Vee het belangrike rol in bewaringslandbou
Die rol van wei diere as aanspoor d ers van’ n landbou ek o stelsel verandering in’ n geïntegreerde boerdery- stelsel vir bewarings landbou is noemenswaardig. Mnr. Gerrie Trytsman, ’n onafhanklike navorser wat dekgewasproewe doen, wat die evaluering van gewasse en mengsels insluit, skryf in hierdie artikel oor die impak van grootskaalse beweiders, soos beeste, op die omgewing.
Be wa ring s landbou boerderystelsels was’ n algemene praktyk in die verlede. Mettertyd is die integrasie van lewende hawe en gewasse uitgefaseer namate landboustelsels meer gespesialiseerd geraak het.
Daar word aangevoer dat stelsels wat gewasse en lewende hawe integreer, die volgende voordele inhou:
Dit kan grondgehalte verbeter. Opbrengste kan styg.
■ Dit kan ’n verskeidenheid voedselsoorte lewer. ■ Bestuiwers se getalle kan toeneem.
■ Dit kan met plaagbekamping help.
■ Die doeltreffendheid van grondgebruik kan verbeter. Die volhoubare versterking van boerderystelsels is dus ’n uiters belangrike komponent van landbou vooruitgang in die komende jare om produktiwiteit s doelwitte te bereik sonder om maatskaplike en ekologiese uitkomste in gevaar te stel. Geen enkele praktyk of bestuurstrategie sal genoeg wees om hierdie doelwitte te bereik nie. ’n Samevoeging van benaderings, wat by die plaaslike konteks en omgewingstoestande aangepas is, word eerder vereis.
PLAASLIKE KONTEKS
In Suid-Afrika beskou boere grondvog as die beperkendste faktor vir produksie.
Dit is omdat reënval in die algemeen laag, wisselvallig, oneweredig versprei en onbetroubaar is. Byna 91% van die land kan beskryf word as droog, halfdroog en droog-subhumied.
Die agteruitgang van grond is die belangrikste omgewingsprobleem wat baie gebiede in Suid-Afrika raak. Die belangrikste uitwerkings van grond wat agteruitgaan, is grondverarming en plantegroei wat vatbaarder vir droogte is. Faktore wat daartoe bygedra het, veral in die kommersiële bedryf, is: ■Monokultuur graanproduksie. ■ Intensiewe bewerking. ■ Beperkte wisselbou.
As ’n beginsel van bewaringslandbou word dit as ’n beste bestuur s praktyk beskou om minstens drie gewasse in wisselbou te hê wanneer droëlandboerdery beoefen word.
Mielies en sonneblomme is tans die enigste gewasse wat vir boere in die westelike dele van die land beskikbaar is. Dit is te wyte aan die feit dat die mark vir graansorghum onbetroubaar is en dat sojaboonoeste dikwels laag is weens langdurige hoë temperature.
Die vraag is of die inwerkingstelling van’ n geïntegreerde gewas-lewende hawe-stelsel as deel van’ n bewarings landbou stelsel op plaasvlak die agteruitgang van die natuurlike hulpbronne kan voorkom en terselfdertyd waterverbruik sdoeltreffendheid kan verbeter.
GRONDGEBRUIK
By geïntegreerde gewas-lewendehawe-stelsels is spesifieke grond gebruik praktyke van toepassing. Verskillende weidingspraktyke kan deurslaggewend wees in die regenerasie, oftewel die herlewing, van grond en die verskaffing van broodnodige voedingstowwe aan vee. Sogenoemde rusweiding vorm deel van ’n lang wisselboustelsel.
Die begrip “rusweiding” beteken verskillende dinge vir verskillende mense. Dit kan ’n verskeidenheid eenjarige of meerjarige plantsoorte, peulgewasse of grasse insluit wat in kort-of langtermyn wisselbou gebruik word. Daar is dus’ n reeks rotasielengtes en samestellings van plantsoorte tot die boer se beskikking. Die produksie van veeprodukte, soos vleis en melk, kan die herstel van hierdie grond ’n lewensvatbare en winsgewende opsie maak.
Rus weiding ingewas rotasie stelsels het die vermoë om grond wat verswak het, te rehabiliteer, grondgesondheid te herstel, die produktiwiteit van lewende hawe te verbeter en belangrike omgewings probleme te verminder. Met die dalende vrugbaarheids- en produktiewe vermoë van groot dele van Suid-Afrikaanse landbougrond is daar ’n toenemende behoefte om suksesvolle rus weiding stelsels in graan produserende stre- ke te ontwikkel.
