SES VAN DIE BESTES
Die Wieg van die Mensdom is nie net ’n plek van ou beendere en spelonke vol spinnerakke nie. Hier kan jy groot pret hê, van grotte verken tot fietstrap en forel vang. En die belangrikste: Jy leer waar jy vandaan kom.
Hier’s meer te doen in die Wieg van die Mensdom as net na ou beendere kyk – hier’s ons lysie van ses doendinge in die Maropengomgewing
Die Wieg van die Mensdom, noord van Krugersdorp, word dikwels misgekyk deur Gautengers op pad na die Hartbeespoortdam of Pilanesberg. Maar hier’s ’n magdom doendinge en afsaalplekke. En dis naby genoeg dat jy Saterdagmiddag terug op jy rusbank kan wees vir die rugby.
Dankie tog argeoloë het destyds hier afgetrek, want onder die golwende landskap is ’n netwerk van kalksteengrotte, waarvan Sterkfontein die bekendste is. Die grotte was beskut teen die elemente en dus die ideale bewaarplek vir allerlei fossiele, insluitend die van die mens se voorouers aldus hominiede, soos Australopithecus en Homo naledi.
’n Hele paar “sterre” in die fossielwêreld is hier ontdek, soos Mev. Ples en Little Foot. Trouens, byna die helfte van alle hominiedfossiele in die wêreld is hier ontdek. Dié ontdekking het die mens se begrip van ons herkoms onherroeplik verander – dit het bewys dat die Afrika-vasteland die geboorteplek van die ganse mensdom is.
1 Maropeng-besoekersentrum
Die Maropeng-besoekersentrum is bedrywig: Hier’s ’n mark met kos- en curiostalletjies en ’n boetiekhotel, maar mik vir die Tumulus-gebou. Dis die een wat soos ’n grafheuwel lyk, en huisves die museum.
En hier is geen stowwerige artefakte in glaskaste en vergeelde inligtingsbordjies nie. Maropeng is deels museum en deels pretpark!
By die ingang hou sekerheidswagte en kameras twee stelle beendere streng dop. Dis Little Foot en ’n Homo naledi wat gevind is by die Rising Star-grotstelsel sowat 2,2 km van Sterkfontein af.
Van hier af loop jy in ’n gang af tot by die bote. Ja, hier is ’n mensgemaakte ondergrondse rivier. Jy vaar deur ’n ystonnel, tussendeur watervalle totdat ’n sterk wind jou waai tot waar die water borrel en stoom soos lawa die grotte rondom jou gevorm het.
Die laaste saal het verskillende interaktiewe inligtingsborde en speletjies waar jy kan legkaarte bou en per telefoon met uitgestorwe diere soos ’n dodo kan “praat”.
Gaan drink ná die tyd koffie by die Tumulus-restaurant wat uitkyk oor die heuwels en verbeel jou hoe die hominiede eeue gelede oor die landskap gestap het. Koste R120 p.p., R65 per kind jonger as 18 (gratis vir kinders jonger as 4), R65 vir pensioentrekkers en R75 vir studente. ’n Kaartjie vir die besoekersentrum en Sterkfonteingrotte kos R190 p.p. en R125 per kind. Tyd Elke dag 9 vm. tot 5 nm. Kontak 081 375 5104; maropeng.co.za >
2 Sterkfonteingrot
Ons toergroep loer af in die donker bek van die grot. Die stel ystertrappies na onder verdwyn in die stikdonkerte... “I can do this, Daddy, I can be brave,” sê die vierjarige dogtertjie voor my. “Voor Homo sapiens, Homo erectus en die Neanderdal was die Australopithecus een van die mensdom se eerste voorvaders,” vertel die gids Kgothatso Mzandisi. “Lucy is een van die bekendste Australopithecus. Die span paleontoloë wat haar beendere opgegrawe het in Ethiopië, het gereeld na The Beatles geluister. Lucy is genoem na ‘Lucy in the sky with diamonds’. ” “Na wie het hulle geluister toe Mev. Ples haar naam gekry het?” vra iemand. “Ples Bridges!” hap ek terug. Niemand lag nie. Die paleontoloog Robert Broom het Mev. Ples, ook ’n Australopithecus, in 1947 in dié grot ontdek. Tot vandag toe is dit een van die volledigste skedels van ’n menslike voorouer.
