Klassifikasie van droogte afgehandel
Een droogtekam skeer nie gelyk nie. Dit is belangrik om droogtes reg te klassifiseer sodat die reg tem anier gekies kan word om dit te bestuur. ’n Meetbare stelsel is nou in Suid-Afrik ab eskikbaar.
Die regte droogteklassifikasie bied ’n belangrike raamwerk vir droogtebestuur op nasionale en provinsiale vlak. ’n “Een-pas-almal”-aanduider en drempelwaardes is egter nie moontlik nie, en talle faktore word in ag geneem.
Droogteklassifikasie en aanduiderdrempels is onlangs onder leiding van die nasionale departement van landbou, bosbou en visserye ondersoek. Die finalisering van die droogte-aanduiders volg ná vergaderings tussen dié departement, die departement van water en sanitasie, die Landbounavorsingsraad en prof. Andries Jordaan van die Universiteit van die Vrystaat (UV).
Die droogteklassifikasie is gegrond op internasionale riglyne en navorsing wat Jordaan en andere by die UV oor droogte gedoen het. Die doel van ’n droogteklassifikasie is om die kwalitatiewe invloed vir die verklaring van rampdroogte te beperk, en om meetbare riglyne daar te stel waarvolgens ’n eenvormige stelsel in Suid-Afrika toegepas kan word.
’n Rampdroogteverklaring behoort aan ’n klassifikasiestelsel gekoppel te word, en navorsing deur Jordaan en andere het die verskil in droogtedrempelwaardes vir verskillende landbousektore beklemtoon.
Kommunale veeboere beleef normale droë tydperke byvoorbeeld as ’n ramp weens hul lae weerstand. Die gebrek aan alternatiewe hulpbronne, swak bestuur, oorbeweiding, swak infrastruktuur en talle ander redes maak kommunale boere uiters kwesbaar in sulke droë tydperke, en die drempel vir ’n rampdroogte is in hulle geval dus nie dieselfde as vir die kommersiële boerderybedryf nie.
VEERKRAGTIGHEID VERSKIL
Verskillende landboustelsels vereis ook verskillende drempels en verskillende aanduiders. Droë tydperke gedurende die maande September tot Januarie kan byvoorbeeld ’n rampspoedige uitwerking op die mieliebedryf hê, terwyl dieselfde droogte vir die lewendehawebedryf ’n normale droë tydperk sal wees. Dit bevestig die vereiste vir verskillende drempels en meer as een indeks vir verskillende stelsels.
Die verskillende soorte droogtes is gekoppel aan die verskillende aanduiders, met die hoofaanduiders:
Meteorologiese droogte. Meteorologiese aanduiders soos persentasie van normale reënval en die standaardreënvalindeks, of die standaardneerslagverdampingsindeks.
■ Landboudroogte. Afstandswaarnemingsatelliet-indekse soos die plantegroeitoestandindeks en die persentasie gemiddelde seisoensgroenheid. Meting van landboudroogtes word ook gedoen deur middel van sekondêre aanduiders soos werklike veldtoestande, weidingsreserwes, beskikbare water en diere- en gewastoestande.
■ Hidrologiese droogte. Die werklike meting van damvlakke, stroomvloei en grondwatervlakke word gebruik om ’n hidrologiese droogte te meet. Die afwykings van die langtermyngemiddelde word as aanduider gebruik.
’n Sosiaal-ekonomiese droogte kan slegs gemeet word deur te kyk na sekondêre aanduiders soos die impak op individuele boere, die spesifieke sektor, voedsel-
sekerheid en die streeks- en die nasionale ekonomie.
Die droogteklassifikasie en rampdroogteverklaringstelsel wat voorgestel word, is gegrond op die beste praktyke van lande wat aan die voorpunt van droogtebestuursplanne is, soos Amerika, Mexiko en Australië. Amerika se droogtemonitor gebruik meer as 50 aanduiders en is waarskynlik die mees ontwikkelde droogtemonitorstelsel ter wêreld.
Die Amerikaanse model berus op die klassifisering volgens meetbare aanduiders, asook insette van kundiges wat die aanduiders ontleed nadat insette deur plaaslike waarnemers verskaf is. Droogte word geklassifiseer op grond van drempelwaardes gekoppel aan sekere aanduiders.
Droogte-aanduiders word as primêr en sekondêr geklassifiseer. Die primêre aanduiders is gekoppel aan meteorologiese data, satellietbeelde, watervloeimeters en meetstasies. Sekondêre aanduiders is dié wat verkry word deur plaaslike toestande deur middel van veldbesoeke te monitor. Geen enkele droogteindeks is voldoende vir al die vereistes vir droogteklassifikasie nie.