IN DIE KOL
HAUSKEN-KNALDEMPERS
Knaldempers vir jaggewere het gekom om te bly, hulle is só gewild dat sommige vervaardigers sommer by voorbaat hul gewere se lope met skroefdraad sny vir hierdie “fluisterbuise”.
Suid-Afrika het verskeie plaaslike vervaardigers en dan is daar natuurlik ook ’n aantal oorsese produkte beskikbaar wat veral deur die groter verspreiders ingevoer word.
Die L&O-groep wat Blaser-, Mauser-, Rigby- en Sauer-gewere in Suid-Afrika versprei, is deesdae die plaaslike agent vir Hausken-knaldempers wat in Noorweë vervaardig word. Hierdie Noorweegse maatskappy is ’n gevestigde een wat reeds sedert 1992 knaldempers vervaardig.
REFLEKS-KNALDEMPER
Hausken maak standaard- en refleks-modelle en ons het on- langs ’n Hausken JD184 refleksknaldemper op ’n Blaser in .300 WSM getoets. Hierdie Noorweegse produk het hom goed van sy taak gekwyt en ons beïndruk. Die JD184 se totale lengte is 184mm en die deursnit 50mm. Hauskens word van hoëgraad-aluminium gemaak, dus weeg die JD184 slegs 270g.
’n Voordeel van die Hausken is dat jy een knaldemper op verskillende gewere met verskil- lende groottes skroefdrade kan gebruik. Die skroefdraad binne die knaldemper is ’n standaardtipe, maar verskillende loopmoere (barrel nuts) wat gesny is vir die populêre skroefdrade, tot M18x1 is beskikbaar. Die loopmoer met die gepaste skroefdraad word bloot op jou geweer se loop gedraai, waarna die knaldemper dan oor die moer opgedraai word.
Refleks-knaldempers strek ’n entjie terug oor die loop as dit aangeskroef is en voeg dus nie soveel lengte tot die geweer se loop by as standaard-modelle nie. Die Hausken se agterste kamer (wat oor die loop skroef) is 84mm lank wat beteken dat die loop met slegs 100mm verleng word met die knaldemper in plek.
Omdat die loop dus nie so erg verleng word nie en die gewig van die knaldemper nie alles aan die punt daarvan hang nie, maak die refleks-modelle die geweer minder lomp en versteur hulle die balans minder as ’n gewone knaldemper. Vir ’n stapjagter kan dit nogal ’n verskil maak. Dit is vir my die grootste voordeel van die refleks-dempers. Die nadeel daarvan is dat die gedeelte wat oor die loop strek, die loop verhoed om gou af te koel. Dus bly ’n langer gedeelte van die loop langer warm as wanneer standaard-tipe knaldempers gebruik word.
Vervaardigers van standaardtipe knaldempers hamer op laasgenoemde feit en hou aan mense voor hoe vreeslik nadelig refleks-knaldempers is en dat hulle jou geweer se loop bitter vinnig sal ruïneer. Dit kan seker gebeur as jy gereeld kyk hoe warm jy die loop kan skiet, maar as dit by normale jaggebruik kom, is dit ’n ouvroustorie. Mense wat standaard-knaldempers gebruik, skiet soms ’n hele klomp skote relatief kort na mekaar en sodoende verhit die kroongedeelte van die loop ook maar goed, want dis ook binne-in die knaldemper. As jy goeie oordeel gebruik, sal ’n refleks-knaldemper nie jou geweer se loop meer beskadig as ’n standaard-tipe nie.
My persoonlike voorkeur is in elk geval om nie knaldempers tydens skietkompetisies te gebruik waar verskeie skote oor ’n kort tydperk afgevuur word nie. Ek trek die lyn by enige tipe skietkompetisie waar daar nie meer as drie skote gevuur word voordat die geweer kans kry om af te koel nie. Almal weet dat knaldempers baie gou warm word – só warm dat mirage om die knaldemper dans, jou teleskoop se beeld vul (selfs na so min as vyf skote) en jou verhoed om die teiken duidelik te sien. Dis ’n belangrike rede waarom die meeste kompetisieskuts nie knaldempers gebruik nie. Om eerlik te wees... ’n knaldemper is net nóg iets wat probleme kan gee tydens ’n kompetisie.
My mening (en onthou dis nie ’n wetenskaplike feit nie) is dat knaldempers eintlik bedoel is vir jaggebruik waar jy af en toe ’n skoot skiet met genoeg tyd tussen-in om die loop te laat afkoel.
SKOONMAAK
Behalwe vir die feit dat die Hausken baie goed gewerk het, het dit een kenmerk waarvan ek baie hou – jy kan dit sonder moeite oopmaak en skoonmaak (sien foto). Die knaldemper bestaan uit twee dele, ’n buitenste huls of buis en ’n binneste gedeelte wat die skotte ( baffles) bevat.