Die paadjie loop verby ’n syskag wat met ’n groot staaldeur gesluit is. Dis die Silderberg Grotto waar opgrawings steeds gedoen word. In 1980 is vier beentjies in Silberberg gekry – dis vir aapbeendere aangesien en saam met ander beendere in ’n boks gegooi. Veertien jaar later het die paleoantropoloog Ronald J. Clarke in die boks gegrou en besef dié vier beentjies is deel van ’n voet van ’n dier wat regop loop. Twee van sy assistente het binne twee dae nog beendere uitgegrawe, maar dit het 15 jaar geduur om dit versigtig uit die klip te verwyder. Vandag kan jy die byna volledige skelet van Little Foot in die Maropeng-besoekersentrum bekyk.
Vir die volgende 100 m kruip jy plek-plek na die hoofsaal, want die dak is net 1 m hoog. Jy kan darem nie vassit nie.
In die een hoek van die hoofsaal is ’n ondergrondse meer. Kgothatso skep van die water in sy hardehoed en roep die kinders nader: Klein garnale swem in die water rond. Jy kan skaars glo dat enigiets hier kan oorleef.
Ongeveer 200 trappe lei jou weer na bo waar die helder son en vars lug op jou wag. Koste R165 p.p. en R97 per kind jonger as 18 (gratis vir kinders jonger as 4), R65 vir pensioentrekkers en R100 vir studente. Koop ’n goedkoper saamgestelde kaartjie as jy ook na die Maropeng-besoekersentrum wil gaan. Tye Elke dag 9 vm. tot 5 nm. Kontak 081 375 5104; maropeng.co.za
3 Kromdraai-goudmyn
Django, ’n jong rifrug, kom groet sodra jy stilhou by Gavin Whatley (bo) se Ibis Farm op die Kromdraaipad. Ek vryf sy kop, dan druk hy my hele hand in sy mond. Hand in die mond lei hy jou na ontvangs. Django galop na ’n koekepan en gaan lê, want hy weet dis waar die toer begin.
“Die myn het in 1885 oopgemaak. Johannesburg het toe nog nie eens bestaan nie. In 1914 is die myn weer toe. Voor die groot goudstormloop het hulle al hier gemyn,” verduidelik Gavin.
Ons stap eers deur die kamermuseum met foto’s, kaarte en ou myngereedskap. Die myners is sonder skoene of helms die skag in – met kerse vir lig. Hulle moes gate in die rotse maak met ’n boor wat met die hand gedraai en van agter geslaan word. Dinamiet is in dié gate druk en die rots in stukke blaas. Donkies het dié brokstukke in ’n koekepan uitgetrek en die myners het goud gesoek.
Ek stap agter Gavin in die skag af terwyl Django vooruit hardloop. ’n Koue wind waai uit die donker bek van die myn. Dit ruik oud.
Gavin wys na ’n paar ystervarkpenne op die grond. Deesdae is die myn ’n hawe vir verskeie diere: ystervarke, jakkalse, tierboskatte en natuurlik vlermuise. Hy skyn sy flits verder op waar Django besig is om vlermuise onsuksesvol te jaag. “Ek weet nie of hy saamkom om my geselskap te hou en of hy net kom vlermuise jaag nie.” Koste R150 p.p.; R50 vir kinders. Oop Elke dag van 8 vm. tot 4 nm. en net tot 1 nm. op Vrydae. Gesluit op Maandae. Kontak 082 259 2162 >
4 Wonder Cave, Rhino & Lion-natuurreservaat
Naas die Kango- en Sudwalagrotte is die Wonder Cave die grootste grot in Suid-Afrika. Jy stap eers met ’n stel trappe en daal dan met ’n hysbak nóg 18 m af tot by die grot. Die saal is groot genoeg vir ’n passasiersvliegtuig.
Die grot was afgesluit van die buitewêreld totdat myners dit in die 1800’s ontdek het – hier is dus geen fossiele gevind nie. In die een hoek van die grot het myners gegrawe vir kalksteen wat toe gebruik is in sement en tandepasta.
Die myn het nie lank gehou nie. Met die Anglo-Boereoorlog is bedrywighede gestaak en nooit hervat nie. Die grot is dus redelik ongerep.
Hier’s 14 stalaktiet- en stalagmietformasies. Wees op die uitkyk vir die “Praying Mary”-rotsformasie. Dit is ’n klein stalagmiet wat lyk soos Moeder Maria wat knielend bid. As jy sukkel om vir Maria uit te ken, vra die gids om sy flits daarop te skyn – die skaduwee teen die muur is onmiskenbaar.
