Die winsgewende dood van etiek
“Met wat se hael sou mens ’n hommelding skiet?” vra Kaalvoet Kallie laas Sondag langs sy potvuur. “Een van die laaities hier onder in die pad het een en hy’s besig om my die wetter in te maak. Kom draai al hier oor my jaart as die meisiekinders by die swembad lê.”
“Jong, daai goed gaan nog vir ons baie sonde gee,” stook Doep die vuur verder. “Dis net ’n kwessie van tyd voor mense hulle gaan opstuur om bokke mee te soek. En hoe kan so iets eties wees? Wat se kans het die bok? Hy kan mos nie wegkruip vir ’n ding wat hom uit die lug uit bekyk en agtervolg nie.”
Doepie is natuurlik reg, maar aan die ander kant: Waar trek ’n mens die streep met tegnologie in jag? Is hoë-vergroting teleskope ooit eties? Is GPS en afstandmeters en moniteringskameras eties?
Altyd ’n tameletjie, ja. Praat van jag, dan is dit nie lank voor etiek ter sprake kom nie. Jagters redekawel onder mekaar oor wat presies dan nou eties is en wat nie, terwyl anti-jagters hoog opgee oor jagters se kwansuise totale gebrek aan moraliteit.
Hoekom is dit egter net jag wat so maklik onder die morele vergrootglas beland, wil ’n mens wonder. Waar is die verontwaardiging oor die etiese aspek van soveel ander aktiwiteite, veral dié waar geld ter sprake is? Want dit is mos asof mense skielik blind raak vir beginsel as daar wins te maak is.
By HuntEx staan en luister ek hoe ’n wildteler ’n redakteur aanvat oor hy skynbaar iets negatiefs oor die teling van frat- se gepubliseer het. “Besef jy dis my bedryf wat jy so kritiseer,” vra die man verontwaardig. “Dis my besigheid wat jy daar swartsmeer – my inkomste!”
In ’n stadsraadvergadering sit en luister ek weer hoe ’n natuurbewaarder se kommer oor die omgewingsimpak van ’n nuwe dorpsuitbreiding afgemaak word met die gerusstelling dat dit mos darem vooruitgang is. Dis ontwikkeling – dit skep tog werk en bring geld na die dorp!
By ’n sogenaamde ‘toevlugsoord’ vir leeus moet ek hoor hoe alle toegangsfooie en donasies kwansuis aangewend word vir die bewaring van leeus, onder meer deur aktief ’n veldtog te voer teen die immorele teel en aanhou van leeus vir jagdoeleindes. Rondom my sien ek egter leeus in kampies, in veel hagliker omstandighede as wat ek op leeuplase gesien het. Etiek? Aikona. Dis ’n woord wat jy nie sommer hoor as daar besigheid gepraat word nie. Maar wel wanneer jag ter sprake kom.
Soms is dit met goeie rede dat jag onder die morele loep kom. In die pers lees ek – weereens – van Suid-Afrikaanse beroepsjagters wat betrokke is by die onwettige jag van renosters en sluikhandel in horings. Sommer ’n lys name. Party van hulle verhoorafwagtend, ander tevore reeds gevang en so wraggies nou weer aangekeer vir dieselfde misdaad.
Hoe is dit dat hulle steeds nie gevonnis is nie? Watter soort regsgeleerde verdedig sulke mense? Hoe is dit dat hulle nog steeds êrens kan woon en werk sonder dat die gemeenskap met plakkate voor hulle plaashekke betoog? Pedofiele word dan uitgedryf, hoekom nie renosterstropers nie?
Seker maar omdat daar geld betrokke is. Want dis asof geld die maatstaf vir moraliteit geraak het. As iets geld maak is dit geregverdig en niemand durf dit kritiseer nie, want dan is dit mos besigheid.
Selfs die systap van die wet word as ’n sakepraktyk beskou.
Dis opmerklik, die bontsprin- gery deesdae om te probeer bepaal watter wet omseil kan word en in watter gedaante ’n vergryp versluier kan word. Met mynregte, waterregte, eiendomsontwikkelings en allerhande transaksies gaan dit so. Oral is konkelaars besig om te kyk waarmee hulle kan wegkom. Selfs ons president, wat veronderstel is om die hoogste toonbeeld van integriteit te wees, glip deur allerhande prosedure-tonneltjies om sy skandes en sondes te probeer ontduik.
Die howe is besiger as ooit, want die letter van die wet word uitgedaag deur dik tjekboeke. En die kansvatters speel vuil, wel wetende dat wette en veror- deninge, veral dié wat uit ’n meer respekvolle era dateer, nie altyd bestand is teen gewetenloosheid nie. Daar word jakkalsdraaie gegooi, beswaar gemaak teen prosedures en deur elke skaduskrefie van die wet gesif in ’n poging om ’n skuiwergat te vind.
Al hierdie armdrukkery oor die letter van die wet, terwyl daar ’n eenvoudige, allesoorheersende basiese gedragskode reg voor die hand lê.
Want maak nie saak watter wet nie oortree is nie en aan watter regulasie daar in die hof ontduik is nie, as die gewetenswet van Doen die Regte Ding verbreek is, is dit Skuldig!
In ’n ideale wêreld behoort gesonde etiek, gepolisieer deur eie gewete, die toets vir al ons handelings te wees. Daarteenoor staan gewoon korrupsie, want korrupsie is nie noodwendig net onwettige handeling nie, dis ook enige gewetenlose handeling – die korruptering van etiese beginsels.
Ja, jy kan al die geld hê, elke hofsaak wen en oënskynlik die kruin van sukses bereik, maar as jy dit nie eerbaar gedoen het nie is jy steeds moreel arm en korrup. Ware persoonlike hoogtes is eerder ’n kwessie van etiek, op alle gebiede, in alle fasette van daaglikse weë en wandel.
Maar etiek as persoonlike beginsel is aan die uitsterf. Dis amper net in jag waar dit nog ter sprake kom. En dis iets waarop ons as jagters nogal trots kan wees, sou ek sê. Ons mag dalk onder mekaar verskil oor waar die streep getrek word, maar ten minste praat ons daaroor.
Mag ons gesprekke oor etiek nooit ophou nie!
In ’n ideale wêreld behoort gesonde etiek, gepolisieer deur eie gewete, die toets vir al ons handelings te wees.