Nuwe SEB-vereistes ‘n slag vir boere

Die onlangs afgekondigde Swart Ekonomiese Bemagtiging (SEB)-vereistes vir uitvoere sal rampspoedige gevolge hê vir familieboerderye en sal oor die korttermyn landbou-uitvoere, en oor die mediumtermyn, boere se mededingendheid vermink.

Dit is die mening van dr. Theo de Jager, voorsitter van die direksie van die SuiderAfrika Agri Inisiatief (Saai) en ‘n gerekende leier binne die georganiseerde landbou.

Volgens De Jager lê boere se besware oor die nuwe regulasies op drie vlakke, naamlik beginselprobleme, besigheidsprobleme en praktiese probleme.

De Jager sien die beginselprobleem daarin dat dit moeilik gaan wees om SEB in ’n familieboerdery toe te pas.

“Dit kan moeilik genoeg wees vir ’n pa en ’n seun om saam te boer, of vir neefs, wat nog te sê ’n swart vennoot wat op ’n boerdery afgedwing word,” meen De Jager en voeg by dat as die regulasies so toegepas word dit sou beteken dat individuele families die rekening vir ’n nasionale transformasiedoelwit moet dra, terwyl die staat klaaglik daarmee misluk het.

“Soveel miljoene wat die staat al vir dekades deur die Agri-SEB Fonds in die ontwikkeling van swart boere belê het, het nog nie daartoe gelei dat hulle ’n beduidende bydrae tot die omset op plaaslike of internasionale markte kon maak nie. Die ondoeltreffendheid van 29 jaar se landbou-ontwikkelingsprogramme van die staat en die vernietigende impak van SEB in die openbare sektor en in die staatsondernemings kan nie in ons voedselstelsel geduld word nie,” sê De

Jager.

“Op besigheidsvlak was grondhervorming bedoel om gelyke geleenthede vir alle boere te skep, maar 25 jaar ná die afsnypunt vir grondeise het die staat nog nie eers ’n lys daarvan opgestel nie, terwyl hulle lankal reeds ’n klas van

kompeterende swart boere moes geskep het. Nou verplaas hulle die verantwoordelikheid na familieboere wat reeds in ’n swak beleidsomgewing, waar daar teen hulle beslis word, teen die beste produsente in die wêreld vir rakspasie moet meeding,” meen De Jager.

Volgens De Jager hang onafgehandelde grondeise al dekades oor die koppe van boere in Limpopo, Mpumalanga en KwaZulu-Natal en trek dit die handrem op verdere beleggings op.

“Daar is reeds in 2010 met die staat ooreengekom dat plase met onafgehandelde grondeise van alle SEB-vereistes vrygestel moet word omdat geen belegger sal belangstel in ’n plaas as hy nie seker is of dit oor ’n jaar of twee dalk oorgedra sal word nie. Dis nooit gedoen nie,” sê De Jager.

Volgens De Jager is die winsmarges in boerdery onder druk. “Boere kan dit nie bekostig om opgeblaasde insetpryse aan SEB-ondernemings te betaal as hulle beter kwaliteit teen goedkoper pryse by goedgevestigde insetverskaffers kan kry nie. Klein en medium boerderye het nie die luuksheid om bestuurders aan te stel vir hulle velkleur nie – hulle moet vermoë, ervaring, kwalifikasies en ywer ook in ag neem.

De Jager meen dat landbou-organisasies wat hulle inkomste, bestaansreg of mandate hoofsaaklik van landboubesighede kry, in praktyk meer inskiklik is om die regering se rasse-ideologie te ondersteun want hulle kan die las van SEB-vereistes bekostig, en vry graag na die welwillendheid van die regering.

“Hulle argument dat SEB-vereistes al jare lank kom, dat hierdie betrokke uitvoerbeperkings vir gunstige tariewe op sap en ingelegde produkte in die EU en VK geld, en dat dit in elk geval nie behoorlik toegepas word nie, is ’n drogredenasie. Dit maak SEB-vereistes op familiebesighede nie minder absurd nie, dit maak die skade van SEB aan die ekonomie nie minder rampspoedig nie, maar dit tas die beginsel aan dat handelsbeperkings op grond van ras ’n fundamentele ongeregtigheid verteenwoordig.

“SEB-vereistes vir die uitvoere van landbouprodukte sal geen goeie uitkomste hê nie. Dit plaas landbou op dieselfde pad as Denel, die SAL, die SABC en openbare gesondheidsorg. Die skade word gou te omvangryk om dit weer te herstel. Saai sal in elke plaaslike en internasionale forum, in howe en multilaterale agentskappe van die VN en die Afrika-unie daarteen baklei,” verseker De Jager.