BLY VEILIG MET GAS
Gas kan jou staanplek amper so gerieflik maak soos jou huis, maar die laaste ruk was daar weer ongelukkig ’n klompie gasverwante sterftes. Ons gesels met ’n kenner oor die moets en moenies van gasveiligheid.
Die meeste van ons verkies die rus en vrede van ’n knetterende kampvuur wanneer ons met vakansie is, maar omtrent almal van ons pak ook ons gasbottels wanneer ons die wa haak.
Gas is nou maar eenmaal deel van kamp. Ons gebruik dit onder meer om ons warm te hou in die winter en ons spek en eiers op die skottelbraai gaar te kry. Maar soos met die meeste dinge kan dit baie gevaarlik wees as ’n mens nie versigtig en verantwoordelik is nie.
Twee hoërskoolvriende van Krugersdorp is in Julie dood toe hulle met ’n brandende gasverwarmer in hulle koepeltent aan die slaap geraak het. Dit is voorvalle soos dié wat ’n mens opnuut laat besef hoe gevaarlik gas kan wees. Ons het besluit om ’n slag weer met Kevin Robertson, uitvoerende hoof van die veiligheidsvereniging vir vloeibare petroleumgas (LPGSASA), te gesels oor gasveiligheid en hoe jy kan keer dat jou kampervaring ’n tragedie word.
Vinnig en dodelik
In gevalle waar koolstof doetreffend verbrand of waar daar genoeg lug is, verbind elke koolstofatoom (C) met twee suurstof-
atome (O) en vorm koolstofdioksied (CO ). Dít hou geen gevaar vir ’n mens 2 in nie. As daar egter nie genoeg suurstof beskikbaar is sodat die gas heeltemal verbrand nie, verbind ’n koolstofatoom met net een suurstofatoom en vorm koolstofmonoksied. En koolstofmonoksied (CO) is dodelik. ’n Mens sien dit veral wanneer mense in ’n brand sterf weens rookinaseming. Hoewel ander skadelike chemikalieë vrygestel word gedurende verbranding, is dit in die meeste gevalle die koolfstofmonoksied wat mense se lewens eis.
“Enigiets wat verbrand, stel koolstofmonoksied vry,” sê Kevin. “Vloeibare petroluemgas, of LP-gas, brand ontsettend skoon, en daarom is die CO-atome wat vrygestel word, onbeduidend. Die probleem ontstaan wanneer mense die brandstowwe wat CO vrystel, in ’n toe omgewing gebruik.
Omdat ’n vlam suurstof nodig het, haal dit meer daarvan uit die atmosfeer, wat beteken daar bly minder oor wat mense kan gebruik vir asemhaling. Daar is egter ’n kenmerkende reuk aan LP-gas – dit is kunsmatig bygevoeg – om aan te dui dat dit in die lug hang. Dit is dus van kritieke belang dat daar ’n oop venster of deur is sodat skoon lug deur die vertrek kan sirkuleer. Die ware probleem is nie die gebruik van die gas nie, maar eerder die tekort aan suurstof.”
Koop reg
Dit is baie belangrik dat ’n mens jou gastoerusting by ’n erkende handelaar koop. Maak seker die seël op die silinder stem ooreen met die handelsnaam op die gasbottel self.
Loop ’n wye draai om ’n gasbottel waarvan die krimpplastiek op die silinder nie ooreenstem met die handelsnaam nie. Dit moet die gevaarligte by jou laat flikker.
Gaan ook die koppeling tussen die verwarmer of stoof en die gassilinder behoorlik na. Die reëlaar het ’n rubberseël om die besigheid lugdig te hou. Dié seël kraak mettertyd en dit is jou verantwoordelikheid om seker te maak hy is te alle tye in ’n goeie toestand.
Onthou ook om vir lekplekke te toets. Draai die silinder se draaiprop een en ’n halwe keer in die rondte en let veral op die plekke waar daar ’n koppeling in die pypstelsel van jou toestel is. Gebruik seepwater om vir moontlike lekplekke te soek – as daar ’n lek is, sal die seepwater borreltjies maak.
“Dit is iets wat ons veral sien wanneer mense van die kommersiële gasbottels van ’n vervaardiger soos byvoorbeeld Afrox omruil,” sê Kevin. “Die probleem is dit word nie teruggeneem na daardie spesifieke handelaar nie en word dan onwettig deur ander partye volgemaak. Dit lei daartoe dat die gasbottels nie ordentlik nagegaan word nie. En mense merk nie op as die gasbottels nie meer veilig is nie.
“Ons sien ook soms ons LP-gassilinders word nie vol genoeg gemaak nie. As jou silinder nie behoorlik volgemaak word nie, beteken dit jy, die verbruiker, trek aan die kortste ent.
“Die wet vereis verder dat gasbottels net tot by 80% van die maksimumkapasiteit volgemaak mag word. Dit is vir voorvalle van uiterste hitte waar daar ruimte gelaat moet word sodat die inhoud van die gasbottel kan uitsit. In gevalle waar silinders té vol gemaak word, kan die gas verby die veilige punt beweeg en dit kan daartoe lei dat die gasbottel skade opdoen wat gevaarlik is.”
Eerder Bangjan...
’n Reukmiddel word by LP-gas gevoeg, en as jy dié kenmerkende reuk deurgaans ruik – eerder as ’n vinnige klankie – het jy waarskynlik met ’n gasbottel wat lek.
As dit wel die geval is, draai die silinder toe – gewoonlik antikloksgewys – en skuif die verwarmer of stoof saam met die gasbottel na buite. Maak deure en vensters oop om vars lug in die vertrek of tent te kry.
Kevin sê die veiligste is om nie LP-gas in ’n toe vertrek te gebruik nie. >
Dit is egter nie altyd moontlik nie. As jou verwarmer of stoof dus in die woonwa of tent is, moet jy ekstraversigtig wees. “Kampeerders gebruik gas vir kook, hitte en lig in die tent of wa. Ek sê nie jy moet die deur en vensters wawyd oop hê in die middel van die winter nie. Sorg net dat daar ’n opening is waar die ‘vuil’ lug kan ontsnap en vervang word met ‘skoon’ lug.”
Ken die simptome
Laegraadse koolstofmonoksiedvergiftiging het dieselfde simptome as algemene kwale soos griep – hoofpyne, duiseligheid, naarheid en moegheid. As jy beter voel nadat jy ’n rukkie buite was, is CO-vergiftiging waarskynlik die probleem.
Erger blootstelling kan lei tot meer intense hoofpyn, braking, belemmerde sig en gehoor, en selfs floute. Op sy ergste vlak kan CO-vergiftiging veroorsaak dat jy jou bewussyn verloor, in ’n koma raak en uiteindelik sterf.
Die moeilikheid is dat die simptome vinnig kan vererger as jy vir lank blootgestel word. Jy kan jou lewe binne skaars 30 minute verloor.