Bewaar landbougrond só deur biodiversiteit
Bewaringslandbou is ’n wye begrip wat die bestuur en die beskerming van natuurlike hulpbronne vir volhoubare landbouproduksie insluit. Die beginsels van bewaringslandbou wat lewendehawe-integrasie insluit, volg die natuur se voorbeeld.
Bewaringslandbou is ’n benadering tot die bestuur van plase (of landbou-ekostelsels) vir verbeterde en volgehoue produktiwiteit, verhoogde winste en voedselsekerheid, terwyl die hulpbronbasis en die omgewing bewaar en verbeter word. Dié benadering word gekenmerk deur drie beginsels wat veronderstel is om gelyktydig toegepas te word.
MINIMALISEER GRONDVERSTEURING
Meganiese grondversteuring, soos bewerking met ’n ploeg, skottel-eg of beitelploeg of oorbeweiding, wat kaal of gekompakteerde grond tot gevolg het, is vernietigend en ontwrigtend vir grondmikrobes.
Dit skep ’n vyandige omgewing, pleks van ’n gunstige habitat vir grondmikrobes om in te lewe en te werk.
Die grond kan ook chemies of biologies versteur word deur die misbruik van insette soos kunsmis en plaagdoders. Dit ontwrig die simbiotiese verhouding tussen mikro-organismes en gewaswortels.
Deur chemiese insette strategies te verminder of aan te pas, kan voordeel getrek word uit dié grond-ekostelsel om plante toe te laat om noodsaaklike voedingstowwe vrylik te verkry.
DIVERSIFISEER
Suikers word deur die wonder van fotosintese deur plante vervaardig. Dit word dan deur hul wortels in die vorm van vloeibare koolstof in die grond vrygestel, en word geruil met grondmikrobes vir voedingstowwe om plantgroei te ondersteun.
Hierdie grond ek o stelsel diens is ’n belangrike element van gesonde grond, en kan verbeter word deur die insluiting van soveel verskillende plante en diere as wat prakties moontlik is.
Vee wat byvoorbeeld dekgewasmengsels en natuurlike weiding benut, dra tot die diversiteit by.
Met ultra hoë digtheid s beweiding, wat 30-50% van die beskikbare plantmateriaal gebruik, kan vee wortelontwikkeling stimuleer en 80% van die voeding stowwe in die vorm van mis herwin. Biodiversiteit lei direk tot uiteenlopende grondmikrobes uit ’n verskeidenheid funksionele groepe. Op sy beurt verbeter dit die grond se vermoë om gewasse, weiding, vrugte en groente te ondersteun wat baie voedingstowwe bevat en uiters lewenskragtig is.
Biodiversiteit is uiteindelik die sleutel tot die sukses van enige landboustelsel. ’n Gebrek aan biodiversiteit beperk die potensiaal van enige boerderystelsel aansienlik, en verhoog die kans op siektes en plaagprobleme.
’n Verskeidenheid funksionerende grond voed selnetwerke verskaf voedingstowwe, energie en ’n watersiklus wat die grond in staat stel om sy volle produksiepotensiaal te bereik.
WORTELS IN DIE GROND
Nóg ’n beginsel van bewaringslandbou is om lewende wortels se groei reg deur die jaar te stimuleer. Daar is baie voedselbronne in die grond wat die grondvoedselnetwerk voed, maar daar is geen beter kos as die vloeibare koolstof wat deur lewende wortels uitgeskei word nie. Grondorganismes voed eerstens op vloeibare koolstof uit lewende plantwortels, daarna op dooie plantwortels, gevolg deur bogrondse oesreste soos strooi, kaf, doppe, stingels, blomme en blare. Laastens voed hulle op ander organismes laer af in die grondvoedselketting.
Gesonde grond is afhanklik van hoe goed die grondvoedselketting gevoer word. Die voorsiening van maklik toeganklike voedsel (vloeibare koolstof) stimuleer grondmikrobes om voedingstowwe te herwin sodat plante kan groei. Die werking van die grondekostelsel word dus bepaal deur die teenwoordigheid, diversiteit en fotosintetiese tempo van aktiefgroeiende groen plante en wortels.
Dekgewasmengsels en gesonde natuurlike weiding produseer worteluitskeidings met wisselende samestellings en uitwerkings, en verskillende gebiede van voedingstofopname, aangesien die hoeveelheid, diepte en patrone van wortelvertakking verskil.
BEDEK GROND
’n Permanente organiese grondbedekking is deel van bewa
ringslandbou. Grond moet altyd bedek word deur groeiende plante en/of hul reste. Kaal grond moet selde van bo af sigbaar wees. ’n Deklaag hou die grond koel en klam, wat ’n gunstige habitat bied vir baie organismes wat die ontbinding van reste aan die gang sit deur dit in kleiner stukkies af te breek.
