VRA VIR KASSIE
Wanneer jy self jou ammunisie laai, werk jy met gevaarlike materiale soos slagdoppies en dryfmiddel (kruit). Die sleutel tot die veilige gebruik van hierdie komponente is opgesluit in die ingesteldheid van die handlaaier en die wyse waarop hy die komponente en toerusting hanteer en kombineer. Kom ons kyk na ’n paar lesersvrae:
VRAAG:
Ek is bang vir slagdoppies en plofstowwe omdat ek nooit formele opleiding ontvang het om dryfmiddels op ’n veilige manier te hanteer nie. Is daar enige vei- ligheidshandleiding vir slagdoppies en dryfmiddels beskikbaar? Hoe kan die gewone handlaaier sy dryfmiddels en slagdoppies op ’n veilige manier bewaar en gebruik?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
Die dryfmiddels wat ons vir herlaai gebruik, is nie plofstowwe nie, al word dit onder die Wet op Plofstowwe geadministreer. Dryfmiddels brand egter baie intens en hou ’n ernstige brandgevaar in. Slagdoppies, aan die ander kant, bevat wel ’n klein hoeveelheid “plofstof” en word onder die Wet op Vuurwapens geadministreer. Slagdoppies detoneer wanneer dit saamgepers word, of aan hoë hitte en/of oop vlamme blootgestel word.
Ek is nie bewus van die bestaan van ’n stel omvattende geskrewe reëls wat alle aspekte van veiligheidsmaatreëls oor die veilige hantering van slagdoppies en dryfmiddels beskryf nie. Vervaardigers van slagdoppies en dryfmiddels dui gewoonlik basiese hanteringsprosedures vir hulle produkte aan. (Sien onderstaande foto’s.) Handelaars plak soms plakkers bo-oor belangrike inligting, maak dus seker dat die inligting wel gelees en verstaan word.
Handlaaiers wat kursusse oor herlaai bywoon, behoort onderrig te ontvang oor die veilige gebruikershantering van dryfmiddels en slagdoppies. Vir diegene wat wil spesialiseer in die hantering van dryfmiddels, is daar ’n kursus in die bestuur van plofstof en dryfmiddels wat deur Unisa in modules oor ’n periode van ongeveer ses maande aangebied word. Ek het so ’n kursus ongeveer 12 jaar gelede bygewoon, maar kon nie vasstel of dit nog aangebied word nie.
Hier volg ’n paar algemene wenke oor die veilige bewaring van dryfmiddels, wat natuurlik ondergeskik is aan enige wetsbepaling wat bestaan of gepromulgeer mag word: 1. As daar nie spesifieke voor- skrifte beskikbaar is vir die bewaring van herlaaikomponente nie, hanteer dit dan soos wat jy gelaaide patrone sou hanteer – sluit dit veilig toe, weg van enigiets wat dit kan laat ontbrand. Let daarop dat die Wet op Plofstowwe nie die woord “kluis” gebruik vir die wegsluit van dryfmiddels nie. Dit is met goeie rede weggelaat, omdat gas (drukking) wat ontwikkel uit vinnige verbranding, toegelaat moet word om te ontsnap, om hoë druk wat hieruit ontstaan, te verhoed. Hoë druk het dieselfde effek as ’n ontploffing en ’n mens wil tog nie van jou kluis ’n “bom” maak nie. 2. Stoor jou slagdoppies en dryfmiddel weg van mekaar af en ook weg van enige gelaaide ammunisie. 3. Stoor slagdoppies en dryf
middel in ’n koel, droë plek 4. Hou die dryfmiddel in sy oorspronklike verpakking met die deksel dig geseël om dit te beskerm teen atmosferiese toestande. Kruit wat uitdroog is net so nadelig as kruit wat vog trek. (Ek kan baie minder aangename staaltjies hieroor vertel). Wanneer ’n blikkie dryfmiddel oopgemaak word, moet die deksel dadelik teruggeskroef en geseël word en kruit wat in ’n kruittoediener is, moenie oornag daarin gelos word nie, maar onmiddellik teruggegooi word in die oorspronklike houer, sodra jy die toediener klaar gebruik het. 5. Hou slagdoppies in hulle oorspronklike verpakking totdat hulle opgebruik is. 6. Haal net die een tipe dryfmid-
del wat jy nodig het, uit die kas terwyl jy herlaai. Om ongelukke te voorkom, moet net daardie een (regte) dryfmiddel op die herlaaitafel sigbaar wees. Dieselfde geld vir slagdoppies. Die onderskeie vervaardigers van elke pers, dopsnyer of kruittoediener en enige ander toerusting of komponent, het ’n stel veiligheidswenke of maatreëls vir daardie item. Dit is feitlik onprakties om ’n handleiding met al die veiligheidswenke vir alles wat in die herlaaiproses gebruik word, as ’n eenheid saam te stel.
