Kanola: Groentjie wen met vinnige groeier
’n Jong kanolaboer van Moorreesburg het verlede jaar die Swartland se streekrekord laat spat met ’n opbrengs van 3,4 t/ha. Ná ’n uiters droë 2017 en ondanks 2018 se windskade is mnr. Melt van der Westhuizen as die streek se kanolakampioen aangewys – ’n pr
IN sy vyfde jaar as kanolaboer is ’n groentjie as opbrengswenner aangewys – ’n nog groter verrassing ná ’n jaar waarin hy kwalik 0,7 t/ha behaal het.
Mnr. Melt van der Westhuizen van die plaas Klipheuwel, Moorreesburg, glo tydsberekening met kanola is alles.
Hy plant eerder te vroeg as te laat. Ook met oestyd kan die verkeerde besluit jou maak of breek.
Hy het in 2011 by sy pa, Bertus, op die plaas aangesluit. Bertus het, soos sy pa voor hom, in monokultuur met koring geboer. Toe Melt se oupa begin boer het, is koring op ’n deel van die plaas gesaai. Die res was “ouland” waar vee geloop het, waarvan ’n gedeelte later in die jaar met ploeë braak gemaak is.
Toe Bertus by sy pa oorgeneem het, was die hele Klipheuwel reeds etlike jare lank ’n monokultuurkoringboerdery. “Dit het goed gewerk vir hulle en hulle het ook nog nie van bewaringsboerdery geweet nie,” sê Melt.
Maar mettertyd het onkruid, swamme en siektes vermenigvuldig. Volgens Melt is daar tot 2008 met “drille” gesaai, wat die grond onnodig versteur het. Die grond is eers met
’n ploeg losgemaak, waarna die saaimasjien koring en mis gesaai het.
In 2008 het die plaas oorgeskakel na ’n gravitasieplanter wat vir doeltreffende saadplasing en beter grondbewaring gesorg het. Vanweë onkruiddruk het die plaas in 2012 finaal wegbeweeg van monokultuur en wisselbou met lupiene begin toepas. Die grootste aanvanklike voordeel van wisselbou was onkruidbekamping.
Die onkruid in lupiene kon doodgespuit word, teenoor dié in koring wat toe reeds weerstand teen grasdodermiddels opgebou het. Nog ’n voordeel was die vermindering van swamsiektes by die koring, aangesien die wisselbougewas nie dieselfde siektes as koring kry nie. Dit is ook voordelig dat lupiene ’n peulplant is wat stikstof in die grond bind. Die daaropvolgende koringoes vind baat by hierdie natuurlike stikstof in die grond.
Die Van der Westhuizens het op lupiene besluit omdat dit ’n goeie kontantgewas is. Slegs ’n klein hoeveelheid lupiene word nie verkoop nie en dien as prikkelvoer vir hul skape net voor dektyd.
Melt het sy eerste kanola in 2014 aan-
geplant as ’n hulpmiddel in die stryd teen onkruid. Ander opsies, soos medics, is oorweeg, maar hulle was spesifiek op soek na ’n kontantgewas om koring af te wissel. “Die kultivar is natuurlik baie belangrik, maar so ook reënval,” sê hy.
Hulle hoop altyd op 350 mm tot 400 mm reën wat met goeie tussenposes val. Verlede jaar se 317 mm tydens die groeityd (Maart tot Oktober) was dus effens ondergemiddeld. Melt het aanvanklik die kultivar Hyola 50 geplant, wat ’n lang groeityd het. Hoewel dit goed gevaar het, het dit nooit voor oestyd heeltemal klaar geblom nie.
Diamond, wat hy nou gebruik, het ’n kort groeityd. Melt sê die groeiproses was só vinnig dat hy behoorlik moes skarrel om alles betyds gedoen te kry. Die verskil tussen langen kortgroeitydkultivars is die aantal dae tot blom, wat met meer as 20 dae kan verskil.
VAN BYNA NIKS TOT KAMPIOEN
Sedert Melt in 2014 met kanola begin het, is sy gemiddelde opbrengs 2 t/ha. Hy het in in die eerste jaar ’n gesonde 2,6 t/ha behaal, gevolg deur 1,7 t/ha in ’n heelwat droër 2015,
en in 2016 het hulle “weer orraait gedoen” met 2,4 t/ha.
Toe gebeur 2017. “Dit was ’n probleemjaar vir die hele streek. Die droogte het veroorsaak dat talle dele uiters swak ontkiem het. Gevolglik was daar net te min plante per vierkante meter. Die situasie is vererger deur die volgehoue droogte tydens die groeityd.”
Melt het drastiese stappe gedoen om die situasie te probeer beredder. “Ek moes daardie jaar twee keer plant, want die eerste kanola het glad nie opgekom nie.” Ongelukkig was die tweede aanplanting reeds ver buite die ideale planttyd en kon die plante ook nie tot hul volle potensiaal ontwikkel nie. Die opbrengs was 0,7 t/ha – ver onder die 1,7 t/ha wat nodig is om gelyk te speel. “Ek is dus bitter gelukkig as ek 2 t/ha kry, veral ná so ’n jaar.”