Die Wonder Cave is in die Rhino & Lion-natuurreservaat; dus kan jy wildkyk op pad soontoe: buffels, swartwitpense, blesbokke en elande. Koste Wonder Cave: R120 p.p. en R100 vir kinders jonger as 12. Rhino & Lionnatuurreservaat: R190 p.p. en R140 vir kinders jonger as 12. Wonder Cave en die reservaat: R240 p.p. en R150 vir kinders jonger as 12. Oop Weeksdae van 8 vm. tot 5 nm., naweke van 8 vm. tot 6 nm. Die eerste toer by Wonder Cave begin ’n uur nadat die reservaat oopgemaak het en die laaste toer begin ’n uur voordat die reservaat sluit. Hier is ook ’n piekniek- en braaiplekke en ’n kiosk wat ligte etes verkoop. Kontak 011 957 0006 ( Wonder Cave); 011 957 0349 (Rhino & Lionnatuurreservaat); rhinolion.co.za
5 Vang ’n forel
Gaan loer in by die Brookwood Estate Trout Farm se hengelgereiwinkel by die ingangshek. Die eienaar, Dave Bain, sit gewoonlik agter die toonbank. Twee manne wat soos gesoute hengelaars lyk, sit aan die ander kant, elkeen met ’n bier in die hand wat die toonbank meer soos ’n kroeg laat lyk. Jy kan maklik die hele dag op die groot grasperke rondom vyf damme langs die Bloubankspruit kom uitspan.
Drie van die damme is slegs vir vlieghengel en een het alle soorte vis. Jy kan forel, baars, karp en brasem vang. Dis vang en vrylaat, behalwe forel – dié kan jy koop en huis toe vat. Hier is braaiplekke onder die bome en by elke dam sit ’n wag op ’n stoeltjie om seker maak niemand steek skelm ’n forel in sy sak nie. En hulle hou ook ’n oog op die kleinspan. Koste R80 p.p.p.d. (R50 vir kinders jonger as 12). Forel kos R110 p/kg. Huur ’n visstok teen R50 per dag. Hier is ook twee netjiese selfsorgchalets wat R350 p.p.p.n. kos (minimum van 2 aande, R250 vir kinders jonger as 12), asook kamphutte teen R180 p.p.p.n. Oop Weeksdae van 7.30 vm. tot 6 nm., en naweke van 6 vm. tot 6 nm. Kontak 072 526 7561; 082 856 2448; brookwoodtroutfarm.co.za >
6 Laat die speke sing
Dis ’n Saterdagoggend en voordat ek wegspring, pons ek my bestemming in op Google Maps. Volgens Google is die R374 rooi van die verkeer?!
Daar gekom, sien ek dis nie voertuie nie, maar honderde fietsryers in fietsbane langs die pad! Mans, vroue, kinders, oupas en oumas.... Hier’s bane vir padfietse alkant van die pad en ’n grondbaan vir bergfietsryers.
Die R374 se spoedbeperking is 60 km/h, maar ThinkBike as jy hier ry. Hier is wel ’n paar fietsryers wat nie “think car” nie. ’n Paar manne ry sommer drie-drie langs mekaar in die pad, of iemand gaan verby sonder om te kyk. Gelukkig is hulle in die minderheid.
Net soos die paaie is die meeste van die restaurante in die omgewing fietsmal, maar Bidon Bistro ( 076 011 29612; bidonbistro.co.za) vat die koek. Oor naweke het byna elke voertuig in die parkeerterrein ’n fietsrak.
En die plek wemel van ouens met gladgeskeerde kuite in kleurryke Spandex-uitrustings.
Selfs die spyskaart neig na die gesonde kant toe. Verskeie mengeldrankies is te koop, en vir R20 kan jy dikmelkproteïen of wheatgrass laat byvoeg.
Hier is ook opsies vir diegene wat voel hulle verdien iets lekkers. My dekadente Cookies & Cream-melkskommel (R45) kry wel ’n paar vuil kyke.
Oor naweke en vakansiedae is hier allerhande stalletjies buite die restaurant – van masseerders tot fietswassers. Hier is selfs ’n deurry-koffiestasie waar jy ’n koppie koffie kan kry sonder om van jou fiets af te klim.
As jy nie jou fiets saamgebring het nie, huur een (R200 per dag) by die Cradle Moon Lakeside Game Lodge ( 011 919 5000; cradlemoon.co.za) op die oewer van die Erfenismeer sowat 8 km noordoos van die Bistro. Hier is drie fietsryroetes (toegang R50 p.p.) op die lodge se gronde. Kyk by cradlemoon.co.za na die interaktiewe kaart. Thatch Café ( 011 957 0109; thatchcafe.co.za) by die Rhino & Lionnatuurreservaat het ’n BMX-park waar meer waaghalsige fietsryers toertjies doen. Hier is ook ’n kleiner fietsbaan vir die jongspan. Fietsryers ouer as 12 betaal R70, en die jongspan R50. Huur BMX-fietse teen R150, asook skopfietsies vir kinders jonger as 5 jaar teen R100. Fietsryhelms is ’n moet – huur een vir R30.