Tog is daar sekere omvattende wenke en reëls wat universeel is en wat ek dikwels aanhaal: 1. Maak seker jy is vertroud met die tegniese werking, veiligheidswenke, beperkings en reëls van die toerusting waarmee jy gaan werk. 2. Moenie rook, of naby oop
vlamme herlaai nie. 3. Moenie meer as een tipe dryfmiddel op die herlaaitafel neersit nie. 4. Maak dubbel seker van die skaalopstellings – kontroleer dit met ’n tweede skaal of deur iemand anders wat dit nagaan. 5. Moenie maksimum gepubliseerde of ballisties gefundeerde ladings oorskry nie. Maak hiermee saam seker dat jy jou geweer se proefeienskappe ken. 6. Moenie minder as die minimum gepubliseerde ladings of laer ladingdigthede as 85% gebruik sonder die gebruik van ’n vuller nie. 7. Maak seker jy gebruik die regte slagdoppie in kombinasie met die tipe dryfmiddel, koeël en wapen waarvoor jy laai. 8. Herbevestig die opstelling van die apparaat en die status van komponente nadat jy onderbreek was tydens die laaiproses. 9. Soek alle slagdoppies wat
per ongeluk uitgeval het. 10. Bewaar al die batterytjies
wat in die elektroniese ap- paraat gebruik word veilig, want batterye is lewensgevaarlik vir mens en dier wanneer dit ingesluk word. Hou die kleuter in gedagte, asook die hond wat dalk in die huis mag wees. 11. Maak kruit wat gestort (gemors) het bymekaar en verbrand dit – dit is nou onsuiwer en die gedrag daarvan is onvoorspelbaar. 12. Gebruik oogbeskerming (’n bril) wanneer met slagdoppies en kruit gewerk word. 13. Laat kinders slegs onder toesig toe om behulpsaam te wees. Adolessente eksperimenteer wanneer hulle nie dopgehou word nie, of is nog nie vertroud met implikasies nie. 14. As jy alkohol wil gebruik,
wag tot jy klaar gelaai het. 15. Hou die herlaaitafel ordelik en netjies. Net jy werk daar, net jy ruim dit op en net jy maak dit skoon. 16. Onthou, net jy is aanspreeklik. As jy onseker is, raadpleeg betroubare bronne.