Die skoonmaak van knaldempers is ’n onderwerp waaroor daar baie gepraat word. Vervaardigers van knaldempers wat nie uitmekaar kan haal nie (hierdie tipes is gewoonlik goedkoper) sal vir jou sê dis nie nodig om hul knaldempers skoon te maak nie of dan miskien hoogstens een maal per jaar. Die aanbeveling is gewoonlik dat jy die knaldemper met een of ander skoonmaakmiddel vul en uitspoel en so die vullis probeer uitkry.
Ek weet daar is mense wat van my sal verskil, maar nadat ek gesien het hoeveel vullis uit knaldempers kom en nadat ek twee verskillende knaldempers wat uitmekaar kan haal se binnekante bestudeer het, glo ek dat jy jou knaldemper byna net so gereeld soos jou geweer moet skoon maak. Ek het onlangs weer van iemand gehoor wie se 6mm Dasher se loop beskadig is deur koolstofvullis wat losgekom en in die loop beland het. Skroef ook maar die knaldemper na elke skietsessie af en maak die geweer se kroon behoorlik skoon. Te veel mense glo ’n knaldemper is iets wat jy aan ’n geweerloop vasskroef en dan daarvan vergeet.
Hausken verskaf ’n passtuk saam met die knaldemper wat aan die agterkant inpas. Met die passtuk in plek en die gebruik van ’n nommer 17-moersleutel kan jy die binneste deel wat die skotte bevat, in ’n japtrap verwyder. Die binnedeel bestaan uit twee dele (die agterste deel wat oor die loop pas en die skotgedeelte) en dit lyk asof die deel met die skotte uit ’n enkele stuk aluminium gemasjineer is (daar is altesaam sewe skotte). In die skotgedeelte is daar altesaam 60 gate (12 rye van vyf) geboor. Agtien van die gate is in die deel voor die eerste skot.
’n Knaldemper se een groot voordeel is dat dit die aanvoelbare terugskop van ’n geweer aansienlik verminder en op die .300 WSM het die Hausken uitstekend gewerk. Met die knaldemper in plek was dit werklik ’n plesier om die Blaser te skiet. Akkuraatheid was ook baie goed met Norma se fabrieksammunisie van 180gr.
KLANKDEMPING
Hoe stil is die Hausken? Meer as stil genoeg. Die fabriek se aanspraak is dat die Hausken die klank met 25dB verminder. Ek het nie toegang tot ’n geraasmeter nie, maar as ek die Hausken moet vergelyk met knaldempers van A-Tech, Sudami en SPR wat ek op my .30-06 gebruik, dan raas die Hausken niks meer nie. Onthou weereens, dis nie wetenskaplik bepaal nie, bloot my waarneming.
Al die verskillende fabrikate knaldempers van min of meer dieselfde grootte wat ek al getoets het, demp klank genoegsaam om skietgemak in die veld te verseker. Omtrent alle fabrikate wat ongeveer 50mm in deursnee is en sowat 180 tot 220mm lank is, is ook baie effektief om die terugskop te verminder. Sommiges werk effens beter as ander, maar die verskille is in die meeste gevalle klein.
Ek dink soms word die belangrikheid van die klein verskille in klankdemping van die gewilde knaldempers wat SuidAfrikaners gebruik ’n bietjie oordryf. Manne wie se knaldempers net effens sagter op ’n geraasmeter meet, hou dit aan voornemende kliënte voor as ’n reusevoordeel en gebruik dit aggressief in bemarking. Oor die afgelope vyf jaar het ek bokke met ses verskillende fabrikate knaldempers geskiet en in almal, behalwe een geval, het die res van die bokke na die eerste skoot weggehardloop. Toegegee, ek het nog nie ’n bok verder as 270m met ’n knaldemper geskiet nie en die meeste van my bokke is geskiet op afstande wat gewissel het van 150 tot 230m (enkeles was sowat 120m weg). Ek dink baie van ons het dit ook al ervaar dat bokke soms nie besef waar die klank vandaan kom nie, selfs as jy sonder ’n knaldemper skiet.
Hoe dit ook al sy, ek het die Hausken-knaldemper baie effektief gevind tydens ons skietbaantoets. Hierdie Noorweër is natuurlik nie goedkoop nie, maar geen knaldemper wat uitmekaar kan haal, is nie. Die voorgestelde verkoopprys wat die barrel nut en die passtuk vir uitmekaarhaal insluit, is so rondom R4 500, maar snuffel rond; sommige handelaars verkoop dit dalk teen ’n laer prys. * Indien jou gunsteling-kleinhandelaar nie Hausken-produkte aanhou nie, vra hom om die verspreider, die L&O-groep in Pretoria, te kontak by 012819-7800.