Vitamien D se dag in die son

Dalk word jou inmandjie ook oorlaai met e-posse oor die nuutste Covid-19wondergeneesmiddel, naamlik vitamien D. Is daar enige bewyse dat voldoende vlakke van die sonskynvitamien jou teen die coronavirus kan beskerm? LYDIA VAN DER MERWE ondersoek

Daar is al jare lank ’n gestoei of vitamien C-aanvullings die wintersnuffels kan tem. Maar dalk is vitamien D jou beste pêl – nie net teen griep nie, maar ook die coronavirus wat die wêreld nou al maande lank aan die strot beet het. En terwyl ons aanvanklik die winkelrakke van vitamien C gestroop het, het vitamien D nou ’n internetsensasie geword. Dit is na aanleiding van Britse navorsers wat verskeie Europese lande se vitamien D-vlakke met hul sterftes weens die coronavirus vergelyk en ’n verband gevind het. Die lande met laer vlakke van vitamien D het hoër sterftesyfers as gevolg van Covid-19 gehad, volgens die studie in die Irish Medical Journal.

’n Bykomende vitamien D-aanvulling is dalk nie ’n slegte idee vir mense wat meer blootgestel is aan die virus se venyn nie, soos bejaardes en dié met chroniese siektes, skryf dr. Tom Frieden, voormalige hoof van die Amerikaanse sentrums vir siektebeheer en -voorkoming (CDC) in ’n meningstuk op Fox News se webtuiste (foxnews.com). Daar is baie gek aansprake oor wondergeneesmiddels wat nou ronddwarrel. Vitamien D is egter nie net nog een daarvan nie: Hoewel daar nie klinkklare bewyse is nie, ondersteun die wetenskap tog die idee dat die sonskyn-vitamien die immuunstelsel ’n hupstoot kan gee, veral by mense wie se vlakke van dié vitamien laag is, volgens hom.

Wonderwerk, nee. Maar vitamien D-aanvullings is al gekoppel aan ’n sterker immuniteit, minder moeg wees, verminderde spierswakheid en beenpyn, en selfs as teenvoeter vir depressie.

WAT IS DIT?

Wel, dit is nie ’n vitamien in die gewone sin van die woord nie, sê Mariza van Zyl, geregistreerde dieetkundige van die Paarl. Dis ’n essensiële “stof ” – ons kan nie daarsonder nie – met hormonale funksies wat onder meer die opname van kalsium en fosfaat in die liggaam aanhelp. In die teenwoordigheid van direkte sonlig, of dan die UVB-deel, vervaardig ons vel sy eie vitamien D vanaf ’n cholesterol-tipe verbinding wat “geaktiveer” word, sê sy.

Die uitdaging is dat dit nie juis in die gemiddelde dieet voorkom nie, behalwe in ’n paar kossoorte soos olierige vis (salm, tuna, sardyne, ens.) en eiers. “In lande soos Amerika en Noorweë word ’n aantal kossoorte volgens wet daarmee verryk, maar plaaslik net enkele soorte margarien, langlewemelk en ontbytgraan. Die wet vereis dit ook nie. Ons kan nie bloot daarop staatmaak om in ons vitamien D-behoeftes te voorsien nie,” voeg prof. Marjanne Senekal, voedingswetenskaplike in die departement menslike biologie aan die Universiteit van Kaapstad, by.

Vitamien D is in 1920 ontdek ná ’n lang soektog na ’n geneesmiddel vir ragitis – sagte, dun, bros bene by kinders. (Ook Engelse siekte genoem omdat dit in die 18de en 19de eeu baie voorgekom het in Londen, waar dit dikwels koud en bewolk is.) Dit word hoofsaaklik vandag by ondervoede kinders in ontwikkelende lande gesien. In ontwikkelde lande is dit seldsaam aangesien baie kosse daarmee verryk word. >

< Dit was net die begin van navorsing oor dié vitamien. Ons weet nou een belangrike funksie daarvan is om die liggaam te help om kalsium en fosfaat op te neem en dus spiere en tande gesond en bene sterk te hou – sodat dit minder geneig is om te breek.

SPAN CORONA DIE KROON?

Maar wat het dit met Covid-19 uit te waai? Studies het bevind dit kan ’n effek op jou immuunstelsel en dus die respons op infeksie hê, verduidelik Mariza. Vitamien D speel ’n belangrike rol nie net om jou immuniteit te versterk nie, maar ook in die regulering van jou immuunrespons – dus om te keer dat dit gevaarlik ooraktief raak. Só kan gesonde vlakke van vitamien D jou liggaam dalk help om ’n “sitokien-storm” te vermy. (Sitokiene, of “boodskappers”, speel ’n belangrike rol in ’n normale immuunrespons deurdat dit die respons “aanskakel” of “afskakel”. As die “skakelaar” egter nie op die regte tyd afskakel nie en te veel inflammatoriese sitokiene in die bloed vrygestel word, kan dit tot hiper-inflammasie lei. Dit kan wydverspreide skade aan verskillende organe aanrig – multi-orgaanversaking – en jy kan sterf.) Enige manier waarop jou immuunstelsel dus sy eie respons beter kan reguleer, kan net help.

