’n Hartstog vir vrugte

Om Anton Roux dop te hou terwyl hy sy kordate snoeimessie inspan soos hy deur die boorde van Babylonstoren beweeg, is om jou te verkyk aan iemand wat duidelik sy ambag bemeester het. Dis ’n uitdaging om dié bedrieglik eenvoudige, sensvormige stukkie toerusting korrek te hanteer, en die meeste amateurs is byna gewaarborg om dit te verbrou én dalk nog met ’n bebloede vinger te eindig.

Vir gewone sterflinge soos ons is ’n snoeiskêr die beste en eenvoudigste wapen, maar ware vrugtemeesters span dié mes in vir klein presisietakies. Anton se bruingebrande, eelterige vingers – vanweë harde werk – hanteer sy mes so lig en gemaklik soos wat ’n gevierde violis tussen die note sy instrumente teen sy slape laat rus.

Terwyl hy in sy netjies gestrykte jeans en hemp – en cowboyhoed op die kop – in die paadjies tussen die boorde afstap, laat klingel dié 75jarige snoeiveteraan ’n blikemmer met sy gereedskap: snoeiskêre, ’n vousaag en die seëlmiddel wat hy op die snoeiwonde gebruik. In die emmer is ook ’n paar ryp pruime.

Anton is die afgelope ses jaar sedert Babylonstoren se inwyding die inwonende vrugtekonsultant op die plaas. Waar het hy alles oor die kweek en nukke van vrugtebome geleer?

“Ek het myself geleer,” antwoord hy. “Ek was daagliks by die praktiese aspek van vrugteverbouing betrokke.”

Anton is as ’t ware gebore om mal te wees oor vrugte. Sy pa was die plaas ’n skuur met ’n hoë plafon by Babylonstoren oopslaan. Op die vergeelde bladsye het hy aantekeninge in blou ink gemaak oor die voortplanting van “Die Perske, “Die Appel” en “Die Tafeldruif”. Die hoofletters is met rooi ink versier en handgetekende vrugte word in kleur op die onderskeie bladsye weergegee. Noukeurige potloodsketse dui presies

’n crèche, skool en ander geriewe vir die plaaswerkers gevestig – dit was baie ongewoon daardie tyd.

Ná 19 jaar van praktiese ervaring in Fine se appelkoos, nektarien, perskeen pruimboorde is Anton aangestel as die klasseringsbestuurder vir die Kromrivierappelkoöperasie, beter bekend as Kromco. Dit was destyds een van die grootste koöperasies in die omgewing (jy kan dit nie miskyk as jy met die N2 op die groen hoogland van Elgingrabouw ry waar boorde die pad vir kilometers omsoom nie). Deesdae is dit ’n vrugteverpakkingsreus. Hier was Anton in beheer van die gehaltebeheer van die appels wat vir die plaaslike en uitvoermark bestem was.

Ná Kromrivier het nog ’n koöperatiewe skof by Villiersdorp se Vyeboomkoöperasie gevolg (en dit het niks te make met vye nie!) waar Anton die produksieen tegniese betuurder was en nou saam met die werkers gewerk het. Hy het in 1998 afgetree – dis nou as ’n mens sy woelige lewe hoegenaamd aftree kan noem. Skielik het Anton die geleentheid gehad om sy drome na te jaag.

Anders as wat ’n mens sal verwag van ’n kind van die appelhoogland – of miskien juis omdat hy gebore is op ’n plek waar die nagte maar koel raak – het dié vrugtemeester ’n passie vir die eksotiese ontwikkel, vir tropiese en subtropiese lekkernye wat eerder tuis is in die hittige Paarl of die laagland van Grabouw. Anton se kwekery op Somersetwes is tekenend van hoe dié plante en hulle verbouing hom fassineer. Sy uitgebreide reise om dié plante te bekom het die voorraad in die kwekery aangehelp: Daar is avokado’s, vlaappels, dadelpalms, granate, mango’s, mispels, papajas en stervrugte (carambola’s).

Of hoe klink ’n guavadilla of ’n bananadilla vir jou? Geen probleem nie. Anton kweek dit.

Hy is ook op ’n ander missie: “Ek wou nog altyd ouer vrugtesoorte en kultivars wat besig is om uit te sterf, versamel en van uitsterwing red.” Anton het byvoorbeeld steggies van die eerste saffraanpeer wat Jan van Riebeeck na die Kaap gebring het. Die nuwe pere groei nou op Babylonstoren (die oorspronklike boom is steeds in die Kompanjiestuin te sien, nou afgesper met ’n smeeysterheining). Hy het ook eenkeer ’n steggie van ’n unieke perskeboom van die Gamkaskloof in die Swartberg bekom waar ’n trekboer dit nog gesaai het. Hy het dit toe op ’n ander perske geënt sodat dit behoue kan bly.

Anton is deesdae ’n konsultant vir groot historiese tuine wat erfeniskultivars wil kweek en bewaar, en hy reis graag na ou plase en huise in sy soeke na al die vrugte wat hom bly ontwyk. Hy bied ook private werksessies of sessies by Babylonstoren aan waar hy mense die fyner kunsies van snoei, espalier en dwergvrugtebome leer. En dalk ook die kuns om nié die pas te verslap nie...

