Vra vir Kassie
VRAAG:
Ek het iewers gelees en ook op die internet gesien dat daar ’n moontlikheid bestaan dat verminderde ladings ( reduced loads) gevaarlike drukpieke kan veroorsaak, wat dan die geweer kan laat ontplof. Die verskynsel word beskryf as dat daar, wanneer die patroon gekantel lê in die geweer se kamer, ’n te groot lugborrel tussen die slagdoppie en die dryfmiddel kan ontstaan, wat dan veroorsaak dat die vlam wat die slagdoppie genereer oor die dryfmiddel stryk. Dit sal dan ’n detonasie (ontploffing) veroorsaak in teenstelling met ’n bedoelde snelle ontbranding van die kruit. Bestaan daar so ’n moontlikheid, of is dit net ’n veronderstelling?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
Die vinnige antwoord hierop is: JA, daar kan gevaarlike drukpieke ontwikkel as die nodige voorsorg nie getref word nie. Om verwarring te voorkom, moet ons net eers eenstemmigheid oor die betekenis van ’n paar begrippe kry.
VERMINDERDE LADING:
’n Verminderde lading is NIE ’n laer lading met dieselfde dryfmiddel as wat vir ’n standaardlading gebruik sou word nie. Verminderde ladings verg ’n bepaalde tegniek wat gebruik word om patrone so te laai dat die koeëls doelbewus teen stadiger snelhede gelanseer word om terugskop te verminder, maar om steeds effektiewe ont- branding van kruit vir ’n hoë vlak van akkuraatheid oor kort afstande te verkry.
Hoe minder dryfmiddel in ’n doppie gebruik word, hoe leër is die doppie, hoe minder effektief brand die dryfmiddel uit en hoe laer is die druk wat gegenereer word. Dit is waarom vervaardigers van dryfmiddels minimum ladings vir bepaalde dryfmiddels voorstel. Wanneer minder as die minimum aanbevole gewig (of volume) kruit gelaai word, beweeg ons in ’n risikogebied in, net so as ons meer as die maksimum aanbevole lading laai.
Wanneer jy verminderde ladings wil gebruik, moet jy dus ’n meer vlugtige dryfmiddel (vinnig-verbrandende dryfmiddel) as die standaard voorgeskrewe dryfmiddels gebruik.
LAER LADINGS:
’n Laer (of hoër) lading is wanneer daar tussen die maksimum en minimum aanbevole ladings beweeg word met die bepaalde dryfmiddel vir ’n bepaalde patroonsamestelling. Dit geld NIE vir ladings van minder as die voorgeskrewe minimum nie. Op hierdie punt moet daar na die verminderde lading-tegniek oorgeskakel word.
DETONASIE:
Dryfmiddels word vervaardig om te brand en nie te detoneer (ontplof) nie. Die dryfmiddel sal nie ontplof wanneer die slagdoppie se vlam oor die oppervlakte van die kruit in die dop- pie stryk en alles gelyk aan die brand steek nie. Daar ontstaan wel ’n gevaarlike drukpiek omdat die hele of ’n groot deel van die lading gelyktydig ontbrand en dit kan veroorsaak dat die druk waarvoor ’n vuurwapen geproef is, oorskry word en dan die sensasie en gevolge van ’n ontploffing kan veroorsaak (die vuurwapen kan opblaas).
WRYWING:
Wanneer die koeël die doppie verlaat, is daar twee tipes wrywing ter sprake. Statiese wrywing wanneer die koeël vanuit ’n stilstaande posisie geforseer word en glywrywing wanneer die bewegende koeël in sy beweging “gerem” word. Meer krag word benodig om statiese wrywing te oorkom as om glywrywing te oorkom. Dink aan die krag wat ons gebruik om ’n motor wat geparkeer is aan die beweeg te stoot, en die krag om ’n motor te stoot wat reeds beweeg om momentum te behou. In ’n koeël se geval is die druk wat met die afvuur van ’n slagdoppie vrygestel word, voldoende om die statiese wrywing van die doppie se greep te oorkom. Die koeël word uit die doppie uitgedruk en beweeg in die groewe van die loop in.