Hier is vier voorbeelde:
1. Meerjarige rusgewasweiding. In Suid-Afrika vorm rusgewasboerdery, grasse en peulgewasse wat winsgewend en ekologies met graangewasse en veebedrywighede geïntegreer is, die grondslag vir buigsame en volhoubare droëland boerderystelsels. Meerjarige gras mengsels( soos smutsvinger-, rhodes -, buffels-en oulandsgras) en peulgewasse( soos soet wit blom klawer) herstel die gronde n verskaf voer vir skape en beeste in die weidingsfase van die gewasvolgorde.
Gewoonlik sal boere hierdie gewasse in Januarie tot Februarie met vee benut en dan die weidings laat hergroei tot die eerste ryp voorkom. Tydens hierdie biomassa-opboufase kan die staande hooi produkte dan saam met ’n goeie winterlek van minerale en ’n NPN-bron gedurende Augustus tot September gebruik word. Sekondêre voordele van dié tipe geïntegreerde stelsels sluit in: ■ Geïntegreerde plaagbestuur met ’n beter onderbreking van plae en siektes se lewensiklus en onkruid onderdruk- king. ■ Verminderde kunsmisinsette en verbeterde lug- en watergehalte. ■ Grondbewaring en verbeterde grondgehalte.
■Die potensieel globale voordeel van koolstof vaslegging soos verwant aan die hoër primêre produktiwiteit van rusgewasboerdery.
2. Eenjarige rus- of dekgewasse. Hoewel eenjarige dekgewasse veelsydig is, maak hulle die bestuur van die stelsel ingewikkelder. ’n Moontlike nadelige uitwerking wat boere moet oorkom as dekgewasstelsels in werking gestel word, is die mededinging om water met kontantgewasse. Toenemende dekgewasbiomassa met ’n hoë C:N-verhouding het getoon dat dit die beskikbaarheid van anorganiese stikstof en die daaropvolgende gewasopbrengs nadelig beïnvloed as dit nie reg bestuur word nie.
Tydens’ n weidings proefneming by Ottosdal in Noord
wes is ’n veelading van 50 grootvee-eenhede per hektaar gebruik. Daar is opgemerk dat ’n voldoende deklaag (100%) op die grondoppervlak geskep is. Diere is elke drie dae na ’n nuwe kamp verskuif. Droë grondtoestande het beteken dat weidingsdiere geen invloed op grondverdigting gehad het nie.
Die infiltrasietoets, wat ná die weidingsproef gedoen is, het getoon dat dit 25 mm water slegs 2 minute en 15 sekondes geneem het om in die grond weg te sak, sonder enige ooglopende verdigting. ’n Infiltrasietempo van minder as 3 minute word as ’n goed beskou.
Weiding teen ’n té hoë intensiteit vir té lank sal die hoeveelheid reste op die grondoppervlak verlaag. Dit sal ook die droë materiaal inname van diere deur middel van byt massa beperking beïnvloed, wat gevolglik diereprestasie beïnvloed.
Aan die ander kant bevoordeel ’n ligte veelading individuele prestasie, maar dit is nie finansieel doeltreffend vir die omskakeling van biomassa in dierprodukte per hektaar nie. 3. Beweiding van oesreste. Die intensiewe strookbeweiding van oesreste is ’n praktyk wat dikwels met bewaringslandbou verbind word wanneer dit gebruik word volgens die beginsels van hoëdrukbeweiding.
Daarvolgens bly vee nie lank genoeg in ’n gebied om die grond te verdig nie en dit word op ’n geskeduleerde grondslag, byvoorbeeld uurliks, verskuif. Deur beeste gereeld te verskuif, word verseker dat hulle van ’n eenvormiger voedingsinname van reste voorsien word.
In normale omstandighede bepaal die oesindeks van ’n gewas die hoeveelheid reste wat beskikbaar is. Mielies met ’n oesindeks van 50% sal byvoorbeeld dieselfde hoeveelheid reste as graan lewer. Deur die helfte van die oesreste te vreet, verseker jy dat beeste slegs die voedsaamste beskikbare graan, blare en kopblare inneem. Hierdie tipe weiding sal beter diereprestasie lewer en genoeg reste as grondbedekking laat.
Betreklik klein stroke vir beweiding sal die mededinging tussen weidende diere verhoog. Daar is opgemerk dat groen onkruid op lande in hierdie toestande eerste bewei is.
Geen duur gebruik van trekkers met stronkkappers was nodig om die perfekte deklaag te skep nie.
