KRAGTENS DIE REËLS...
Die nasionale riglyne vir standaarde in kampeerplekke – SANS 10092:2004 – is iets wat groot debat ontlok. Kampplekke gaan harde bene kou om te voldoen aan party van die regulasies wat daarin uitgestippel word, maar die een aspek waaroor die meeste mense saamstem, is die kwessie van kragpunte.
Melanie van der Westhuizen, ’n leser van Kempton Park, vertel van ’n kragpunt by ’n bekende oord in die noorde van die land waar die Volt-lesing by hulle staanplek 420 V (pleks van 220 V) was. Hulle het die kragpunt gebruik... en hulle woonwa se drade gesmelt. Melanie-hulle kon wel tot ’n vergelyk kom met die oordeienaars oor die skade, maar ’n kragpunt soos dié kan baie erger gevolge hê as ’n paar gebrande drade.
REG OF WEG
Ons het aangeklop by die Wes-Kaapse Owerheid vir Goedgekeurde Elektriese Inspeksies ( WCAEIA) om te hoor wat die owerhede voorskryf as dit kom by elektrisiteit in kampplekke. Die WCAEIA is geakkrediteer om namens die departement van arbeid inspeksies te doen van elektriese installasies. Oorde moet aan die voorgeskrewe nasionale standaarde (SANS 10142/1:2003) voldoen wat duidelik die kriteria en vereistes van onder meer kragpunte uiteensit.
Bo-oor, onderdeur en om
Volgens die voorskrifte van die SANS 10142 van 2012 kan krag op twee maniere tot by jou staanplek aangelê word: Die oord kan ’n kabel ondergronds aanlê (mits dit minstens 50 cm onder die grond begrawe word) óf die kabel kan met oorhoofse kragpale aangelê word, amper soos telefoondrade in die uitgestrekte Karoo. Die voorwaarde hiervoor is dat die kabel dan minstens 4 m bo die grond moet wees.
Wanneer die kabel onder die grond is, moet dit op só ’n manier gelê word dat dit óm die staanplekke loop en nie onderdeur die lappie grond waarop jy jou wa of tent gaan staanmaak nie. Dis om te keer dat iemand per abuis ’n lang tentpen in die kragkabel inkap.
Neem kennis, asseblief
By die kragpunt self moet ’n kennisgewing wees wat die volgende aandui: die toevoer (in Volt); of dit wisselstroom of direkte stroom is; die maksimum toelaatbare lading
(in ampère).
Dis nou genoeg!
Voorts bepaal die nasionale standaard dat elke kragpunt met sy eie stroombreker toegerus moet wees. Mense verwys vandag nog soms na byvoorbeeld 15 A-stroombrekers, maar ’n mens kry hulle nie meer nie.
Deesdae is die standaard 16 A (stroombrekers is vandag beskikbaar in onder meer 6 A, 10 A, 16 A, 20 A, 25 A, ensovoorts). Die 16 A is ook toevallig dieselfde gradering as jou gewone driepuntprop by die huis. Maar dis nie noodwendig so dat jy 16 A by jou staanplek kan tap nie. Die oordeienaar kan self besluit hoeveel krag hy aan sy kampeerders wil voorsien.
In die praktyk beteken dit jou ysmaker, lugreëling en mikrogolfoond gaan dalk almal by Kamp A werk, maar by Kamp B gaan net jou ketel die krag laat uitskop.
Hou by blou
By kampplekke sien ’n mens oor die algemeen heelwat meer van die gewone driepuntsokke (soos dié in jou huis) as die blou woonwasoort.
Tog, volgens die SANS-riglyn, is die blou proppe die voorgeskrewe norm. ’n Huishoudelike 16 A-sok is ook wettig, solank dit in ’n weerbestande boks gegroepeer is. Die boks moet dan ook waterdig wees wanneer jou wa ingeprop is.
Een vir jou en een vir my
Volgens die regulasies moet daar een kragpunt vir elke staanplek wees, en daar mag nie meer as ses van hulle bymekaar wees nie. Die krag wat van die verdelingsboks tot by die kragpunt kom, moet gekoppel wees aan ’n aardlekkasie-stroombreker van nie meer as 30 mA nie. Dit was voorheen 20 mA, en in die ideale wêreld moet oordeienaars eerder ’n aardlekskake- laar op elke kragpunt monteer as net een per verdelingsbord.
Staan nader
Dit behoort nie vir jou nodig te wees om kilometers se verlengkoord saam te ry nie. Die voorskrif bepaal ’n kragpunt mag nie verder as 25 m van jou woonwa af wees nie. Die sok waar jy jou woonwa se draad inprop, moet ook minstens 1 m bo die grond wees.
EN WAT VAN DAAI 400 V?
Afhangende van waar in die land die krag opgewek word, kan die aanvanklike stroom wissel van 32-132 kV. Namate dit deur hoogspanningsdrade uiteindelik tot by die oord gelei word, verander die krag van 11 kV tot 400 V in die verdelingsbord. Van hier af kan dit tot by die kragpunt voorsien word in enkelfasekrag (230 V) of driefasekrag (400 V). In die geval van Melanie se 420 V-lesing by die blou sok het hoogs onwaarskynlik enigiets met 400 Vdriefasekrag te doen. Die amptelike driefasekragprop is rooi en het vier punte, teenoor die drie van enkelfase. Volgens Melanie het sy ná die tyd gehoor die spesifieke prop se drade was verkeerd gekoppel.
WANNEER VERANDER DINGE?
Weinig kan uit ’n wettige oogpunt aan oorde gedoen word wat tans nie aan die SANS 10142 voldoen nie, want dit is van krag op nuwe installasies. Alle nuwe oorde sal hieraan moet voldoen, asook oorde wat van eienaar verwissel, want ’n voldoeningsertifikaat – wat die huidige 10142-riglyn gebruik – moet vir die elektrisiteit van die oord uitgereik word. WegSleep sê: As jy kan kies, hou eerder by die blou sok. Dit is veilig en voldoen aan die owerhede se standaarde.