Hiermee saam word die “ontbrandingskamer” waarin die gasdruk moet opbou, vergroot. Die ontbrandingskamer vergroot aanhoudend soos wat die koeël na die tromp van die geweer toe beweeg. As die druk wat deur die slagdoppie geïnisieer is nie vinnig genoeg aangevul word deur die ontbrandende dryfmiddel nie, sal glywrywing die koeël tot stilstand bring in die loop. As jy nalaat om genoeg dryfmiddel in die doppie te laai, kan dit gebeur.
Bogenoemde in ag genome, dink ons nou aan dryfmiddel wat stadig ontbrand, veral as daar minder kruit in die doppie is as wat die minimum voorskryf, met ander woorde as die ladingdigtheid minder as so 75 tot 85% is. Die stadig-verbrandende kruit stel gas stadig vry. Tegelyk hiermee kom die koeël iewers in die loop tot stilstand omdat die stadige kruit nie voldoende druk vrystel om die koeël in beweging te hou nie. Die kruit hou egter aan brand en meer druk bou op om die statiese koeël weer aan die beweeg te kry. Hierdie drukpiek wat nou benodig word wanneer die koeël heelwat groter statiese wrywing in die loop ervaar as wat die doppie se nek hom kon vashou, mag die gesertifiseerde maksimum druk van die vuurwapen oorskry, met ’n gevolglike ontploffingsensasie.
Mike Daly van Hodgdon toon aan dat die drukvlak agter ’n statiese koeël in die loop tot vier keer die normale kan ontwikkel. Dit is baie hoër as die drukvlak waarvoor enige wapen geproef word.
ONTBRANDINGSPATROONVANKRUIT:
Kruit bestaan uit korreltjies, sta-
fies of vlokkies. Elke korreltjie, stafie of vlokkie brand van buite af binne toe wanneer dit aan die brand gesteek word, behalwe stafies wat ook in lengte geperforeer is en dus ook van binne na buite brand. Verder brand die kruitpartikels van die slagdoppie se kant af vorentoe. Dit verseker dat druk stelselmatig opbou agter die koeël in die groter wordende ontbrandingskamer en die dryfmiddel onder ideale toestande uitgebrand is die oomblik wanneer die koeël die tromp verlaat. As hierdie ontbrandingspatroon versteur word deur meer kruit as wat bedoel is gelyktydig aan die brand te steek, ontwikkel meer druk as wat benodig of bedoel was. Dit kan dan aanleiding gee tot gevaarlike drukpieke in ’n slegte scenario, of tot onreëlmatige skietresultate in beter scenario’s.
SAMEVATTING
As ons nou die bostaande begrippe bymekaar bring, is dit duidelik dat ons moet seker maak waarmee ons besig is voordat ons doen. Die gebruik van verminderde ladings is egter ’n veilige en erkende tegniek, solank as wat die volgende “beginsels” nagekom word:
Gebruik altyd ’n vlugtiger dryfmiddel as dit wat gewoonlik ge- bruik word vir normale ladings. In die Suid-Afrikaanse konteks is S335 altyd ’n veilige en goeie dryfmiddel om te oorweeg. Daar is enkele uitsonderings vir kalibers wat reeds ’n vinniger dryfmiddel as S335 gebruik, soos die .22 Hornet of selfs .222 en .223 Remington, waar dryfmiddels soos S221 en S265 meer geskik sou wees. Die aspek om seker van te maak, is of die kruit wat gebruik word wel behoorlik uitbrand (kyk weer na bostaande begrippe).
Besluit op die koeëlsnelheid wat benodig word, asook die terugskopkrag wat vir die skut aanvaarbaar is en bou die lading daarvoor.
Gebruik ALTYD ’n vuller om die dryfmiddel op die slagdoppie vas te pen sodat die kruit kan ontbrand soos dit bedoel is en dus stelselmatig die druk opbou.
Maak ALTYD seker dat die regte dryfmiddel gebruik is voordat die koeël in die doppie geplaas word.
As jy nie seker is van jou feite nie, raadpleeg verantwoordelike bronne voor jy afwyk van bekende en veilige praktyke.