4. Veldbeweiding. In die halfdor streke van Suid-Afrika moet veld gelos word om lank uit te groei voor dit bewei word, waarna ’n volle groeityd se rus moet volg.
Veelading en die intensiteit van beweiding sal die ekologiese toestand van die natuurlike weiding weerspieël. Hoe hoër die vlak van agteruitgang, hoe hoër veelading word aanbeveel. In gevalle van kaal grond en plantindringing word selfs aanbeveel dat hooi van ’n goeie gehalte gevoer word as ’n aanvulling om te voorkom dat diere te veel gewig verloor en steeds ’n voordelige uitwerking op die afgetakelde grond of plantegroei het.
Die goue reël is 33% bewei, 33% vertrap en 33% gelos om te herstel .’ n Waardevolle monitering s oefening i som gereeld na diere se kondisie te kyk. Miskoeke kan ook ’n aanduiding gee van die voedingsinhoud van die rantsoen van weidingsbeeste. ’n Goeie miskoek moet net ongeveer 5 cm hoog wees en ’n mooi, ronde middel hê.
ULTRA HOË DRUKBEWEIDING
Trop beweiding of ultra hoëdruk beweiding kan ingespan word as hulpmiddel om biodiversiteit te bewaar. ’n Lang genoeg hergroei- en rustydperk is noodsaaklik. Hierdie weidings bestuur s praktyk word in die algemeen gekenmerk deur: ■ ’n Hoë veelading. ■ Stroke of klein kampies met volwasse weiding.
■ Kort weitydperkte.
■ ’n Lang hersteltydperk. Die stelsel boots die natuurlike beweging van groot troppe herkouers deur ’n gebied na. Hulle vertrap en bewei alles om hulle voor hulle aanbeweeg na nuwe weidings en die grasse los om weer te groei, volwassenheid te bereik en te produseer.
Grasplante het oor miljoene jare in sulke weidingstelsels ontwikkel. Boere het eers die afgelope honderd jaar begin om omheinde dele (kampe) en afgebakende veld te gebruik.
Dit het die grasse blootgestel aan’ n heeltemal ander weidingsdruk patroon, soos aanhoudende beweiding en die herbeweiding van die onvolwasse plante.
Grasse en ander voerplante is swak aangepas vir sulke behandeling. Gevolglik word groeikragtigheid verminder en volhoubaarheid bedreig.
Draagbare, geëlektrifiseerde heinings werk goed om die beweging van diere te beheer. Sonpanele kan gebruik word om batterye te herlaai wat as kragbron vir die heining dien.
Die nuutste tegnologie i ng eelektrifiseer de heining sis draagbaar en uiters lig, betroubaar en duursaam. Beeste kan so gereeld as elke 20 minute na ’n nuwe gebied met vars gras verskuif word deur die geëlektrifiseerde heinings te gebruik.
Die komponente van’ ng eelektrifiseer de heining is: ■ Draagbare omheiningstolle. Hierdie tolle word vervaardig van plastiek en metaal van ’n hoë gehalte. ■ Polybraid. Polybraid is ’n mengsel van geweefde, buigbare plastiek en metaal. ■ Draagbare Step-In-pale. Dit word ook uit plastiek vervaardig, met ’n metaalpunt. ■ ’n Kragbron vir die heining. Bogenoemde het ’n kragbron, soos ’n battery, nodig om te werk.
■ Genoeg water is noodsaaklik vir volhoubare lewende haweproduksie. Teen’ n koste van R500 000 is ’n waterstelsel op mnr. Danie Slabbert se plaas, Van Rooyenswoning,
by Reitz opgerig. Die waterstelsel vir suipings bestaan uit 16 km x 50 mm-pype en drie sementdamme wat deur swaartekrag water aan alle uithoeke van die plaas verskaf. Só word die stelsel van ultra hoë druk beweiding opdiep laas ondersteun. ’n Watertrog met ’n groot genoeg vermoë om water aan sowat 400 stuks vee te verskaf, word gebruik.
TALLE VOORDELE
Geïntegreerde gewas-lewendehawe-stelsels het die potensiaal o maan te pas by uiterste weerstoestande, wat hulle meer klimaat gehard maak as monokultuur stelsels. Dié stelsel smaak byvoorbeeld staat op rusgewasboerdery as deel van ’n verskeidenheid gewaskeuses. Hierdie weidings bied ’n groot voordeel tot die gunstige balans van koolstof wat in die grond opgeberg word.
Gewasse wat in wisselbou met weiding gegroei het, kan winsgewender wees, aangesien opbrengste dikwels verbeter word en duur kunsmisinsette laer kan wees. Die teenwoordigheid van weidingsgewasse kan die afloop van voedingstowwe verminder en die stikstof oksied vrystellings verminder.
