Prins Albert eersdaags op grootskerm
Helene Smit van Prins Albert se dokumentêre film, Eerstewater, is ’n verhaal van oorlewing. Dis ’n storie oor hoe die mens sy onderbewussyn inspan om die uitdagings van die lewe te hanteer en hoe ons put uit daardie komplekse, maar ook onuitputlike bron van potensiaal.
Dié film wat vernoem is na die eerste waterbron aan die noordekant van die Swartbergpas word aan die einde van Julie vrygestel.
Eerstewater is gegrond op Smit se boek Beneath – exploring the unconscious in individuals wat sy saam met Pluto Panoussis geskryf en in 2011 verskyn het. Panoussis is ’n direkteur van die Open Window-filmskool in Centurion. Smit is ook ’n bestuurskonsultant en lektor in sielkundige geletterdheid.
Waar Beneath die teorie is van die sielkunde van die onderbewussyn en die invloed daarvan op ’n mens se gedrag, bied Eerstewater insig in die mens se stryd om sielkundig en prakties te oorleef. Deur die verhale van doodgewone mense, in Prins Albert delf die filmmakers diep in die psige van die “akteurs” wat almal inwoners van die dorp is en, volgens Smit, randfigure is.
Daar is Pat Marincowitz, eens een van die dorp se voorste boere wat nou deur doofheid van die wêreld afgesny voel; Piet Cordier, of Blinde Piet, kafee-eienaar, klavierstemmer en musikant; asook Maggie Hendricks, al by die honderd jaar oud; Neels van der Nest, die Unity Male Voices en Henry Prins en Wilfred Maarman. En ook Joseph Steyn, ’n boer van die omgewing wat die natuur en die grond soos die palm van sy hand ken. Dis veral deur Steyn, met sy perspektief op die omgewing, dat die natuur ’n metafoor word vir menslike gedrag: Water, grond, klippe, berge, plante en diere word deur sy vertellings ingespan om die diepste werkinge van die menslike psige te illustreer.
In hierdie tyd van droogte, waar water die bron van lewe is wat aanhou wegbly, is dit simbolies van die droogte wat soms in ’n mens se psige ontstaan, sê Smit.
“Die mens het behoeftes wat vervul moet word om te kan oorleef. Die menslike oorlewingstelsel is geprogrammeer om te reageer op ’n potensiële bedreiging deur ’n waarskuwingsimpuls. Die onderbewussyn ontwikkel regstreeks as gevolg van die kompleksiteite van selfbestuur in hierdie wêreld. Ten einde die vele magte om ons te kan hanteer, verdeel ons onderbewussyn in kompartemente, maar ons behou nie altyd bewustelik kontak met al hierdie kompartemente nie. Tog beïnvloed daardie dele waarvan ons onbewus is ons gedrag – gedrag wat ons nie altyd kan verduidelik nie.”
Prins Albert was ’n gepaste plek om die film te skiet, volgens Smit. “Die dorp is ’n klein wêreldjie wat ’n bloudruk is van die groter wêreld, ’n mikrokosmos binne die makrokosmos, ’n herkenbare omgewing waarbinne die oorlewingsmaatreëls van miljoene ander mense vasgevang kan word.”
Volgens Trevor Steele Taylor, kurator van die Grahamstadse filmfees, is Eerstewater “een van die groot SuidAfrikaanse flieks wat die afgelope paar jaar gemaak is. Dis uitstekend. Die kamerawerk, redigeerwerk en onderhoude is manjifiek.”
Eerstewater open einde vandeesmaand in Kaapstad, Johannesburg en Pretoria as kunsdokumentêr in uitgesoekte teaters. Dis ook ingeskryf vir die Amsterdamse filmfees.