Families moet deeglik beplan

Vermy groot hartseer deur te verseker al die nodige finansiële beplanning is in orde wanneer die volgende geslag die boerdery moet oorneem, hetsy weens dood of siekte.

Boere moet baie struikelblokke oorkom. Een van die faktore wat ’n nadelige uitwerking op die landbousektor het, en vir boere baie probleme kan skep, is die gebrek aan opvolgbeplanning ingeval hulle te sterwe sou kom, medies ongeskik sou raak of ernstig siek sou word.

In ’n berig op Graan SA se webwerf is gesê: “Baie van ons land se boerderye word as familie-ondernemings bedryf en vorm dus die fondasie van ons land se landbousektor. Wat met familieboerderye bedoel word, is dat dit vanaf die ouer geslag na die jonger geslag oorgedra word. Navorsing toon dat familie-ondernemings slegs 30% suksesvol na die tweede geslag en slegs 10% suksesvol na die derde geslag oorgedra word. Dit kan nie regstreeks op die Suid-Afrikaanse landbousektor toegepas word nie, maar navorsing toon ook verskeie familieplase beland binne 10 jaar nadat die jonger geslag oorgeneem het, in die hande van vreemdelinge.”

Hoe voorkom ’n mens dat ’n familieplaas in die hande van ’n vreemdeling beland?

Suksesvolle bestuuropvolging is die antwoord op hierdie vraag. Dit sal beteken dat die een wat die plaas/onderneming oorneem, voldoende opleiding en kontantreserwes moet ontvang om in staat te wees om die boerdery suksesvol oor te neem en te bestuur.

Goeie finansiële beplanning is nodig om te verseker dat die opvolger van ’n boer nie verplig sal wees om bates te vervreem by die afsterwe of ongeskiktheid van ’n boer of wanneer die boer ’n gevreesde siekte onder lede het nie. Voorsiening moet ook gemaak word vir die nodige kontant en reserwes om die boerdery suksesvol deur die oorgangsfase te bedryf.

VOORBEELD

Mnr. A, ’n 45-jarige boer, boer al jare lank op die familieplaas. Hy wil graag hê sy kinders moet met die familie-onderneming voortgaan indien iets met hom gebeur. Sy seun wil graag saam met sy pa kom boer en eendag die familie-onderneming oorneem.

’n Lening is by die bank uitgeneem om met die finansiering van die produksiekoste te help. Die bank het verlang dat mnr. A sy plaaseiendom as sekuriteit bied vir die betaling van die skuld.

’n Lewenspolis is uitgeneem om sy skuld af te los en vir sy familie te voorsien, maar geen verdere finansiële beplanning is vir hom en sy gesin gedoen nie. Gevolglik is geen voorsiening gemaak vir versekeringsdekking in geval van mediese ongeskiktheid of ’n gevreesde siekte nie.

’n Paar weke nadat mnr. A die lening gemaak het, het hy ’n beroerte gekry en is as gevolg daarvan verlam. Mnr. A is nou nie meer in staat om te boer nie en sy seun het nie genoeg kennis en ondervinding om suksesvol te kan boer nie.

Boonop plaas mnr. A se onderhoudsbehoeftes ná sy beroerte nóg finansiële druk op die boerdery. Die lening by die bank kan nie terugbetaal word nie en die bank lê beslag op die plaas.

GEVOLGTREKKING

Indien mnr. A die regte finansiële beplanning gedoen en die regte versekeringsprodukte op sy lewe uitgeneem het vir afsterwe, ongeskiktheid en gevreesde siekte, sou hy dalk sy plaas kon behou.

Hulle kon voorsiening vir voldoende kontantreserwes gemaak het om die skuld by die bank af te los en die boerdery tydens die oorgangsfase na die seun toe suksesvol laat plaasvind. Die seun kon ondervinding en kennis van die boerdery opbou danksy die beskikbare likiditeit.

Die meeste mense is geneig om te glo ’n lewenspolis is voldoende om vir onverwagte gebeurlikhede voorsiening te maak, maar die werklikheid is dat daar baie ander risiko’s buiten afsterwe is wat finansiële druk op ’n boerdery kan plaas en kan veroorsaak dat die boerdery nie suksesvol na die opvolgende geslagte oorgedra word nie.

Met die regte beplanning en versekeringsprodukte kan voorsiening gemaak word vir onverwagte gebeurlikhede. Die jonger geslag moet vroegtydig leer om hul finansiële beplanning eerste te stel, want die boer is tog die belangrikste bron van die onderneming. Boere behoort so vroeg moontlik in hul lewe goeie finansiële beplanning te doen vir hulself, asook vir hul families.

Me. Chantelle Strauss is ’n regsadviseurbestuurder by Old Mutual Persoonlike Finansies in die sentrale streek.