Ankerkaroo, bitterkaroo en bloutulp
Landbouweekblad se reeks oor Karoobossies begin met ankerkaroo, bitterkaroo en bloutulp, ’n bolplant. Nie een van hulle is juis die smaaklikste plante nie, maar tog het elkeen ’n funksie in die veld.
scens (doringkaroo) verwar word, maar die voorkoms van ankers behoort geen twyfel te laat nie.
BITTERKAROO
Gewone naam: Bitterkaroo (vaalkaroo) Wetenskaplike naam: Pentzia globosa Familie: Asteraceae (asterfamilie)
Dit is ’n groen bossie – 20-25 cm hoog en 3060 cm in deursnee – met dun, veelvertakte, houterige stammetjies. Die wortelstelsel is veelvertak en betreklik oppervlakkig, hoewel etlike wortels regaf in die grond in skiet.
Die saamgestelde blaartjies is fyn en diep gelob, en kom dig op die groen takkies voor. As die bossie aktief groei, is die blaartjies baie klewerig en het ’n skerp, bitter smaak en reuk.
Die bitterkaroo blom gewoonlik in die lente, asook in die laatsomer, herfs en vroeë wintermaande. Die saamgestelde blomme lyk soos ronde, goudgeel knoppies op die kort, groen steeltjies en is gewoonlik veeltallig. As hulle ryp is, kry hulle ’n dowwe, geelbruin kleur. Die saadjies word deur die wind versprei.
Hierdie indringerbossie kom wyd versprei voor en is betreklik volop op die skeiding tussen die droë grasveld- en Karoogebiede. Dit word hoofsaaklik in vlakteveld en leegtes aangetref – meer dikwels in gevalle waar grasveld in die proses van agteruitgang is. Só kom digte stande byvoorbeeld voor waar suurpolveld (Tenaxia disticha) en soetgras- en rooigrasveld opbreek vanweë beweiding. Die bossie is taamlik goed droogtebestand.
Die bitterkaroo is die vernaamste kos van die Karooruspe. Dit is grootliks onsmaaklik, maar as skape daartoe gedwing word, sal hulle wel die buitenste takkies van die plant afvreet.
Die bitterkaroo kan van die ander Pentzia-soorte onderskei word deur sy fyn blaartjies, skerp, bitter reuk en die afwesigheid van ankers.
BLOUTULP
Gewone naam: Wetenskaplike naam: Moraea polystachya Familie: Iridaceae (gladiolus-familie) Hierdie lelie-agtige bolplant van 45-90 cm hoog het ’n enkele, groen stammetjie en dra van 4-12 lang, slap blare met duidelik ewewydige are.
Die plant spruit uit ’n ondergrondse bol. Die lelie-agtige blomme is diepblou tot persblou met geel in die diepste deel van die blom.
Die plant blom gewoonlik in die nasomer, maar kan ook in die lente blom. Die plant sal soms vir jare slegs hier en daar voorkom en dan skielik – veral ná goeie reën en ná ’n droogte – kleurryke, blou stande in leegteveld en vleie vorm. Dit kom ook partykeer yl versprei op ysterkliprante voor. In die algemeen hou dit van die beste grond.
Dié lelie is algemeen versprei, maar sy hoofgebiede is in die oostelike gemengde Karoo- en droë soetgrasveldstreke. Die plant is droogte-ontwykend en kan jare lank in die bolvorm rustend onder die grond lê. Die lelie vorm digter stande in uitgetrapte leegte- en vleiveld en is feitlik afwesig waar gras oorheersend is. Waar hierdie plante voorkom, is dit derhalwe ’n aanduiding van potensieel goeie veld, maar wat in ’n stadium van uittrapping verkeer.
Die lelie is wel eetbaar, maar word gewoonlik nie gevreet nie en kan dus as onsmaaklik beskou word. Vir beeste is dit uiters giftig as dit in taamlik groot hoeveelhede gevreet word. Skape vreet selde aan die groen plante, maar sal dalk die verdroogde plant vreet.
Buiten vir sy prag as veldblomplant het dit geen bepaalde waarde nie. Dit kan nie maklik met ander plante verwar word nie.
Jy kan nou foto’s en beskrywings van 250 Karoobossies en -grasse op jou slimfoon sien. Laai die gratis Karoobossie-toepassing op jou selfoon af deur die Google Play Store of die Apple iStore te besoek en vir “Nama-Karoo Plants” te soek.