Die British Medical Journal het in 2017 ’n sistematiese oorsig en meta-analise van kliniese toetse gepubliseer: Om vitamien D-aanvullings se effek op jou risiko vir akute infeksies van die asemhalingstelsel te bepaal. Die gekombineerde resultate van 24 sulke studies was dat mense wat vitamien D-aanvullings neem, se kans 12% minder is om so ’n akute infeksie te kry. Prof. Senekal wys uit die effek was meer prominent by mense wie se vitamien D-bloedvlak ontoereikend was – dus is dit belangrik om seker te maak jou vitamien D-vlak is altyd voldoende. Ander studies het egter nie dieselfde bevind nie en die jurie beraadslaag steeds daaroor.

En nou is die coronavirus ook nie jou alledaagse respiratoriese virus nie. Dit verskil baie en wat dus geld vir ander virusse, geld nie noodwendig daarvoor nie. Navorsers soek kliphard na ’n antwoord. Minstens agt studies wat vitamien D se rol in die voorkoming/verligting van Covid-19 evalueer, word op die webtuiste clinicaltrials.gov, ’n databasis vir wêreldwye studies, gelys.

Prof. Rose Anne Kenny, leier van die Irish Medical Journalstudie, is egter onwrikbaar dat die omstandigheidsbewyse vir vitamien D as hulpmiddel teen Covid-19 baie sterk is, volgens ’n oorsig in die mediese joernaal The Lancet. Bevindings van ewekansigheidstoetse, die “goudstandaard” van die mediese wetenskap, is daar nog nie. “Maar hoe lank wil jy wag in die konteks van so ’n krisis?” vra sy.

EN INTUSSEN?

So wat staan jou te doen met vitamien D tydens die pandemie? Moet jy aanvullings neem, net vir ingeval? Dit hang alles af of jy dit regtig nodig het. Hou ook matigheid voor oë en moenie onrealistiese verwagtinge koester nie. (Sien kassie op bl. 135.)

Maar nou woon ons tog in die land van braaivleis, rugby en sonneskyn. Aangesien die son die vernaamste bron van dié vitamien is, is dit sekerlik een ding minder waaroor ons ons hoef te bekommer? Nè? Wêreldwyd neem ’n vitamien D-tekort pandemiese afmetings aan, volgens ’n Kansa-inligtingstuk (cansa.org.za). Ons bring net te veel tyd binnenshuis deur en kom ons buite, smeer ons die sonskerm dik aan. Met rede, niemand wil velkanker kry nie. ’n Sonskerm met ’n SBF van agt of meer blokkeer egter ook die produksie van vitamien D en nie net die skadelike ultravioletstrale nie. Jou liggaam se vermoë om vitamien D te vervaardig raak boonop minder soos jy ouer raak. Vanjaar het die coronavirus ons ook net voor die lang wintermaande

binnenshuis vasgekeer. Met min geleentheid om ons vitamien D-“tenkie” in die son te vul.

Die vervaardiging van vitamien D word beïnvloed deur die seisoen, bewolkte dae, of jy hoog bo seespieël of ver van die ewenaar af woon, jou velpigmentasie (hoe donkerder jou vel is, hoe moeiliker is dit), klerestyl en gebruik van sonskerms. “In die Suidelike Halfrond kan inwoners van Buenos Aires șBrasiliëț en Kaapstad in die wintermaande amper geen vitamien D uit sonlig maak nie vergeleke met die somermaande,” sê Mariza.

Sowat 70% van sonnige Australië se inwoners het in die wintermaande ’n tekort daaraan, volgens The Conversation.

Dit terwyl die hoeveelheid sonlig wat ons nodig het vir genoeg vitamien D oor die algemeen min is. Mariza sê sy is nie bewus van enige amptelike plaaslike statistieke nie. “Maar vra enige praktisyn wat gereeld vitamien D-toetsing aanvra en hulle sal bevestig die oorgrote meerderheid mense se vitamien D-vlak is laag. Die ‘wegkruip’ vir die geweldige somerhitte kan moontlik selfs ’n rol speel.”

Nou wonder jy dalk: Wat kan verkeerd loop as ek groot dosisse aanvullings van die sonskyn-vitamien neem? Net ingeval . . . Maar dit hou ook risiko’s in. Dit kan onder meer naarheid en vomering, swakheid, gereelde urinering, beenpyn en nierstene veroorsaak. En met bestaande medikasie inmeng.

“Voor jy ’n multivitamien neem, oorweeg dit om met die geld wat jy daaraan sou bestee, jou vitamien D-vlak te laat toets,” sê Mariza. Belê dan in ’n aanvulling wat ’n kombinasie van vitamiene het. Multivitamiene kan soms genoegsame hoeveelhede van die sonskyn-vitamien bevat. Moet egter nie die dosis verdubbel net omdat jy die coronavirus vrees nie.

KONTAK

Mariza van Zyl bettereat.co.za, facebook/bettereat, Instagram/bettereat.betereet