Landbou-uitvoer bly groei, dog sekere invoer pla
Om uitvoer te bevorder, is een van die take van die departement van landbou. Meer kan egter gedoen word om die plaaslike landbou teen onbillike invoer te beskerm en om te help met buitelandse markte.
Oop grense is iets waarmee die Suid-Afrikaanse landbou moet saamleef. Vir die meeste bedrywe is daar betreklik min invoerbeskerming, terwyl daar bitter min ondersteuning vir uitvoer is. Suid-Afrika is saam met Australië en Nieu-Seeland een van die lande waar die kommersiële landbousektor van die minste staatsondersteuning kry. Die dilemma is dat Suid-Afrika moet meeding met produkte van ander lande wat grootskaalse ondersteuning kry – ook ten opsigte van hul uitvoer, wat gesubsidieer en in Suid-Afrika gestort word.
Landbouhandel (in- en uitvoer) was gelykstaande aan sowat 65% van die waarde van die Suid-Afrikaanse landbouproduksie in die boekjaar 2018-’19. Die landbou is baie blootgestel aan internasionale markkragte. Dié verhouding het die afgelope 20 jaar heelwat gegroei sedert landboubemarking en handel gedereguleer is.
Die jongste syfers van die departement van landbou, grondhervorming en landelike ontwikkeling toon dat landbou-invoer in 2018-’19 sowat R75,8 miljard was (’n styging van 0,5% teenoor die vorige jaar). Die waarde van die uitvoer van landbouprodukte was R104,6 miljard (’n styging van 4,6% teenoor die vorige jaar). Die landbou se totale produksiewaarde in 2018-’19 was R277 miljard. Dit beteken dat uitvoer sowat 38% van die
landbou se bruto produksiewaarde uitmaak.
Dit is daarom uiters belangrik dat uitvoer bevorder en beskerm moet word. Uitbrekings van siektes, soos bek-en-klouseer, kan nie bekostig word nie. Die uitbreking begin vanjaar het die vleisbedryf volgens navorsing etlike miljarde rande gekos. Nogtans sleep die staat voete met die taak om doeltreffende siektebekamping in Suid-Afrika toe te pas. Soos baie ander staatsfunksies wek die gehalte van die diens groot kommer omdat dit tot groot ekonomiese skade kan lei.
VERLOOP VAN INVOER
GRAFIEK 1 toon die verloop van landbou-uitvoer en -invoer die afgelope tien jaar. Dit is duidelik dat uitvoer die afgelope paar jaar veel vinniger begin groei het namate boere begin diversifiseer na hoërwaardeprodukte wat uitgevoer kan word. Sodoende probeer hulle hulself verskans teen ’n voortdurend verswakkende wisselkoers en ’n verswakkende plaaslike mark. Onthou, die wisselkoers beïnvloed in- en uitvoer ewe veel. Die grafiek se invoersyfer sluit nie landbou-insette in nie – net landbouprodukte.
Dit is een van die departement van landbou en van handel, nywerheid en mededinging se take om uitvoer te help bevorder en om te probeer om nuwe handelsooreenkomste te sluit sodat plaaslike bedrywe makliker kan uitvoer. Tydens die Zuma-administrasie het dié taak baie min aandag gekry, maar die nuwe ministers in bogenoemde twee portefeuljes doen skynbaar meer moeite om uitvoer te bevorder. Dit is ’n belangrike deel van die landbou-inkomste en lewer ’n groot bydrae in streeksverband om werk en inkomste te skep.
Die vyf grootste in- en uitvoerprodukte in 2018-’19 word in die TABEL getoon. By invoer het die departement alle vleis saamgegroepeer, maar dit is meestal hoendervleis, varkribbetjies, fabrieksgraad-beesvleis en verwerkte vleis wat ingevoer word. Dit is ’n allemintige R6,6 miljard wat die land uitvloei.
