Herlisensiëring van vuurwapens

SA Jagters is optimisties oor die uitspraak van die Grondwethof

Vuurwapeneienaars wag steeds op die uitspraak van die Grondwethof in die hofaansoeke van SA Jagters en die Minister van Polisie oor die grondwetlikheid van art. 24 en art. 28 van die Wet op die Beheer van Vuurwapens (Wet 60 van 2000, soos gewysig). Die saak is op 7 Februarie 2018 in die Grondwethof deur agt regters aangehoor. Uitspraak sou na verwagting enigiets tussen vier tot 12 weke vanaf dié datum gelewer word.

Dit is reeds twee jaar sedert SA Jagters in Maart 2016 ’n hofaansoek teen die Minister van Polisie ingedien het om die grondwetlikheid van dié twee artikels in die vuurwapenwet en die SAPD se eensydige interpretasie en implementering daarvan te bevraagteken.

SA Jagters se aansoek is aanvanklik in die hooggeregshof in Pretoria aangehoor waarin regter Ronel Tolmay op 4 Julie 2017 ten gunste van SA Jagters beslis en art. 24 en art. 28 ongrondwetlik verklaar het. Soos verwag is, het die Minister van Polisie by die Grondwethof teen dié uitspraak geappelleer, terwyl SA Jagters op sy beurt versoek het dat die Grondwethof regter Tolmay se hooggeregshofuitspraak bevestig. Beide partye se aansoeke is op 7 Februarie 2018 aangehoor.

ARTIKEL 24

SA Jagters se aansoek spruit voort uit eindelose frustrasies onder vuurwapeneienaars oor die SAPD se hantering van die herlisensiëring van vuurwapenlisensies. Art. 24 van die Wet bepaal dat vuurwapeneienaars 90 dae voor die vervaldatum van die lisensie reeds vir herlisensiëring moet aansoek doen.

Tussen 2011 en Februarie 2016 het die Polisie elke lisensie-aansoek wat laat ingedien is (selfs so lank as vyf jaar nadat die lisensie verval het) aanvaar, geprosesseer en die lisensie hernu indien die eienaar aan die vereistes voldoen het. In Februarie 2016 het die waarnemende kommissaris van Polisie alle polisiestasies opdrag gegee om geen laat aansoeke vir die hernuwing van ’n wapenlisensie te aanvaar nie. Hy het ook beveel dat aansoekers ingelig moet word dat hulle in onwettige besit is van die vuurwapens en dit by die polisie moet inhandig om vernietig te word.

ARTIKEL 28

Art. 28 maak voorsiening vir vier klasse van beëindiging van ’n vuurwapenlisensie en sit die proses uiteen wanneer ’n kennisgewing van die kansellasie van ’n lisensie uitgereik word. Daar is egter geen soortgelyke proses vir wanneer ’n lisensie verstryk omdat die lisensietydperk ten einde geloop het nie, en die wet vereis ook nie die inhandiging van hierdie vuurwapens nie.

SA Jagters se argument was dat die tekortkominge van art. 24 en art. 28 dit vir vuurwapeneienaars onmoontlik maak om aan die vereistes van die wettige besit van ’n vuurwapen te voldoen indien hulle nie voor die 90-dae-tydsbeperking vir herlisensiëring aansoek gedoen het nie. Net so is daar ook geen voorsiening in die wet oor hoe so ’n wapen en lisensie hanteer moet word nie. Tegnies is die eienaar onwettig in besit van so ’n wapen en kan dit op geen manier weer ’n wettige wapen gemaak word nie.

Die Minister van Polisie se argument was dat regter Tolmay se uitspraak in die hooggeregshof in geheel ongeldig was en dat defekte wat bestaan, reggestel kan word sonder om art. 24 en art. 28 ongrondwetlik te verklaar. Die minister het ook aangevoer dat inhandiging van ’n vuurwapen waarvan die lisensie verval het, nie neerkom op die ontneming van eiendom ingevolge art. 25 van die grondwet nie omdat dit ooreenstem met die algemene toepassing van die wet ter bevordering van die gesondheid, welstand, veiligheid en sekuriteit van die publiek.

VIER PROBLEME

Die hooggeregshof het vier probleme uitgewys: Die gebrek aan duidelikheid oor hoe ’n lisensiehouer wat versuim het om binne die gegewe 90-dae-tydperk vir herlisensiëring aansoek te doen, die situasie kan beredder. Die gebrek aan ’n behoorlike proses wanneer ’n lisensie verval. Onduidelikheid oor wat ’n vuurwapeneienaar met die vuurwapen moet doen wanneer die lisensie verval het. Die feit dat geen voorsiening gemaak word vir vergoeding vir die inhandiging van ’n vuurwapen waarvan die lisensie verval het nie. Dit kom neer op die skending van eiendomsreg wat teenstrydig is met art. 25 van die grondwet.

OPTIMISTIES

Fred Camphor, uitvoerende hoof van SA Jagters, het na afloop van die saak in die Grondwethof op 7 Februarie gesê hy is vol vertroue dat die regters voldoende argumente aangehoor het om ’n goeie idee te kry van die leemtes in art. 24 en art. 28; die onsekerheid rondom die SAPD se implementering daarvan; en die probleme waarmee wetsgehoorsame vuurwapeneienaars te make het. “Ons is vol vertroue dat die Grondwethof se uitspraak sal help om van die onsekerhede uit die weg te ruim,” het Fred gesê. Hy wou nie voorspellings oor die hofuitspraak waag nie, maar was versigtig optimisties.

“’n Uitspraak in die guns van SA Jagters sal die geleentheid skep om nie net art. 24 en art. 28 te hersien nie, maar om ook aandag te gee aan ander tekortkominge in die wet of selfs die wet in geheel te hersien. Verder kan ons verwag dat die Grondwethof riglyne sal gee oor die korrekte interpretasie van die twee artikels binne die groter konteks van die wet, en spesifieke instruksies sal verskaf oor die implementering daarvan.”

BLY WETTIG

Totdat die Grondwethof uitspraak lewer, raai SA Jagters alle vuurwapeneienaars aan om steeds aan die vereistes van die wet voldoen: Gaan alle vuurwapenlisensies se vervaldatums na. Doen betyds aansoek vir herlisensiering voor die 90-dae-tydsbeperking soos wat art. 24 bepaal. Voltooi die aansoek, heg die nodige dokumente aan en handig dit by die aangewese vuurwapenoffisier by die naaste polisiestasie in. Indien jy reeds jou vuurwapen by die polisie ingehandig het, bêre die bewys van inhandiging sorgvuldig. Moenie die wapen terugvra nie. Indien jou vuurwapen se lisensie reeds verval het, hou dit veilig in jou kluis en moet dit eerder nie gebruik nie. Die uitspraak van regter Tolmay in Julie 2017 bring minstens mee dat geen individu vir die oomblik vervolg sal word vir die onwettige besit van so ’n wapen waarvan die lisensie verval het nie. Na die 4 Julie 2017-uitspraak in die hooggeregshof en hangende die uitspraak van die Grondwethof, het die SAPD onderneem om nie enige vuurwapens te vernietig wat deur eienaars ingehandig is nie.