VRAAG:
Hoe weet ek dat my doppie die einde van sy lewensiklus nader of bereik het?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
Doppies kan veelvuldige kere herlaai word. Ek ken skuts wat .308 Winchester-doppies meer as 50 keer herlaai het. In gevalle waar gewere met baie klein toleransies in hulle kamerafmetings gebruik word, soos byvoorbeeld die 6mm PPC, kan doppies tot meer as 100 keer herlaai word. Ek ken ook skuts wat doppies nie meer as een keer kon herlaai nie. Die vraag is egter nie hoeveel keer ’n doppie kan herlaai word nie, maar hoe die herlaaier weet dat die doppie se dienstydperk verby is, ongeag die vuurwapen of die doppie se eienskappe.
SIGBARE TEKENS:
Wanneer een of meer van die volgende tekens aan die doppie sigbaar raak, moet die herlaaier aanvaar dat die doppie nie verder gebruik behoort te word nie:
Enige krake, of perforasies aan die doppie se nek, skouer of wand is ’n besliste diskwalifikasie vir verdere gebruik. Selfs ’n nuwe doppie wat sulke defekte toon moet glad nie gebruik word nie. Afgesien van die fisiese gevaar wat dit vir die skut deur lekkasie van gas kan inhou, word daar skade aan die geweer se kamer aangerig. Onthou dat gas wat deur die kraak of perforasies ontsnap, teen geweldige druk en baie hoë temperatuur plaasvind »
» en besliste brandmerke in die geweer se kamer kan agterlaat, amper soos ’n sweisvlam. Hierdie defek is nie herstelbaar nie.
Tekens van kop-afskeur wat sigbaar raak deur die ligte ring wat tussen een en drie sentimeter bokant die doppie se kop sigbaar raak. Hierdie rekmerk word deur kop-tot-skouer verskille tussen die gevormde doppie en die geweerkamer se afmetings veroorsaak. Moet egter nie die rekteken met die gewone skuurmerk wat in ’n doppie of ammunisiekassie veroorsaak kan word, verwar nie. As jy twyfel, gebruik ’n gebuigde skuifspeld en “voel” of daar ’n groefie aan die binnekant van die doppie gevorm het. Hierdie defek is nie herstelbaar nie. Korrekte vuurvorm-prosedures met nuwe doppies en die korrekte opstel van die volmaatmatrys kan dié defek voorkom.
Tekens van gaslekkasie rondom die gevuurde slagdoppie of wanneer die slagdophuls sodanig gerek het dat die slagdoppie los pas of sommer uitval nadat die doppie gestook is. Daar is apparate beskikbaar waarmee die slagdophuls weer toegebuig kan word, maar dit is nie ’n gerieflike stukkie gereedskap om te gebruik nie. Die rek van die slagdophuls gebeur wanneer hoë ladings gebruik word en wanneer doppies gebruik word waarvan die metaal sagter of meer smeebaar is. Alhoewel daar gereedskap bestaan waarmee sommige van hierdie doppies nog gered kan word, is dit ’n beter plan om daardie doppie liewer te vervang.
Baie keer vind die herlaaier dat ’n doppie nie wil pas in die geweerkamer nie, selfs nadat die doppie gevormdruk is met ’n volmaatmatrys of lyfmatrys. ’n Blink skuurring verskyn dan net aan die bokant van die doppie se kop. Dit beteken dat die doppie se soliede kopgedeelte geswel het onder hoë druk, of na herhaalde marginale hoëdrukskote. Sulke doppies is nie herstelbaar nie. Selfs al sou spesiale matryse gebruik word om die doppie se kopafmetings terug te forseer, bestaan die moontlikheid steeds dat die doppie in die geweerkamer gaan vassit wanneer jy dit die minste nodig het.
Daar is ander gevalle waar doppies defekte toon, soos knypbekke, skouer/nekaansluiting- verdikkings, nekverharding en skouerduike deur te veel smering op die skouer tydens vorming, styf pas in die kamer as net nekvorming gedoen word en ander minder ernstige defekte. Hierdie tekens is egter almal herstelbaar deur goeie doponderhoud en beteken geensins die einde van die doppie se leeftyd nie.
Wanneer een doppie gevind word wat enige onherstelbare defek toon, is dit beter om almal in daardie groep te inspekteer, want daar kan meer wees waarvan die leeftyd einde se kant toe staan. Dit raak dan tyd om liewer die hele groep te vervang ter wille van konstante laai- en skietresultate.
VEILIGHEID ALTYD EERSTE – VOORKOMING IS ALTYD BETER AS GENESING.