Koi-kennis
’N BIETJIE VOLUME Koi-eienaars stel voor ’n koidam moet niks minder as 5 000 liter water (of 5m3) bevat nie. Die algemene reël, sê Hannes, is een klein vis per 500 liter – wanneer hulle ’n grootte van 50 cm bereik, word daardie verhouding een vis per 1 000 liter. “Moenie te veel visse aanhou nie,” waarsku hy.
HOEVEEL? ’n Breë riglyn as dit kom by die boukoste van ’n sementkoidam is ongeveer R4 000 per kubieke meter water (1 000 liter), en dit sluit filters en pompe in, sê Chris. Dit beteken min of meer R20 000 vir die minimumgrootte dam, afhangende van wie dit bou en die toerusting wat jy installeer. Damme word van verskillende materiale gebou – van beton tot plastiek tot veselglas.
ASEM IN… Net soos mense het visse ook baie suurstof nodig. Hulle kry dit wanneer hulle delikate kieue deur die water beweeg. Suurstof kan slegs in die water geabsorbeer word wanneer dit met die atmosfeer in aanraking kom, en daarom het baie dammetjies ’n kunsmatige waterval of ander toestelle om die water suurstofryk te maak.
DAG EN NAG Vir ’n gesonde dam wat skoon en helder is, moet jy ’n behoorlike filtrasiestelsel installeer en die pomp dag en nag laat loop. Jy probeer ’n natuurlike stelsel soos ’n stroompie naboots. Die water kan van die onder- na die bokant gesirkuleer word óf andersom – die belangrikste is dat dit beweeg. As ’n mens die koste van elektrisiteit in ag neem, is dit beter om professionele raad te kry oor die grootte van die pomp wat jy moet kry om die dammetjie met die minimumkoste op sy gesondste te hou.
’N BEHOORLIKE SPOEL Party koieienaars glo in ’n bodemdreinerings-
punt. Die hoofdoel daarvan is om water uit die deel van die dammetjie te verwyder met die minste suurstof en die meeste sediment. Dan kan die res uitgepomp of gefiltreer word. ’n Skepnet kan ook help om blare en ander gemors te beheer. Vir dié doel is daar ’n groot verskeidenheid filters en pompe te koop.
NUWEDAMSINDROOM Wanneer visse in ’n nuwe dammetjie losgelaat word, skei hulle ammoniak af, wat baie vinnig die water kan vergiftig. Sekere bakterieë verander die ammoniak chemies in minder giftige stowwe. Baie nuwe koi-eienaars gaan koop dadelik nuwe visse en moet dan toekyk hoe hulle vrek omdat die ekologiese balans in die dam nie reg is nie. Dit kan tot ses weke neem voor die regte bakterieë in die dam gevestig is.
DIE GOUE LOKKIES-EFFEK Koivisse vaar die beste in water met ’n temperatuur van tussen 10 ºc en 28 ºc. Die ideale ph is 7,5, maar dit kan wissel van 7 tot 8,6. Die belangrikste is egter dat die ph stabiel bly om te keer dat die visse onder stres verkeer.
DOKTER, DOKTER! Omdat die meeste veeartse nie viskenners is nie, leer koieienaars soveel as wat hulle kan oor visgesondheid. Die visse is vatbaar vir parasiete en bakteriële infeksies, en daarom moet ’n mens wakker wees en raaksien as die visse vreemd optree. Een voorbeeld, sê Hannes, is wat die koigemeenskap “flicking” noem – as hulle van parasiete probeer ontslae raak. Soos enige ernstige koi-eienaar het hy altyd ’n mikroskoop byderhand ingeval hy ’n slymmonster moet neem.
KWARANTYN Koop jou visse by ’n handelaar met ’n goeie reputasie – mense wat die visse in kwarantyn plaas om seker te maak jy dompel nie ’n spul probleme in jou dam nie. Hou jou eie vis ook vir ’n paar weke in kwarantyn om te keer dat siektes versprei. Selfs blommeklubs het dié reëls en voorskrifte, sê Chris.
PASOP VIR GIF Hou insekdoder ver weg van die plante rondom jou dammetjie, en sorg dat kunsmis nie wegspoel en in die water beland nie.
PASOP VIR DIE ROOFDIERE Groter koivisse word gewoonlik nie bedreig deur honde en katte of selfs voëls nie – trouens, die meeste tuinkoivisse is veilig. Maar kleiner visse word soms die prooi van visvretende voëls soos duikers, visvangers en reiers. Ook groototters kan ’n koidam stroop – in 2014 is ’n bende van sewe van hulle op heterdaad betrap toe hulle in die botaniese tuin van die Universiteit van Stellenbosch skoonskip gemaak het en alles op kamera vasgelê is. Party mense beskerm hulle dam met draad bo-oor, terwyl ander sê jy moet klippe en plante gebruik om wegkruipplekke vir die visse te skep. Jy kan selfs ’n lewensgroot nagemaakte reier by die dam sit om ander voëls die skrik op die lyf te jaag.
WATTER EEN? ’n Mens kry 13 basiese soorte koivisse, maar met soveel permutasies voel jy dalk jy het ’n graad in Japannees nodig om kop te hou. Kohaku (’n soliede wit basis met spatsels rooi) is die bekendste én gewildste soort. Een gesogte weergawe van kohaku is tancho, ’n wit vis met ’n rooi kol op die kop – dit stel glo die Japannese vlag voor. ( Blykbaar het springbokke ’n heilige ontsag vir dié vis. – Reds.) Uiteindelik gaan dit oor waarvan jy hou.
VIR ALTYD Koivisse leef baie lank. Die oudste vis op rekord was ’n vis met die naam Hanako (“blommemeisie”) van die Japannese provinsie Mino. Wetenskaplikes wat die groeipatrone op haar skubbe ontleed het – amper soos die jaarringe van ’n boom – het tot die slotsom gekom sy was 226 jaar oud toe sy in 1977 die tydelike met die ewige verwissel het. Koivisse is die grootste varswatervisse wat as troeteldiere aangehou word, en leef gemiddeld 20-30 jaar in aanhouding.