Perde van SA vir Eden
Die eilande van oorvloed, het die eerste ontdekkers die Seychelle genoem. Perde is nie tradisioneel deel van die prentjie nie. Maar toe die Suid-afrikaners Damien en Tamara Dreyer hier nesskop, moes hul geliefde appaloosas saamkom
Damien Dreyer se kleintoontjie is af . . . séér, man. “’n Perd het daarop getrap,” laat weet hy uit die verre Seychelle. “Leef die perd nog?” spot ek. Wel wetend dat ek op hmm . . . tone trap. Want vir Damien en sy vrou, Tamara, is hul perde soos kinders.
Blitsvinnig whatsapp hy terug, dit was nie die perd se skuld nie, maar sy, Damien, s’n. “Jy móét altyd toe skoene dra wanneer jy met perde werk, maar in die trope word dit so warm . . .”
Seychelle. Poeierwit strande waarteen turkoois water lek, groen reënwoude en koraalgekleurde sonsondergange. Moeder Natuur was vrygewig toe sy dié 115 eilande knap by die OosAfrikaanse kus gestrooi het. Dikwels die Galápagos van die Indiese Oseaan genoem.
En nes die gang van die yslike aldabra-skilpad, wie se habitat dit is, verloop die tyd hier stadig.
“Ons moes leer om geduldiger te wees . . . die stiller tye te waardeer, die skoonheid om ons, tropiese vrugte wat jy net maar kan pluk, vrugtevlermuise wat rondvlieg . . .”
Perde is nie tradisioneel deel hiervan nie.
Dit was juis dít wat Damien en Tamara gemis het toe hulle in 2014 vir hul wittebrood hier was. Perde is vir hulle soos suurstof, iets waarsonder hulle nie kan klaarkom nie. Hulle het albei leer perdry toe hulle nog bitter klein was.
’n Idee is gebore: Wat as hulle op dié stukkie Eden kon nesskop, mét hul geliefde perde? En boonop ’n lewe daaruit kon maak?
Daar wás eens stalle, nou in onbruik, het die Seychelle Beleggingsraad hulle in die regte rigting gewys: In die Barbaronsdistrik aan die weskus van Mahé, die grootste eiland (’n hele 157,3 km²).
Te ongeduldig om vir ’n telefoonnommer te wag, het hulle ’n motor gehuur en in die algemene rigting daarvan gery. “Ons het vier of vyf keer verbygery omdat die aangrensende reënwoud die stalle oorgeneem het,” vertel hy.
Hulle het daarin geslaag om kontak te maak met Rene Troian, die eienaar en self passievol oor perde. En ooreengekom om die perdestalle en -kamp te huur. Met gebruik van die skilderagtige paadjie deur die woud wat na die groot strande, Barbarons en Grand’anse, lei.
Versteek agter die woud, met massiewe granietrotse wat daaroor waak, nestel ’n ongerepte, private strandjie. Ideaal vir die troues en pieknieks teen sonsondergang wat hulle aan gaste bied. Saam met die varswater-lagune wat daardeur vloei, prentjiemooi vir foto’s.
Hier, tussen die tropiese blomme, met die reuk van ilang-ilang en kaneel as die wind waai, sou hulle ’n nuwe lewe uitkerf.
Dit sou egter twee jaar duur om hul droom te verwesenlik. Eers moes hulle ’n sakeplan by die owerhede indien en regeringstoestemming kry. ’n Vragvliegtuig se koers is verander om die perde, honde en verskeie tonne perdekos na hul nuwe tuiste te bring. Omdat dit nie perdekontrei is nie, moet sulke goed ingevoer word.
“Dit was nie maklik om te trek nie. Ons moes alles oppak, ons hele lewe, soveel moontlik saambring omdat dinge hier twee of selfs drie keer duurder is. Twee lieflinghonde moes by ons onderskeie ouers in Suid-afrika agterbly. Yanuk, Tamara se malemoet, en Cody, my Hongaarse vizsla.”
Die perde is nie verdoof nie, maar ’n veearts, dr. Norman Datnow, het saam met hulle gevlieg. Hulle was ’n maand in Suid-afrika en ook een in Seychelle onder kwarantyn.
Ontmoet nou die sterre van dié storie: beeldskone appaloosas, die dalmasiërs van die perdewêreld. Wit pels bedek met donker kolle van kop tot stert. Of meer subtiel: donkerkleurig met wit kolle op die heupe. Toeka geteel deur die Nez Perce-indiane, nog voor Amerika se Wilde Westedae. ( Toe setlaar en Indiaan mekaar wou uitmoor.) Goedgeaard en uitstekend met kinders.
Kyk nou maar vir Georgies Girl, swanger met haar eerste vul. Sy draai graag haar rug op jou en mense skrik. Maar eintlik vra sy net jy moet die bopunt van haar stert krap, dáár waar dit haar rug ontmoet. “Sy volg my rond as ek by die perdekamp besig is – haar stêre eerste! Versit ek ’n paar treë, beweeg sy saam, maar agteruit.
“Elke appaloosa is uniek. Hul kleure – en dus ook die patrone – verander meestal dwarsdeur hul lewe. >
Ons moes leer om geduldiger te wees Damien
< “Dis telkens ’n verrassing wanneer ’n vul gebore word, watter kleur, unieke patroon en merke gaan hy hê?”
