Hefmateriaal vir messe
Kies ’n hefmateriaal wat vir jóú werk of ten minste mooi lyk.
Die keuse van materiaal vir ’n mes se hef het hoofsaaklik met smaak te doen, eerder as die praktiese waarde daarvan. Mesmakers leer vinnig watter materiale goeie verkopers is, maar word tog somtyds verbaas wanneer ’n mes met hefmateriaal waarvoor daar normaalweg nie so ’n groot aanvraag is nie, sommer vinnig opgeraap word.
Na ons vorige artikel het ek ’n interessante gesprek met oom Piet Becker oor wetenskaplike versus romantieke denke, gehad. Kortliks kom ’n wetenskaplike besluit daarop neer dat die hefmateriaal gekies word na aanleiding van hoe prakties dit is en hoe goed dit sal presteer – al lyk dit nie so mooi nie. Iemand wat op romantiek ingestel is, sal weer eerder ’n hefmateriaal kies wat baie mooi lyk, maar nie so prakties is nie en meer onderhoud verg.
Om die hefmateriaal vir ’n mes te kies, is ’n hartsbesluit. Dit gebeur veral wanneer iemand ’n pasmaakmes laat maak. Geweerentoesiaste sal jou vertel dat kolwe van veselglas of polimeerplastiek min onderhoud vereis, nie vog absorbeer en verwring of krom trek nie en beter akkuraatheid moontlik maak. Die manne wat van houtkolwe hou, wys daarop dat dit tradisioneel meer aanvaarbaar is, baie beter lyk en ’n “warmte” het wat geen plastiekkolf kan ewenaar nie.
Langs kampvure kry jy ook mense wat kolwe van gelamineerde hout verkies. Hulle glo dit bied die beste van beide wêrelde – dit lyk meer tradisioneel en bied bykans net soveel stabiliteit as ’n kolf van kunsmatige materiaal.
Die hef van ’n mes bestaan gewoonlik uit twee dele – ’n plat staalgedeelte ( tang in Engels) en die verkose hefmateriaal (blokkies of skyfies) wat daaraan geheg word. Dié skyfies materiaal word dan gevorm om die hand te pas. Alhoewel die agterste gedeelte van die mes waaraan jy vashou kollektief as die hef bekend staan, verwys ons in die gewone spreektaal eintlik na die hefmateriaal wanneer ons die woord hef gebruik. Gerieflikheidshalwe gebruik ek dus “hef” bedoelende net die materiaal en nie die staalgedeelte nie.
DIE MATERIALE
Daar is ’n wye verskeidenheid materiale beskikbaar waarvan hewwe gemaak kan word; harde hout, been, horing, tand/ ivoor en ook kunsmatige ma- »
» teriale soos koolstofvesel ( carbon fibre), veselglas, gelamineerde samestellings, akrielhars/ vesel, epoksies en nog meer. Elkeen het voor- en nadele wat oorweeg behoort te word voordat ’n mens die hefmateriaal kies. Hou in gedagte waarvoor jy die mes gaan gebruik, want die hef kan aan vog, bloed, ultraviolet strale, hitte, sweet en dies meer blootgestel word wat dit kan beskadig.
Natuurlike materiale moet eers behoorlik gedroog word, (somtyds vir ’n paar jaar), voordat dit gebruik kan word. Hout word byvoorbeeld na die droogproses eers gestabiliseer deur lug met vakuumkrag uit die hout te suig en ’n vloeibare seëlaar/hars onder druk in die porieë in te pers. Hierdie behandeling seël nie net die hout grootliks teen vog nie, maar verhoed ook dat dit krom trek. Enkele houtsoorte soos byvoorbeeld swartivoor word nie gestabiliseer nie, omdat die olie-inhoud daarvan te hoog is. Olienhout, wat baie gewild is, is eintlik nie regtig geskik as hefmateriaal nie, omdat dit vir jare nog bly krom trek en selfs die penne waarmee dit geheg word, kan breek. Die grootste nadeel van houthewwe is, soos met al die ander natuurlike materiale, dat dit deurlopend instandhouding nodig het. Normaalweg is ’n bietjie olie wat gereeld aangewend word genoeg.
Kameelperdbeen is en bly ’n gunsteling-materiaal. Dit kan maklik gevorm word, is stabiel, kan gekleur word, is duursaam en lyk mooi as dit goed gepoleer word. Gedroogde bene word eers gekook om al die vet te verwyder en word dan gesteriliseer om enige bakterie te vernietig.
Geriffelde horings soos byvoorbeeld gemsbokhorings pas lekker in die hand en kan as plat skywe of in die oorspronklike horingvorm gebruik word. Die sponsbeenkern word uitgehaal en net die keratienagtige buitekant word gebruik. Vir plat skywe word die horing in die lengte gesaag, gekook en dan platgedruk. Waar heel horings gebruik word, word die binnekante opgevul met epoksie.
Ek vermoed amper alle SuidAfrikaanse jagters het iewers ’n paar vlakvarktande wat hulle wil gebruik vir ’n meshef of twee. Ongelukkig leen die vorm van die tande hulle gewoonlik nie daartoe om praktiese messe te maak nie, dit is eenvoudig te krom om ’n hef te maak wat gemaklik in die hand sit. Seekoeitande en olifantivoor bly natuurlik gewild, selfs al mag messe met ivoorhewwe nie meer na die VSA uitgevoer word nie. Ivoor is baie duur en relatief skaars, daarom word dit slegs vir sommige van die duurder messe gebruik.
KUNSMATIGE KEUSES
Kunsmatige en gelamineerde materiale is veel goedkoper, nie net om aan te koop nie, maar ook omdat mesmakers geen spesiale voorbereiding daarmee hoef te doen nie. Dit word aangekoop en die plat skyfies word net so gebruik.
Gelamineerde houtblokkies (wat soos gelamineerde geweerkolwe lyk) is ongelukkig nie tans geredelik beskikbaar nie, maar was vir baie lank ’n staatmaker waarvan pragtige meshewwe gemaak is. Gelamineerde veselglas (G10) wat tot vier verskillende kleure in die lae kan insluit, is deesdae gewild. Dis liggewig en stabiel, wat dit ideaal maak vir werksmesse.
Micarta bestaan uit materiale soos papier of lap (broek/hempmateriaal), seil of goiingsak wat tesame met veselglashars saamgepers word. Dit is baie mooi, maar ongelukkig skaars en betreklik duur in vergelyking met ander kunsmatige materiale.
Koolstofvesel ( carbon fibre) bied uitstekende stabiele hewwe en is beskikbaar in verskillende patrone en kleure. Dit is betreklik skaars en nie die meeste mesmakers se gunsteling-materiaal nie, omdat dit “miljuisende” onsigbare “turksvydorinkies” tydens verwerking vrystel, wat jou agterna vir ’n hele paar dae lank kan treiter.
Akrielhars bied ’n onbeperkte verskeidenheid kleure en kleurkombinasies wat baie mooi kan wees. ’n Ander gewilde materiaal is vloeibare epoksiehars wat baie keer gebruik word om hout, tande, skulpies, mieliepitte en byna enige iets anders, in te giet en só ’n pragtige, kleurvolle samestelling te maak wat uniek is.
’n Mes se hef is net nóg ’n rede hoekom mesmaak en mesversameling sulke opwindende stokperdjies is. Die keuses is byna onbeperk, maar wees gewaarsku, die houe gaan reën as jy skelmpies daardie ontwerpersrokkie wat Mamma nog net een keer gedra het, gaan opsny om micarta van te probeer maak!