Ingevoerde rys ding regstreeks met witmieliemeel, aartappels en selfs brood mee. Suid-Afrika verbou egter nie rys op noemenswaardige skaal nie. Die groei in rysinvoer is te wyte aan verstedeliking en beter lewenstandaarde. Veral die invoer van voorafgekookte rys groei sterk, want die armer verbruiker het
minder energie nodig om dit gaar te kry.
Koringinvoer bly hoog ten spyte van ’n stelsel wat die invoertarief aanpas na gelang van die internasionale prys. Die tarief is tans digby R1 000/t. Baie van die ingevoerde koring kom uit die voormalige Sowjet-republieke. Ten spyte van die invoertarief is die prys steeds baie mededingend. Die verwagting is dat Suid-Afrika in 2020 meer as 50% van sy benodigde koring gaan invoer weens swakker oeste as gevolg van swak weertoestande.
Suid-Afrika voer heelwat kookolie, veral palmolie, asook heelwat soja- en kanola-olie in. Daar word – soos met hoendervleis – tereg geredeneer met die regte staatsondersteuning kan invoervoervervanging by kookolie op groot skaal plaasvind.
UITVOER GROEI STERK
Uitvoer het sterk gegroei in die afgelope tien jaar. Die TABEL toon die vyf belangrikste uitvoerbedrywe
en -produkte. GRAFIEK 2 toon die tien grootste uitvoerbedrywe, asook hul groei in die afgelope tien jaar.
Daar was veral sterk groei in die sitrusbedryf, iets wat in die volgende paar jaar kan voortduur, mits daar dringend in hawe- en vervoerinfrastruktuur belê word.
Die uitvoer van wyn en tafeldruiwe bly belangrik, maar dit groei stadig. Dieselfde geld die sagtevrugtebedryf.
Suikeruitvoer groei nie veel nie. Inteendeel, die bedryf is op die agtervoet. Daar word met die departement van handel en nywerheid onderhandel om die bestaande suikerbeleid en -bemarkingsreëlings aan te pas.
Die wolbedryf het die afgelope jare sterk gegroei, maar dit was grootliks danksy goeie pryse. Die neutbedryf is ook een wat baie sterk groei. Die verwagting is dat produksie en uitvoer aansienlik gaan uitbrei.
VLEISBEDRYF
Die plaaslike produksie van vleis het die afgelope jare sterk gegroei. Die uitvoermark vir rooivleis het ook beduidend uitgebrei. Veral beesvleisuitvoer het skerp gestyg danksy die voerkraalbedryf wat na die Midde-Ooste, Afrika en onlangs ook China begin uitvoer het.
Die afgelope drie jaar is beesvleis ter waarde van R1,6 miljard per jaar uitgevoer ( GRAFIEK 3 ) Dit stut die mark en help om billike speenkalfpryse te verseker. Die uitvoer van lewende skape het onlangs begin.
Die uitbreking van siektes, soos bek-en-klouseer, veroorsaak groot skade. Die jongste uitbre
king en die verwagte verbod op die uitvoer van vleis na sekere lande kan weer ’n ongunstige uitwerking hê as die vleis op die plaaslike mark verkoop moet word.
Die ander doring in die vlees bly die groot volumes hoendervleis wat ingevoer word – meestal teen pryse wat laer is as die produksiekoste in die lande van oorsprong. Daar is verskeie vlakke van invoertariewe en teenstortingstariewe ingestel, maar die SA Pluimveevereniging is byna heeltyds besig om die staat te probeer oorreed om hom te ondersteun.
GRAFIEK 4 toon die groei in hoendervleisinvoer. In 2018 is 566 000 ton hoendervleis van meer as R6 miljard ingevoer. Dit vervang ook meer as ’n miljoen ton veevoer op die plaaslike mark. Al hierdie hoendervleis kon plaaslik geproduseer gewees het as die staat ’n behoorlike invoerbeleid gehad het wat plaaslike bedrywe steun. Hopelik bring die bedryf se nuwe groeiplan uitkoms.