Immergroen en ‘geaard’
Dave Pepler, aanbieder van die omgewingsprogram op kyknet en deesdae ook natuurtoerleier, meen jou eie tuin kan net so ’n opwindende plek wees om jou aan Moeder Natuur te verwonder.
Dave het ’n besonderse slag om koerant- en tydskriflesers, radioluisteraars en televisiekykers die natuur sáám met hom te laat beleef. Dié omgewingskenner en soöloog is medestigter van die Academy of Environmental Leadership SA (AEL) by Uizip op die oewer van die Oranjerivier buite Upington en het in 2016 ook natuurtoere na Rwanda, Marokko, Ysland en Borneo aangebied.
Waarom is winter vir jou besonders?
Dit gaan oor die afwagting. Die wete dat die natuur slaap en dat dit nou tyd is om die grond én myself voor te berei op die lente. Ek maak grondkomberse, werk kompos in die grond en snoei bome en struike om nuwe groei te stimuleer. Dieselfde gebeur in die natuur, waar olifante bome se takke afbreek en só van die dooie hout ontslae raak en vars groei aanwakker. Winterwerk en snoei is ’n liefdesdaad aan jou tuin vir die lente.
Wat is jou benadering tot tuinmaak? Moet dit funksioneel, mooi of goed vir jou siel wees?
Ek huur al dekades lank ’n kothuis buite Stellenbosch. Deur die jare het ek ’n tuin gevestig wat my groot belangstelling – reuk – stimuleer. Amper heeljaar blom iets in my tuin wat lekker ruik. Jasmyn, maanblomme, heliotrope, soetemalings – dít alles het ek knap teen die huis geplant sodat die geure op ’n mooi aand deur die huis kan trek. Ek het selfs ’n koningin van die nag ( Cestrum nocturnum) uit die Himalajas saamgebring met ’n reuk wat snags oorweldigend is.
Wintermaande ruik my tuin na goeie kompos en grond, soos die ondertone van ’n goeie pinot noir. Op ’n stil aand, nadat ek die vuur aangesteek het in my stofie met die glasvenster, sal ek buitentoe hardloop net om te sien hoe die eerste rook uit die skoorsteen in die lug opdwarrel. En dan ruik ek die klam rook van die wintervuur. Dit is die groot reuke van die natuur wat ’n mens geaard laat voel.
Wat is jou gunstelinggroente en/of -vrugte om self te kweek?
Ek is gereeld weg van die huis af en kan daarom nie iets soos groenboontjies plant nie. In my tuin is twee fabelagtige adamsvye, albei van die ou soort. Een vy lê mos sommer jou hele hand vol. ’n Koue vy bedruip met dun dragongegeurde room moet een van die volledigste etes op
aarde wees. Ek moet vroeg soggens, voor die meelogies wat nét so lief is vir die vye, opstaan om dit te pluk.
Jy skryf eerstens as ’n natuurkundige en dan as ’n voëlkundige. Watter tuinvoël is jou gunsteling?
Ek is gaande oor suidelike swies ( Coc
copygia melanotis), sulke piepklein hoppende helderoog-juweeltjies wat soos saadjies in en uit die tuin waai, maar jy moet die dêm goedjies vang om regtig te sien hoe mooi hulle is.
Ek is ’n groot voorstander van ’n voëlbad en -voerder in die tuin. Om die gewone te bekyk is deel van die ritueel om geaard te word, en om ’n duif of mossie in jou tuin dop te hou kan net soveel plesier verskaf as om in Rwanda gorillas te kyk. Ek sou nie sê ’n slak het persoonlikheid nie, maar voëls is eiesoortig. Hier is ’n janfrederik in my tuin wat elke dag die boeke in my huis beskyt. Voëls is ’n gratis skakel na die natuur.
Jy is gaande oor die Universiteit van Stellenbosch se botaniese tuin, wat ook die oudste van sy soort in Suid-afrika is.
Ek kan nie genoeg beklemtoon dat dié wêreldklas tuin een van Stellenbosch se die mees onbenutte sierade is nie. Die vetplantversameling uit die Richtersveld wat Hans Herre in die jare dertig begin het, is werklik besonders. Hier kan jy ’n victorialelie in die aand voor jou oë sien blom terwyl hy sy hemelse geur vrystel en die waterleliedamme hier is vir my mooier as dié van die Alhambrapaleis in Granada, Spanje. In die herfsmaande blom veral die amasonelelies verruklik en in die somer is dit weer die beurt van die heilige lotus.
Waar kom jou liefde vir plante vandaan?
My ouma én my ma, Maggie, was verbete tuinmakers. Daar was altyd groente wat ingemaak moes word. Of oorskot wat aangedra moes word na die bure toe. In klein dorpies was groentetuin maak deel van jou bestaan. Almal het vleistamaties gekweek. My oupa het eendag met ’n vaal kring om die mond by die huis gekom nadat hy vir sy weeklikse haarsny met die fiets Robertson toe gery het. Hy het gesien hoe wortels geweeg en verkóóp word op die dorp. Hoekom sou jy so iets doen, wou hy weet.
Om tuin te maak, saad te versamel en plantjies uit te ruil is die goeie vesels wat ’n gemeenskap bymekaar hou. Met tuindienste wat deesdae so baie mense se tuine onderhou, het iets soos fyntuin of lekkerruikblomme langs ’n tuinpaadjie verdwyn. Almal se tuine lyk dieselfde.
Dink jy tuiniers kan help met bewaring?
Elke goeie klein tuin is ’n eiland van biodiversiteit. As genoeg sulke eilande geskep word, begin hulle aan mekaar raak – selfs in die mees ontwikkelde gebiede. As genoeg mense tuinmaak, vorm dit uiteraard ’n netwerk.
Die grootste maatskaplike probleme van ons tyd hou verband met die feit dat ons nie geaard is nie. Tuinmaak, al is dit in ’n potjie, bring jou terug na die aarde.
afel.co.za