15- 30
Soveel minute neem dit om ’n koei met die hand te melk.
Om vandag sonder melkaantekening ’n kudde suksesvol te bestuur is soos om ’n horlosie sonder wysers te dra. Jy weet nooit hoe laat dit is nie. Met my aftrede in 1992 kon ek sê dat 24% van my produsente toe melkaantekening gebruik het. Vandag kan jy nie daarsonder nie.”
Só werk dinge vandag
Duisende kommersiële melkboere het oor die jare die handdoek ingegooi, hoofsaaklik weens stygende insetkostes en laer produsentepryse, en telkens hoor en lees jy van droogtes wat kostedoeltreffende weiding in die wiele ry en nog ’n melkboer laat sneuwel.
Volgens ’n artikel deur Hennie Basson in die Junie-uitgawe van Agrimark se tydskrif, Marktoe!, het melkproduksie die afgelope vyftien jaar geleidelik na die kusgebiede (Wes- en Oos-kaap en Kwazulu-natal) verskuif, en veral boere in die Vrystaat, Noordwes en Mpumalanga verlaat steeds die bedryf.
Maar al is daar na raming ’n skamele 2 000 melkboere in Suid-afrika oor, produseer dié groep aansienlik meer melk as die derduisende kleinboere wat eens op ’n tyd net een huishouding gelukkig moes hou. En al heers daar plaaslik nog ’n melktekort wat Suid-afrika se invoere van melkprodukte (veral langlewe- en poeiermelk) skerp laat styg het, bly ons steeds ’n netto uitvoerder in melk-ekwivalent as ’n mens melk, room, botter, karringmelk en jogurt in ag neem.
Tienie Durr van die Preekstoel-boerdery buite Malmesbury in die Swartland is een van die 2 000 melkboere wat nog flink sake doen. Hy het 2 000 jerseykoeie (in verskillende stadiums) en lewer al sy melk aan die Darling-melkery.
Tienie se oupa het die kommersiële stoet op Preekstoel in 1945 begin. Al dink sy kleinseun vandag met heimwee terug aan sy kinderdae toe hy wintersoggende kaalvoet in die warm beesmis gestaan het, en al verklaar hy trots dat daar in die Durr-huishouding steeds net van hulle eie rou, ongepasteuriseerde melk gedrink word, is hy terselfdertyd aan die voorpunt as dit kom by genetika, voeding en bestuur wat gesorg het dat koeie vandag gemiddeld 35% meer melk produseer as 30 jaar gelede en dat party van die diere hier op Preekstoel ’n verstommende 50 liter melk per dag lewer.
“Maar wag,” sê Tienie, “laat ek julle gaan bekend stel aan julle twee voorblad- models.”
Albei die koeie is in 2011 gebore, albei is in hulle “tweede laktasie” en volgens die kaartjie in hulle oor waarop Tienie jou attent maak, is albei gebore uit ingevoerde sperm van ene “Zuma”.
Die twee is silwerskoon gewas en geborsel, die stertkwasse gespuit en uitgepluis, reg vir die foto. Rustig staan hulle en herkou.
“Hulle is vrekmooi, nè,” sê Tienie. En dan: “’n Koei is die beste filter wat jy kry: Jy gee vir haar brak water, en sy gee vir jou melk.”