Volgens die Verenigde Nasies se Voedsel- en Landbou-organisasie (FAO, 2011) is die beginsels van bewaringslandbou universeel van toepassing op alle landbou landskappe en grondgebruike, met plaaslik aangepaste praktyke. Dit beteken dat enige boer bewaringslandbou enige plek ter wêreld kan toepas om biodiversiteit en natuurlike biologiese prosesse bo en onder die grondoppervlak te verbeter.
Boere moet meganiese grondversteuring tot die minimum beperk. Gebruik eksterne insette soos landbou chemikalieë en plant voedingstowwe van minerale of organiese oorsprong optimaal, en in hoeveelhede en op ’n manier wat nie inmeng met die biologiese prosesse of dit ontwrig nie.
Bewaringslandbou help boere om goeie praktyke te beoefen, soos tydige aksies, en verbeter algehele boerdery vir gewasproduksie. Aangevul deur ander bekende goeie praktyke, waaronder die gebruik van gehaltesaad, en geïntegreerde plaag-, voedings-, onkruid- en waterbestuur, lê bewaringslandbou die grondslag om volhoubare landbouproduksie te versterk. Dit skep meer opsies vir die integrasie van produksiebedrywe soos gewasse en lewende hawe, en die integrasie van bome en weivelde in landbougebiede.
BEWARING IN AFRIKA
Die voorkoms van volhoubare gewas-lewendehawe-stelsels in Afrika suid van die Sahara is so oud soos die berge. Die integrasie van lewende hawe met gewasstelsels is al honderde jare die grondslag van landbou in dié streek.
Volgens die VLO (2010) lewer gemengde produksiestelsels tans sowat 50% van die wêreld se graan en die meeste van die stapelvoedsel wat deur arm mense verbruik word.
Hulle produseer ook die grootstede el van die lewende hawe produkte in die ontwikkelende wêreld (75% van die melk en 60% van die vleis ). Dié produksiestelsels het miljoene mense indien s op plase of op formele en informele markte, en by verwerkingsaanlegte en in verwante poste in die waardeketting.
MINDER RISIKO
Die integrasie van lewende hawe met bewarings landbou stelsels was die afgelope dekades van die belangrikste vernuwings in sulke gemengde produksiestelsels om ekonomiese en ekologiese volhoubaarheid en veerkragtigheid te verseker. Terselfdertyd word ek o stelsel dienste soos verhoogde biologiese diversiteit, voeding- stof siklus en verbeterde grond gesondheid verskaf. Dit verhoog ook bos -, grasveld-en savanne bewaring, en dra by om die uit- werking van klimaatsverande- ring te versag.
Op ekonomiese en produksiegebied versterk volhoubare, geïntegreerde gewas-lewende hawe stelsels diversifikasie.
Boonop bied die optimalisering van produksiemiddele, waaronder arbeid, ’n beter herstelvermoë van ekonomiese druk en verminder dit ekonomiese risiko’s.
Vanuit ’n sosiaal-kulturele perspektief is die stelsels ideaal om boere te help om hul aspirasies om ’n bestaan te kan maak, te bereik. Dit dra by om ’n billike sosiale dinamiek te verseker, veral vir ouer persone, vroue en die jeug. Voedselsekerheid en voedsel veiligheid word verhoog, terwyl aan verbruikerskeuse en -vraag voldoen word.
Mense kan dalk vra: “Wat is nuut hieroor in Suid-Afrika, en is dit die moeite werd om die geïntegreerde en volhoubare produksie van gewasse en vee te bevorder?”
Die werklikheid is dat SuidAfrika ’n dringende behoefte het aan volhoubaarder en produktiewer landboustelsels, wat ook die uitwerking van klimaatsverandering kan versag. Die meeste tradisionele landboupraktyke (op klein en groot skaal) lei tot erge grondaftakeling.
Landboupraktyke soos intensiewe bewerking en oorbeweiding lei dikwels tot groot verliese aan grondorganiese materiaal en beskikbare grondvog, verswak die grondstruktuur en dra by tot gronderosie.
Bewaringslandbou het in die meeste gevalle bewys dat bykomende koolstof in die grond vasgelê word, en dit lei tot beter grondgesondheid, produktiwiteit en winsgewendheid.
Lewende hawe op verbeterde weiveld, wat die gevolg is van weidingsrotasie, produseer nie net meer vleis per eenheid weiding nie, hulle produseer ook meer voedsel per eenheid kweek huisgas vrystellings. Gegrond op die gunstige ervaring en navorsingsresultate van boere en ander praktisyns die afgelope drie dekades in die wêreld (waaronder Afrika suid van die Sahara), is ’n nuwe soort volhoubare, intensiewe landbou besig om na vore te kom, gegrond op bewaringslandbou.
INTEGRASIE
Wa tis die rol van bewarings landbou beginsels binne volhoubare gewas-lewendehawe-integrasie?
Benewens die verbetering
van die fisieke, chemiese, hidrologiese en biologiese eienskappe van die grond kan gediversifiseerde gewasse, waar onderdek gewasse, suksesvol as veevoer gebruik word. Die meeste rotasie- en dekgewasspesies is eintlik reeds voorheen as veevoer gebruik, waarskynlik selfs voor hul rol om grondeienskappe te verbeter algemeen bekend was.
