Uitvoer die strooihalm-hoop
Solank die ekonomiese omstandighede in Suid-Afrika nie verbeter nie, sal die vraag na suiwelprodukte waarskynlik sywaarts beweeg. Die land is egter goed geposisioneer om ’n sterker deelnemer op die uitvoermark te word.
Midde-in die flou vooruitsig van groei in die verbruikersvraag na melkprodukte vestig die Melkprodusente-organisasie (MPO) sy hoop eerder op die ontginning van buitelandse markte.
“Suid-Afrika is in ’n gunstige posisie om uitvoermarkte te betree. Die MPO verwag ’n groter klem op dié markte. Die binnelandse mark bied nie veel potensiaal nie en dit gaan nie gou verander nie,” sê Bertus van Heerden, hoofekonoom by die MPO.
Volgens Alwyn Kraamwinkel, uitvoerende hoof van die Suid-Afrikaanse Melkprosesseerdersorganisasie (Sampro), is die prestasie van die Suid-Afrikaanse melkbedryf, soos dié van talle ander bedrywe, baie afhanklik van die prestasie van die plaaslike ekonomie. “Die gebrek aan betekenisvolle ekonomiese groei in Suid-Afrika die afgelope paar jaar, tesame met inflasie, het die verkope van produkte, en daarmee saam die vraag na onverwerkte melk, benadeel.”
Groei nie gestimuleer
Volgens Kraamwinkel was die verkope van melkprodukte in 2021, 2022 en die eerste nege maande van 2023 laer, vergeleke met die vorige ooreenstemmende tydperke, en daarom ook die vraag na en produksie van onverwerkte melk.
Tog het die plaashekprys gestyg.
Van Heerden sê in Oktober verlede jaar was die nasionale gemiddelde plaashekprys R7,39/liter melk nadat dit in Junie ’n hoogtepunt van R7,78/liter melk bereik het – 32% hoër as die gemiddelde prys in Januarie 2022. In die eerste tien maande van 2023 was produksie egter 0,84% laer as in die ooreenstemmende tyd in 2022. Teen druktyd is verwag dat produksie vir 2023 as geheel 0,2% laer sou wees as in 2022.
Van Heerden sê ’n mens kan hieruit aflei dat produksiekoste drasties gestyg het.
Volgens Kraamwinkel het die pryse van melkprodukte en onverwerkte melk tot middel 2023 aansienlik gestyg. “Dit was nie die gevolg van ’n groter vraag nie, maar bedoel om te midde van aansienlike stygings in insetkoste ’n sekere aanbod mee te bring
wat in pas met die vraag is.”
In die laaste paar maande van 2023 het die indekse vir die produsentepryse van onverwerkte melk en van belangrike melkprodukte effens gedaal. Dit was waarskynlik die gevolg van ’n seisoenale verhoging in produksie, sê Kraamwinkel.
Sprankie hoop
Van Heerden verwag dat verbruikerspryse van melkprodukte in 2024 minder drasties sal styg omdat kostedruk in die waardeketting in 2023 matig verlangsaam het. “Huishoudings se besteding kan egter weens die pap ekonomie nie veel verbeter nie.
“Die bedryfsvooruitsigte bly daarom konserwatief, met ’n geringe verbetering in binnelandse verkope waar verlore volumes ingehaal kan word.”
Kraamwinkel sê ’n lae ekonomiese groeikoers word vir vanjaar verwag. As dit realiseer, kan dit tot ’n effense styging in die vraag na melkprodukte lei.
Boonop kan ekonomiese groei benadeel word deur faktore soos voortgesette swak dienslewering deur die openbare sektor (waaronder beurtkrag), internasionale gebeure, die invloed van die algemene verkiesing en moontlike ongunstige klimaatstoestande vanweë ’n El Niño-verskynsel.
Die MPO sê uitvoer bied ’n sprankie hoop. “Die uitvoer van melkprodukte het in 2023 gegroei. Die MPO weet van uitvoergeleenthede wat ondersoek word en tot dusver gunstig blyk te wees,” sê Van Heerden.
Gee aandag hieraan
Volgens Van Heerden rig die wêreld ’n drievoudige stel eise aan die melkbedryf: “Voed die wêreldbevolking, en wel op ’n omgewingsvriendelike manier en met die klem op volhoubaarheid.
“Dié vereistes gaan in 2024 sterker na vore kom. Die melkwaardeketting sal daadwerklik hierby betrokke moet raak en toenemend hulpbronne daarvoor kanaliseer.”
Volgens Kraamwinkel sal die volgende kwessies spesifiek aandag moet geniet:
■ Die wysiging van regulasies ten opsigte van die samestelling en die voedselveiligheid van melkprodukte.
■ Die ooreenstemming van standaarde wat betref die samestelling en voedselveiligheid van melkprodukte in Afrikalande.
■ Die ontwikkeling van ’n minoteringsprojek vir chemiese residu waarsonder uitvoer na belangrike markte onmoontlik is.
■ Internasionale handelsooreenkomste en die toepassing daarvan.
■ Wetlike en vrywillige standaarde ten opsigte van die welstand van melkdiere.
■ Dieregesondheidsake.
■ Die invloed van die melkbedryf op die omgewing.
■ Die bevordering en beskerming van die gehalte en integriteit van melkprodukte.
■ Die verspreiding van inligting oor veral die voedings- en gesondheidsvoordele van melkprodukte, maar ook oor sake soos die invloed van die melkbedryf op die omgewing.