Daar is ’n paar veiligheidsverwante oorwegings wat ’n mens ook altyd in gedagte moet hou wanneer jy beplan om ’n patroon te laai: A. Die maksimum druk waarvoor die wapen se aksie ontwerp is. Onthou dat moderne gewere se aksies vir hoër druk ontwerp is as ouer modelle van dieselfde kaliber. B. Die tipe loop, groef en boordiameter, asook die lengte van die loop wat op die wapen is waarvoor die laaiwerk gedoen word. C. Ladingdigtheid: Hoe voller die dop met die regte tipe kruit gevul is binne die drukbeperkings, hoe beter vir prestasie. Teenoorgesteld, hoe laer die ladingdigtheid is, hoe minder bevorderlik is dit vir prestasie en hoe gevaarliker wanneer die ladingdigtheid té laag is. D. Die tipe koeël wat deur die
herlaaier gebruik word: Al word koeëls met dieselfde gewig gebruik, maak die profielverskille tussen onderskeie koeëls ’ n baie groot verskil in die druk wanneer dieselfde lading vir sulke uiteenlopende profiele gebruik word. Die drukverskil is minder in effek weens die sogenaamde “hardheid”-verskille tussen koeëls, maar baie meer so as gevolg van die profiel en lengte. E. Die patroontemperatuur: Die temperatuur wat in gedagte gehou moet word, is die moontlike temperatuur van die kruit wanneer die skoot gevuur word. Hier moet ons nie net die omgewingstemperatuur in aanmerking neem nie, maar ook die oordragtemperatuur van die geweer se kamer na die patroon.
Ek hoop dat hierdie paar wenke of rigtingwysers ons herlaaiers net weer bewus sal maak van die belangrikheid van veilige herlaaipraktyke en dat dit ’n veiligheidsingesteldheid by hulle sal kweek.
VRAAG:
Hoe kan ek patrone wat ek vir my 7mm Remington Magnum gelaai het, op ’n veilige manier aftakel om die doppe met ’n ander lading en ander koeëls te kan laai?
KASSIE SE KOMMENTAAR:
EERSTENS trek jy die koeël. Hiervoor kan ’n kinetiese “hamer” of ’n koeëltrekker wat in die pers ingeskroef word, gebruik word. Laasgenoemde metode is myns insiens die veiligste metode, trouens ek was al teenwoordig waar die slagdoppie van ’n patroon gedetoneer het in ’n kinetiese hamer.
TWEEDENS moet die kruit uit die doppies verwyder word en bymekaargehou word as dieselfde tipe kruit vir die volgende lading gebruik gaan word. Dit is veiliger om die kruit nie met ander soortgelyke kruit te vermeng nie, tensy die kruit wat in die doppie was, uit dieselfde blik kom as waarmee die nuwe lading voortgesit gaan word. Indien dit nie die geval is nie, of indien die herlaaier onseker is watter tipe die patroon wat hy aftakel bevat, moet die kruit vernietig word. Dit is veiliger om dan liewer nuwe kruit vir die nuwe lading te gebruik.
DERDENS is dit nie nodig om die slagdoppie te verwyder nie. Die doppie se nek moet egter weer gevorm word. Om dit te doen, moet die pennetjie wat die slagdoppie uitdruk uit die matrys verwyder word, maar die strekknoop moet in die matrys bly om die regte nekspanning om die volgende koeël te verseker. Jy word afgeraai om ’n volmaat-vormmatrys te gebruik, want die gevaar bestaan dat die doppie tydens die vormdrukproses in die matrys kan vassteek.
As dit gebeur, kan die dop nie veilig uit die matrys verwyder word nie. ’n Nekvormmatrys is dus die aangewese matrys om te gebruik. As die pennetjie wat die slagdoppie uitdruk nie verwyder kan word nie, is die fisiese afbreek van die pennetjie dan ’n opsie, met dien verstande dat die herlaaier in die toekoms van ’n universele matrys gebruik moet maak om sy gevuurde slagdoppies te verwyder. Die vormmatrys kan dan net vir vormdruk gebruik word, en nie terselfdertyd vir slagdopverwydering ook nie.
VIERDENS moet enige smeermiddel binne en buite die doppie met ’n lappie of oorstokkie verwyder word (droë metode). Hierna kan die gestookte doppie op die normale manier gelaai word.
KEN JOU VAK, KWEEK ’N KULTUUR VAN VEILIGHEIDSINGESTELDHEID EN LAAI SORGELOOS TOT JY NIE MEER WIL LAAI NIE. * Kassie Kasselman kan gekontak word by Dave Sheer se winkel in Montana, Pretoria by 010-300-1222 of kassie@ davesheer.com