Hy’t beslis nie verwag dat verlede jaar se opbrengs sy beste nóg sou wees nie, wat nog te sê ’n streekrekord.
WENRESEP
Voor planttyd gooi Melt onverwerkte mis van sy Anguskudde en 150 grootmaakvarke op die land. Hy het op 21 April geplant en die
kanola het op 29 April opgekom.
Hy sê daar was aanvanklik geen aanduiding van die buitengewone oes wat sou volg nie.
Agricol se kultivar Diamond is teen ’n saaidigtheid van 3 kg/ha aangeplant. Melt verkies om nie digter te plant nie omdat kanola ruimte nodig het om goed te groei. Hy het in klam grond geplant en is oortuig dit het ’n rol gespeel.
Melt meen kanola moet eerder vroeër as later geplant word vir groter oes. Hy plant verkieslik in die laaste tien dae van April. “Maar voor einde April móét dit in.”
Hoewel dit voordelig is om in klam grond te plant, reën dit nie noodwendig teen einde April nie. “Dan moet daar maar geplant
wor d,a l is dit droog.”
Hy he tt wee keer bobemesting me tst ikstof, kalium e ns wae lto egedie no p onderskeidelik 25 Mei en 14 Julie. Melt dien ook gip s toe voor hy kanol ap lant ,wa t’n goeie bron van swael is.
Benewens die mis voor plantt yd e n die twee bobemesting st ydens die groeit ydp lant Melt ook met vloeibare kunsmis wat bestaan uit stikstof, fosfate, kalium e n’n voorafbereide mikro-elementmengsel van Yara. Die minimu mst ikstof word gebruik , aa ngesien dit die kanolaplantjie maklik brand.
Melt pa sst andaardblaarbespuiting toe met boor om bestuiwin gaa nt e moedig, sowel as algemene onkruid- en insekbekampin g. K lipheuwe ls ukkel vera lm e tr uitrugmotwurms, wat bestry moet wor dwa nneer die dru kte vee lr aak.
MAATREËLS TEE NO ESVERLIES
Verlede jaa rs e oestyd he to p6O ktober begin e n ’n week geduur . “O nss pui tn ie kanol ad ood voor ons oe sn iee nsn ydi tookn iep la tn ie.”
Die kanol aw ord natuurli kr yp, waarna dit – soos korin g– staande geoes word. “Jou tydsberekening moe tr eg wees. Sodr adiev og r egi s, moe tj yi nsprin ge nl aat wiel ,wa nt dit verander vinnig, vera lm et baie warm weer.”
Kanol ai s droo gwa nneer die saad 8% vog het, maar Melt verkie somt ee n9 % of 10% te oes ,wa tkl einer verliese tot gevol ghe t. “Mits daar drooggeriewe is, ka nj y kanola met tot
12% vog lewer .O ns betaal eerder die bietjie drogingskoste, teenoor die veel groter koste va n’n grote ro esverlies.”
Melt beveel ook aan dat stropers voor oestyd gediens en deegli km et goeie silikoon verseël word. Verder is die strope rs eve rstellings ook belangrik .Hy oes eerde r’n vuiler monster a s om s aad agter ui tt eb laas .“As dit in die middag t éwa rmr aak ,be sluit ons soms om eerde ro p t eh o ue n die volgende oggen dve rde rt e oes. Dan is die peule nie so bros i sn ie.”
SPANPOGING
Hoe ewerediger die opkoms is ,h oe makliker boe r’nm e nsm e tk anola. Maar dit bly steeds ’n plant wat baie aandag ver g.“Ek kry baie raad en hul pva nm ygi f -e nk unsmisverskaffers. Dit is besli s ’n s panpoging.”
Noue samewerking me ts y landbouchemiese raadgewer behels die neem van monsters, laboratoriumontledings e nk undige hulp met die regstellin gva n probleemkolle.
“Verlede jaa rs e oes het besli sn ie op die oog af gelyk soos wat dit uiteindelik gegee he tn ie. Ek’t vi rm ygi fverskaffer ,W outer Myburgh, ges êdi tl y kn ie so goed nie.” Maa rto eMe lt eers begi no es ,he t hyg o ube sef dat die strope rs e tenke baie vinn igv olr aak.
WISSELBOUSTELSEL
Melt pla ntt wee jaar koring, ee nj aa rl upiene en ee nj aa rk anola, waarna hy weer koring plant. Die opbrengsverhogin gby koring ná kanol ai s hoër .“Myg ron di ssom in ,e kmo et kontantgewass ep lant,” sê hy.
Boer ei n die streek pa st ipies wisselbou toe me tm edics en koring. Me lts aai ook ’n bietjie medics en hawer ,wa t gesn yw or dvir hoo ivi rs y diere.
Klipheuwel is een van die hoogst ep lase in die omgewin g,e nt e ns pyt eva n die somerhitt ei s daar bedags e ns aans gereeld ’n koel bries.
Volgens Melt sor g die h oogteverskill e vir verskeie mikroklimate o p die p laas.
NAVRAE: Mnr. Mel tv an der Westhuizen, e-pos: klipheuwil@gmail.com