Vee mis bly’ n ander lewensvatbare alternatief o maan grondvrugbaarheid s vereistes met die intensiewe gebruik van dekgewasse te voldoen. Herkouers se mis bevat die volledige verskeidenheid voedingstowwe wat plante benodig – en rofweg in dieselfde verhoudings. Daarom is dit nie verbasend dat vermoed word plante en diere het uit dieselfde ekostelsel ontwikkel nie.
Namate die herkouer die plantmateriaal benut, word dit deel van die voedingsiklus van die veld. Terwyl die voedingstowwe wat teruggehou word, belangrik is vir die reproduktiwiteit, beland bykans 75% of meer van die verbruikte voedingstowwe terug in die grond deur mis en urine.
Hierdie siklus van voedingstowwe is van groot belang om grondvrugbaarheid en gewas produktiwiteit te handhaaf. Nadat dit egter deur die dier beweeg het, verander die stabiliteit en plant beskikbaarheid van die voedingstowwe.
Die diversiteit van boerderybedrywighede in geïntegreerde gewas-lewendehawe-stelsels verminder die algehele risiko van mislukking. Deur verskillende gewasse op ’n plaas te hê, word die risiko dat een komponent misluk, verminder.
Hierdie diversiteit bied ook veerkragtigheid van die boerdery stelsel teen klimaatsverandering en die gepaardgaande uiterste weerstoestande.
Beter geïntegreerde gewaslewendehawe-stelsels wat moderne tegnologie gebruik, kan die landbou omvorm om produktiwiteit te verhoog
Geïntegreerde gewas-lewendehawe-stelsels kan ook omgewingskade verminder, biologiese diversiteit beskerm en verbeter en die afhanklikheid van fossiel brandstowwe verminder.
Geïntegreerde stelsels bied gesonder en potensieel ’n groter verskeidenheid kos. Dit verhoog ook ekonomiese en kulturele geleenthede in baie verskillende streke van die wêreld. Diverse landboustelsels wat vee, meerjarige grasse, peulgewasse en ’n wye verskeidenheid eenjarige dekgewas se insluit, bied verbeterde landbou-ek o stelsel veerkragtigheid.
Boonop toon die graan- en vleismark dikwels ongekorreleerde neigings wat geen verband met mekaar het nie, en buffer mekaar sodoende. Die groter vlak van diversifikasie in geïntegreerde gewas-lewendehawe-stelsels maak hulle minder gevoelig vir mark skommeling sas enkel kommoditeit s bedrywighede.
Wisselinge in die jaarlikse opbrengs van vee teenoor kontantgewasse is tipies ongekorreleer. Dit beteken dat een onderneming die ander kan beskerm teen klimaat- en prysveranderinge, selfs wanneer dit afsonderlik bedryf word.
HERKOUERKRAG
Wat maak herkouers so spesiaal en watter krag lê in hul spysvertering opgesluit?
Die binnekant van ’n dier se spysverteringstelsel is anaërobies, altyd klam en baie warm. Verskillende organismes en verskillende chemiese prosesse vind binne diere plaas wat nêrens anders in die natuur herhaal kan word nie.
Dié unieke proses herwin voedingstowwe vinniger as wat grondorganismes ooit kan omdat die toestande in ’n dier se rumen bevorderliker vir chemiese reaksies is.
Plante het ontwikkel in omgewings waar dieremis byna altyd beskikbaar was. Hulle het dus ontwikkel met ’n behoefte aan hierdie maklik beskikbare voedingstowwe vir optimale groei. Benewens dieremis is kunsmis die enigste ander bron van hierdie ekstra voedingstowwe.
Die verskil tussen dieremis en kunsmis is dat dieremis, wanneer dit natuurlik uitgewerp word, nie skadelik vir grondorganismes is nie en ’n laer koolstofspoor het.
VOLHOUBAARHEID
Om familieplase te bou wat veerkragtig en buigsaam is, is soos om ’n marathon pleks van ’n naelloop te hardloop.
Om in boerdery te wees, vereis dat nie net die boere vir verandering aanpasbaar moet wees nie, maar dat sy boerderystelsel verskillende struikelblokke (klimaat en finansieel) kan oorleef.
Boere word aangeraai om wanneer dit goed gaan, geld te spaar vir moeilike tye wat kan voorlê.
Geïntegreerde gewas-lewendehawe-stelsels is ’n benadering wat boere kan help om op hul plaas te bly en mettertyd produktiewer te wees.