“Appa-holics”, noem hy en Tamara hulself. Op hul eertydse kleinhoewe in die Underberg-distrik in KwazuluNatal, op die grens van Lesotho, het hulle verlief geraak op dié uitsonderlike perderas. En hulle vir persoonlike gebruik geteel. Bang dat hul meestal ouer merries nie by die nuwe, vogtige klimaat sou kon aanpas nie, moes hulle die merries verkoop en ander aanskaf. Georgies Girl en kie is nie te oud of jonk nie en afkomstig van George Contos, ’n top-appaloosateler, se stoetery Kondos Appaloosa in Vanderbijlpark.
Die eerste fase was om die besigheid aan die gang te kry. Fase twee om die stoet uit te brei. Hul eerste “eilandbaba” word op 24 Oktober vanjaar gebore, Georgies Girl s’n. “Die ergste is verby, die perde gelukkig en gesond.”
Damien het in Kimberley grootgeword; die plaas waar sy gesin hul vrye tyd deurgebring het, 40 km uit die stad. Hy het op vier leer perdry. Op ses het hy reeds alleen veld toe gegaan om beeste aan te jaag en te help met take soos brandmerk en inenting.
Tamara het in die Kaap en op Plettenbergbaai grootgeword en op vyf formeel perdrylesse begin neem. Reeds as baba het haar ma haar op ’n perd se rug gesit. In matriek het ’n perd haar in die gesig geskop en moes dit gedeeltelik weer opgebou word. Die perd het ’n probleemagtergrond gehad, verduidelik Damien. Vandag is daar skaars letsels te sien.
“Perde was altyd deel van ons lewe en sal altyd wees. Hulle is spesiale, magiese wesens, wat jou dwing om in die oomblik te wees. Jy moet fokus en ’n band met hulle vorm. As jy aanmekaar gestres is, of van jou emosies saambring, reageer hulle daarop. Is jy ongelukkig, aggressief of strydlustig, raak hulle skaam of senuweeagtig. Dit werk nie, jy moet ’n ander taktiek probeer. Hul terapeutiese vermoëns is wyd bekend. Hulle maak kontak met mense met emosionele, intellektuele of liggaamlike gestremdhede, anders as op die ‘normale’ maniere aan ons bekend. Só het ons ’n kind hier gehad wat nie praat of op ander maniere kommunikeer nie. En halfpad deur ’n sessie, sê hy: ‘Dis lekker!’ Sy versorger kon nie die groot verbetering glo nie!”
Hulle gebruik nie geweld of enige ander vorm van dwang om die diere af te rig nie. Maar tegnieke wat perde se aard, die natuurlike wisselwerking in die trop, in ag neem – en hulle dus reeds verstaan. ( Volgens die beginsels van Warwick Schiller.) Dit help om vinniger, beter met die diere ’n band te vorm, sê hy.
Damien en Tamara het albei na aan die grond grootgeword. ’n Natuurlike leefstyl, met kos afkomstig van groentetuine en vrugtebome. Hulle het geleer om lief te wees vir die natuur, dit te respekteer en vir die nageslag te help bewaar. Hul leuse: Los net (perde)hoef-spore.
Deel van hul weeklikse roetine is om die strand en perdepaadjie skoon te maak van afval wat deur die see uitgespoeg word. Hulle patrolleer die strand wanneer dit broeityd vir die kritiek bedreigde karetseeskilpad is. Kom hulle op ’n nes af, vee hulle die merke in die sand skoon sodat niemand daarmee kan peuter nie. Die neste is teen die hoogwatermerk en daarom ry hulle net met laaggety op die strand perd.
Die eiers neem sowat sestig dae om uit te broei en die klein skilpadjies moet dan die gevaarlike tog terug see toe aanpak. “Ons het dit ongelukkig nog nie meegemaak nie, maar al ’n paar skilpaaie uit die see sien kom om eiers te lê. Dis ’n magiese ding, ’n een-keerin-’n-leeftyd-ervaring. Jy moet op die regte tyd op die regte plek wees.”
In die toekoms sal hulle graag ’n rehabilitasiesentrum vir velddiere wil open: vir vlermuise, skilpaaie, voëls en tenreks, ’n soort krimpvarkie. Tamara tel al klaar gereeld werpsels katte langs die pad op en versorg hulle. Tiger, die stalkat, is bewys daarvan.
Perde dwing jou om in die oomblik te wees Damien
Tans maak hulle ook ’n baie spesiale en ongewone “troeteldier” met die hand groot: ’n Seychelles flying fox (groot vrugtevlermuis) wat nou leer vlieg. Moses, soos hy heet, is drywend in die rivier gevind. Sodra hy vir homself kan sorg, sal hy in ’n nabye kolonie vrygelaat word.
Onder die see-oppervlak van die Seychelle is dit net so mooi, ’n wêreld wat hulle met duik en snorkelduik ontdek. Hulle probeer ook om van die ander eilande te verken en dis elke keer ’n avontuur. “Ons is telkens energiek en slaggereed, maar dit tap jou en jy moet baie water drink en goed eet.”
Maar hulle staan nog met een voet in Suid-afrika, vertel hy. “Ons wil nie te ver van ons vriende en familie wees nie, die vlug Johannesburg toe is net vyf uur. Tamara gaan minstens twee keer per jaar besoek aflê. Ek een keer, omdat ek die fort hier moet hou.”
Tamara, ’n joga-instrukteur, het in September ’n joga-oord by hul nuwe tuiste oopgemaak. Hulle wil graag joga, klankterapie, meditasie en perde kombineer “om met onsself en die diere in die ongerepte omgewing te herkonnekteer”.
“Ons is plat-op-die-aarde-mense. Ons wil nie baie hê nie. Net maar die leefstyl waarvan ons droom – om met ons perde na aan die natuur te leef. ’n Skoon en gesonde lewe en bewustheid van ons effek op mens, dier en die planeet.”