“Ek is van kleins af ’n ywerige voëlkyker, en die aalwynhoekie in my pa se tuin het altyd gewemel van voëls. Al wat ons kon saamneem toe ons in 1964 nader aan die skole moes trek, was aalwyne. Ons het hulle in die grond gesteek in die nuwe tuin – en hulle het sommer die eerste winter al geblom. Ek het van oral af aalwyne met my fiets begin aanry. Eers wou ek net suiwer spesies versamel, maar die kruisgogga het my op universiteit gebyt, en met die inspirasie van ou kenners soos At Koeleman, Hans Joubert en Gawie Dednam was daar geen keer nie. Ek is al 40 jaar besig met aalwynkruisings.” “Aalwynhibriede of kruisings kom taamlik algemeen in die natuur voor. Die groot voordeel van dié handgemaakte kruisings is dat die ouerplante én die afstammelinge geselekteer kan word vir blomprestasie, iets wat hulle kop en skouers bo hulle natuurlike broers laat uitstaan. Die feit dat sommige gene wat nooit in die natuur bymekaar kan kom nie, wel met handgemaakte kruisings gekombineer kan word, sorg ook vir ’n aansienlike voorsprong. Party mense verkies om suiwer (wilde) aalwynspesies aan te plant, maar baie van hierdie plante vereis baie spesifieke groeitoestande en is boonop moeilik om te bekom. Daarteenoor groei aalwynkruisings vinniger, blom gouer en sterker, is beter aangepas vir tuintoestande en het ook ’n langer blomseisoen. Heelwat wilde populasies is onder druk, al is die spesie self nog nie bedreig nie. Die verantwoordelike keuse vir tuiniers is aalwynkultivars pleks daarvan om plante uit die natuur te verwyder. Deur baie jare se tydsame vegetatiewe vermeerdering het Sunbird nou by die 150 aalwynkultivars – almal kruisings.” “Aloe ‘Berry Sorbet’ is een van die vroegste blomgewers in die wintertuin – hulle seisoen kan strek van April tot einde Julie. Omdat daar dan nog heelwat groen in die tuin is, vertoon die groot helderrooi tot pienk blomme besonder opvallend. Dit is ’n middelslagtot groot plant wat op ’n stam groei. Hy is ook klein genoeg om in ’n pot te plant.” “Ja, die grootste bepalende faktor is koue, hoofsaaklik omdat die meeste aalwyne in die winter blom. Die blomme is juis die kwesbaarste deel van die plant. Selfs hier by ons kwekery in Gauteng kan die koue groot skade aanrig, maar omdat al ons kultivars meer as een bloeiwyse produseer en boonop verspreid deur die winter blom, het ons nog nooit ’n blomlose winter gehad nie.” “Kyk in die omgewing rond of daar ander aalwyne groei. Ander plante wat ’n geskikte aalwynklimaat kan aandui, sluit in broodbome, avokado’s, bougainvilleas en koraalbome. Die beste plek vir aalwynkruisings is teen die noordekant van ’n son

AALWYNE VIR AFRIKA

Gedurende die jaarlikse aalwynnaweek, wat gegroei het tot een van die belangrikste tuingebeurtenisse in die winter in Gauteng, kan jy jou verwonder aan die groot verskeidenheid aalwyne wat die afgelope 30 jaar deur leo Thamm van sunbird aloes ontwikkel is. elke jaar oor dié naweek word nuwe aalwynhibriede bekend gestel en meer as 60 van die gevestigde variëteite, wat dan vol in blom is, word ook ten toon gestel. Praatjies oor die plant en versorging van aalwyne in jou tuin word elke dag aangebied en daar is ook spesiale promosies op die aalwyne. Waar? Witkoppenveldblomkwekery, valleyweg 363, North riding. Datum vrydag 31 Julie tot sondag 2 augustus van 08:00 tot 17:00 (die sondag slegs tot 16:00). Kontak 082 900 8324 (Malcolm Hepplewhite) of 011 516 0262 ( Witkoppenveldblomkwekery) witkoppenwildflower.co.za

KAAPSE BLOMKONINKRYK OP SY BESTE

Wintertyd is fynbostyd, en een van die beste maniere om dié unieke blomkoninkryk te beleef is op die drie dae lange Fynbosstaproete oor 25 km wat by die Grootbosnatuurreservaat begin. in augustus is die kalksteenheuwels waarlangs dié roete loop, getooi in oranje speldekussings ( Leucospermum patersonii) en helderrooi suikerbosblomme ( Protea obtusifolia), terwyl die baie skaars endemiese Gansbaaierica ( Erica irregularis) soos ’n pienk tapyt oor die vlaktes rol. Jy kan jou ook verkyk aan die groot verskeidenheid bolplante en eenjariges wat in die vroeglente kop uitsteek, asook die steynsbosmelkhoutwoud (met bome wat tot 800 jaar oud is), uitsigte oor Walkerbaai, Dyereiland en Uilkraalsvallei, én jy kan onder ’n waterval of in ’n natuurlike dam afkoel. Waar? 8 km buite stanford op die r43 na Gansbaai. Datum 69 Julie en 1 augustus10 Desember Prys r2 800 p.p. oor naweke. ingesluit by die prys is verblyf, ’n persoonlike gids, 2 ontbyte, 2 middagetes en 2 aandetes plus ’n veldgids van die plante in die Grootbosnatuurreservaat en Walkerbaai. Én jy plant ’n inheemse boom. Kontak 082 464 5115 fynbostrail.co.za