Gebruik nuutste tegnologie in bulseleksie
Snelle kuddevooruitgang en groter veewins in strawwe toestande bly moeilik. Ons kyk na beskikbare tegnologie wat jou kan help om die regte bul te koop, asook die regte balans tussen voorkoms en syfers. Lees ook oor die komende Aldam-veeskool.
As ’n boer eers na die diere kyk en daarna na die syfers, sal hy agt uit tien keer die verkeerde bul vir sy kudde koop. Benut waardevolle tegnologie só reg om stoet- en kommersiële beeste doeltreffender te lewer.
In beesseleksie is altyd twee aspekte ter sprake, naamlik visuele waarneming van onder meer bouvorm en strukturele korrektheid, asook genetiese eienskappe wat in teelwaardes weerspieël word. Die geheim is om dié twee aspekte saam te gebruik om doeltreffender te wees.
Die kommersiële boer moet weet watter eienskappe belangrik vir sy produksiestelsel is (byvoorbeeld speenkalfproduksie) voor hy reg kan selekteer. Hy moet ook ’n goeie begrip van die swak en sterk punte van sy kudde hê. Dus is dit belangrik om voor ’n veiling deeglik te beplan sodat hy die regte bul vir sy kudde kan koop en nie bloot die mooiste bul nie.
Die einddoel is nié om mooi koeie en bulle voort te bring nie, maar om bulle vir die kommersiële teler te lewer wat deur hul kalwers méér geld in die sak gaan bring. Gebruik dus die beskikbare tegnologie.
WAARDE VAN TEELWAARDES
Op sig sien ’n mens hoofsaaklik die visuele eienskappe, soos bouvorm. Daar is goeie keurders en boere wat weet hoe ’n bul moet lyk en of hy struktureel korrek is. Die genetiese eienskappe is egter grootliks nie met die oog sigbaar nie. Deur diere gereeld te weeg en te meet vir verskillende eienskappe en die verwerking van dié inligting tot teelwaardes, deur byvoorbeeld Breedplan, verkry die boer ’n kragtige bron om sy seleksie vir sekere eienskappe te verbeter en te verfyn.
Kom ons konsentreer op bulle omdat hulle verreweg die grootste invloed op ’n kudde het (meer as 95% vergeleke met ’n koei of 50% van sy koeitrop). Die dae is verby dat kommersiële boere bulle net op sigwaarde koop. ’n Stoetboer verkoop meer as 90% van sy bulle aan kommersiële telers. Om elke keer die mooiste bul te koop, sal geeneen van die stoet of kommersiële teler op lang termyn veel baat nie.
BALANSEER DIE TWEE
Hoe balanseer ’n beesboer voorkoms en syfers? Die maklikste is om eers na die syfers te kyk en ’n lys te maak van die bulle met aanvaarbare syfers. Daarna gaan kyk ’n mens visueel na slegs die bulle op die lys en maak dan daaruit die uiteindelike keuse.
Wat is die regte bul vir sy kudde? Die boer móét weet watter eienskappe belangrik in sy stelsel is, byvoorbeeld vrugbaarheid en speengewig. Die meeste boere het ’n speenkalfstelsel waardeur hulle bulkalwers aan ’n voerkraal verkoop en die meeste van die speenverse vir vervanging terughou. In
dié stelsel sal die teelwaardes vir die 200dae-gewig (nr. 4 in die tabel ), dae tot die koei kalf (nr. 10) en skrotumomvang (nr. 9) baie belangrik wees. Skrotumomvang het ’n beduidende invloed op vrugbaarheid. Natuurlik sal kalfgemak en geboortegewig (nrs. 1, 2 en 3) altyd belangrik wees.
Deesdae is karkasteelwaardes ook beskikbaar (nrs. 11, 12 en 13). Onthou net om voorkeur te gee aan die eienskappe waarvoor jy selekteer. Vrugbaarheid (nrs. 1, 2, 9 en 10) is ekonomies gesproke vyf keer belangriker as groei (nrs. 3, 4, 5, 6 en 7), wat op sy beurt weer heelwat belangriker as karkaseienskappe is (nrs. 11, 12 en 13).
RANDTEELWAARDES
Sommige beesrasse het ook randteelwaardes vir verskillende stelsels, soos selfvervangende-voerkraalindeks (SVV), wat bogenoemde speenkalfstelsel uitbeeld (nr. 14). Daar word basies ’n randwaarde toegeken aan die eienskappe van belang (200-dae-gewigteelwaarde, ens.). Indien randwaardes beskikbaar is, merk ’n mens eers die bulle met die beste randwaardes vir jou stelsel. Maak seker die randwaarde is bókant die rasgemiddelde (bv. +R85). Met ’n rasgemiddelde van +R47 beteken dit die betrokke dier is dus R38 beter (nr. 14).
Daarna kyk jy na individuele teelwaardes soos kalfgemak, geboortegewig en afsnypunte op 200 dae-gewig. Eers daarna kyk jy visueel na die bulle wat die lysie op syfers gehaal het.
DRIE ASPEKTE
Daar is drie aspekte wat tot ’n bul se teelwaardes bydra, naamlik sy eie metings, sy stamboom (ouers, grootouers en ander verwantes) en sy nageslag se metings. Wanneer ’n twee- of driejarige bul op ’n veiling gekoop word, kan sy akkuraatheid rondom 60% vir eienskappe wees indien die kudde goeie prestasietoetsing toepas. Sodra hy nageslag het wat self gemeet en geweeg is, skiet die akkuraatheid op.
Onthou, ’n 60%-akkuraatheid vir eienskappe by veilingsbulle word as redelik akkuraat beskou, maar teelwaardes kan redelik op- of afwaarts verander namate nuwe inligting ingesamel word.
Benewens akkuraatheid vergelyk die koper altyd die eienskap met die rasgemiddeldes. Voorbeeld: ’n +12 vir 200-dae-gewig-teelwaarde by ’n bul waar die rasgemiddelde +15 is, beteken die bul is eintlik 3 kg ónder die rasgemiddelde.
Die dier in hierdie voorbeeld het wel goeie kalfgemak en geboortegewig onder die rasgemiddelde, maar sy groei in verskillende stadia is deurgaans onder die rasgemiddelde.
Genomika gaan binnekort ’n belangrike rol in diere se teelwaardes speel. Merkergene vir sekere eienskappe (byvoorbeeld 200-dae-groei of vrugbaarheid) gaan gekombineer word met huidige teelwaardes om akkurater genomies beraamde teelwaardes (GBTW’s) te gee.
Mnr. Llewellyn Angus is ’n bekroonde stoetboer van Arlington. Hy en mnr. Martin Seyfferdt van Bloemfontein, twee van die mees ervare interrasbeoordelaars in Suider-Afrika, gaan ’n praktiese werksessie op die Aldam-veeskool aanbied oor hoe seleksie met die nuutste tegnologie in die praktyk toegepas kan word.