Verskeie graan- en dekgewasspesies kan die produktiwiteit van die veestelsel aansienlik verbeter deur:
■ Hoër drakrag te handhaaf; ■ Voer van ’n hoër gehalte te bied wat dieregroeikoerse verhoog (bv. peulgewasse); en ■ Waardevolle voer te verskaf gedurende die winter en vroeë lente.
Voer wat in die winter voorsien word (soos hawer, wieke, medics en lusern) het ook ’n hoër waarde weens die lae aanbod en gehalte van ander voer wat in dié tyd beskikbaar is. Na gelang van die situasie kan hierdie gewasse direk bewei word of gebruik word as hooi, kuilvoer of in gewasrotasie, wat grane insluit. Bestuurspraktyke soos die bemesting van gewasse en weidingsbestuur kan ’n invloed hê op die opbrengs en voedingstatus van voer.
EKONOMIE EN OMGEWING
Ekonomiese ontledings het getoon dat bewaringslandbou ’n uiters winsgewende stelsel is vergeleke met konvensionele stelsels. Die netto boerderyinkomste styg gewoonlik aansienlik binne ’n tydperk van tien jaar, teenoor konvensionele stelsels se netto inkomste wat volgens berekeninge geneig is om af te neem.
Die verandering in die opbrengs op kapitaal van bewarings landbou stelsels vergeleke met konvensionele stelsels is nogal indrukwekkend. Die volgende ekonomiese voordele van bewarings landbou het uit langtermyn eksperimente geblyk: Beleggings in masjinerie is 39% laer. ■ Kragvereistes is 75% laer.
■ Werktyd is 60% tot 80% minder.
■Brandstofverbruik is 60% tot 84% laer.
■ Veranderlike koste: Lone is 70% tot 84% minder, en herstelkoste is 60% tot 65% laer. Deur gewasdiversiteit selfs marginaal te verhoog en grondorganiese materiaalinhoud en biologiese aktiwiteite te bou, kan hoër natuurlike grondvrugbaarheid bereik word.
Dit kan ’n groot finansiële en omgewingsimpak hê. Dekgewasse (soos peulgewasse) kan jaarliks tot 100 kg grondstikstof per hektaar bydra, wat kostebesparings van meer as R1 500 per ha op N-kunsmis (2019-pryse) meebring. Dit verminder ook onkruidsaadbanke en gewasverliese weens insekplae en siektes, vergeleke met enkel gewas boerderystelsels. Dié waardes sal tussen verskillende streke en plase verskil, maar die neiging sal waarskynlik in die meeste wêrelddele dieselfde wees.
Met ekonomiese vergelykings tussen konvensionele stelsels en bewaringslandbou, moet die hele stelsel oor ’n aantal jare vergelyk word, en ’n geldwaardemoet gekoppel word aan dinge soos verlies/ wins v anorganiese materiaal en grondvrugbaarheid.
Oor die algemeen verlaag plaasinkomste in konvensionele stelsels weens dalende opbrengste, terwyl dit met bewaringslandbou styg. Die verandering in inkomste en veranderlike koste tussen die eerste en tiende jaar onder bewaringslandbou weerspieël toenemende opbrengs, ’n hoër gewasintensiteit en besparings per gewas aan kunsmis en onkruid- en insekdoder.
Die voordele van bewarings landbou stelsels sluit in:
■Dit verminder koolstof vrystellings en erosie.
■ Dit verhoog die beskikbaarheid van water vir gewasse en verbeter so weerstandigheid teen droogte.
■ Dit verbeter die hervulling van ondergrondse water en versag die impak van die oënskynlik toenemende weerwissel vallig hei d wat met klimaatsverandering verband hou. Die voordele lei tot betroubaarder oeste en verlaag risiko’s, veral vir kleinboere, wat deurslaggewend is vir die voedselsekerheid van sowat 3 miljoen kleinboergesinne in Suid-Afrika. Dit beteken dat bewarings landbou stelsels se opbrengs( en huishoudelike voedselvoorraad) op aanvaarbare hoë vlakke volgehou kan word.
AANHANG VERSTERK
Vanweë die vele voordele van bewaringslandbou wat betref opbrengs, volhoubaarheid van grondgebruik, inkomste, tydigheid van gewaspraktyke, gemak van boerderye nek o stelsel dienste, het die gebiede onder bewarings landbou stelsels in baie lande aansienlik uitgebrei, hoofsaaklik danksy die inisiatief van boere en hul organisasies.
In Suid-Afrika is die totale oppervlakte onder bewaringslandbou nog relatief klein teenoor gebiede wat meganies bewerk word. Daar is egter ’n beduidende ommeswaai in die aantal boere wat bewaringslandbou beoefen. Boonop toon navorsingsen ontwikkelingsinisiatiewe aansienlike verbeterings wat bewaringslandbou verder sal bevorder.
Dr. Hendrik Smith is Graan SA se bewaringslandboufasiliteerder.