Aartappelbedryf weerloos teen gestorte skyfies
DIE Suid-Afrikaanse aartappelbedryf het vir eers sy beskerming teen gestorte bevrore aartappelskyfies uit België en Nederland verloor. Die teenstortingstarief op dié produkte was van 26 Januarie 2016 tot 26 Januarie 2021 van krag, en die opheffing daarvan is op 9 Julie 2021 in die Staatskoerant afgekondig.
Die voedselmaatskappy McCain het vroeër by die kommissie vir internasionale handelsadministrasie (Itac) aansoek gedoen om die herinstelling van die tarief vir ’n verdere vyf jaar, maar Itac het nie die aansoek binne die voorgeskrewe 18 maande verwerk nie.
Volgens mnr. Willie Jacobs, uitvoerende hoof van Aartappels Suid-Afrika (ASA), is daar verlede jaar altesaam 18 417 ton bevrore skyfies ingevoer, wat ’n afname van 61% van 2010 tot 2020 verteenwoordig.
Hy sê invoer as sodanig is nie die probleem vir die plaaslike bedryf nie, maar storting wel.
“Ingevoerde produkte wat teen goedkoper as ’n billike markwaarde vir die plaaslike verbruiker beskikbaar is, bedreig plaaslike produsente se volhoubaarheid. In so ’n geval word die volgehoue voorsiening van bekostigbare, vars aartappels aan die verbruiker bedreig. Ons wil dít voorkom.”
ASA is nie regstreeks by enige Itac-aansoeke betrokke nie. As spreekbuis van die bedryf bied hy wel ondersteunende inligting aan aansoekers.
“Die grootste risiko vir die bedryf en die verbruiker is wisselvalligheid in gehalte en volumes, en dus die prys,” sê Jacobs.
“Van ASA se kant af probeer ons hard om duidelikheid oor die mark en produksieverwagtinge te verskaf.”
NUWE AANSOEK MOONTLIK
Itac het aan Landbouweekblad bevestig dat McCain se aansoek vir die herinstelling van die teenstortingstarief nie teen 26 Januarie verwerk was nie. Hy het gesê die aansoeker kan ’n nuwe aansoek om so ’n tarief bring, maar dit sal dan ’n teenstortingsondersoek behels.
Itac het einde Junie gesê die bestaande tarief word steeds gehef omdat ’n wetlik voorgeskrewe proses gevolg moet word om dit op te hef. Etlin International en Merlog Foods, maatskappye wat bevrore aartappelskyfies invoer, het ’n aansoek in die hooggeregshof in Pretoria gebring om die betrokke staatsinstellings te dwing om die tarief op te hef, maar voordat die saak aangehoor kon word, is die opheffing van die tarief afgekondig.
Mnr. Donald MacKay, ’n direkteur van XA International Trade Advisors wat Etlin met handelskwessies bystaan, sê die hofaansoek is gevolglik teruggetrek. Hy het vroeër in ’n blog op XA International Trade Advisors se webwerf sekere Itac-prosesse skerp gekritiseer en gesê dat voorspelin bare prosesse baie belangrik is.
BEDRYF IS KWESBAAR
Volgens Jacobs het die plaaslike bedryf die afgelope vyf jaar reeds meer as 4 000 ha, sowat 10% van die totale produksiekapasiteit, verloor as gevolg van die lae marge en hoë risiko verbonde aan aartappelproduksie.
“Dit is ’n feit dat die bedryfsmarge vir aartappels oor ’n lang tydperk bly afneem omdat die inflasie-aangepaste prys oor jare heen sywaarts beweeg en die insetkoste baie vinniger as inflasie styg.”
Die bedryf is dus reeds kwesbaar, maar plaaslike boere kry dit reg om teen ’n bekostigbare prys vars aartappels reg deur die jaar aan die verbruiker te voorsien. Indien daar nie beskerming teen goedkoop invoer vir plaaslike boere is nie, is die kans groot dat aartappelboere die bedryf sal verlaat, wat die sekerheid van voorsiening van aartappels aan die verbruiker in gedrang sal bring.