Cultura Félix Villares Mouteira

Félix Villares Mouteira

Opergamiño máis antigo, que se conserva no Arquivo da Catedral de Mondoñedo, é do seculo IX. En concreto, ten a data de 4 de agosto do ano 871. E un pergamiño que mide 28,5 por 40,00 centímetros, escrito en letra visigótica cursiva. Hai uns anos foi restaurado en Madrid polo Instituto Nacional de Restauración. Trátase dunha importante doazón de casas, vilas, pumaregas, libros eclesiásticos, etc. que fai o presbítero don Belesarius, en nome e por encargo do seu finado irmán maior, don Cresconius, tamén sacerdote, á Basílica de San Martiño, bispo; Santiago, apóstolo, e Santa María Virxe, sendo bispo de Mondoñedo don Rudesindo. Don Rudesindo I foi bispo de Mondoñedo entre os anos 871 e 907 cando a sé estaba en San Martiño de Mondoñedo. Foi sucesor de Sabarico I, que foi o primeiro bispo nesta sé, no ano 864. Este pergamiño refírese á actual parroquia de San Martiño de Belesar (concello de Vilalba). O pergameo aparece asinado polo bispo don Rudesindo; por don Belisario; polos abades Juliano, Honorato, Atile, Alvito e Froila; polos presbíteros Boniza, Cehoveriedo, Armiro, Tungemario, Fredulfo, Sendamiro e Ermerico, e polas testemuñas Renderico, Delfio, Ausia e Arsemundo. A doazón faise a prol desta Igrexa e de “nostris fratribus et sororibus” (os nosos irmáns e irmás), que pola ordenación de Deus persisten xuntamente con nós baixo a predita regla (regula) de fe e xustiza. Isto puidera ser simplemente a irmandade de fieis cristiáns, a congregación parroquial daquel territorio; pero é máis probable que fose unha Comunidade de irmáns e irmás (é dicir, un mosteiro dúplice) que están baixo a predita regla. Naquel tempo os mosteiros dúplices eran bastante frecuentes.

O documento di que esta basílica fora fundada preto do río “in territorio Latera”. Trátase do río Labrada que é afluente do Ladra. Esta basílica foi fundada antes da data do documento porque xa existía a comunidade de irmáns e irmás e entre eles os dous presbíteros Cresconio (xa finado) e Belisario que é precisamente quen dá o nome á esta parroquia.

Pode chamar a atención que esta basílica estea dedicada en segundo lugar a Santiago apóstolo, despois de San Martiño bispo e antes da Virxe María. O culto a Santiago intensificouse no século IX ó ser descuberto o seu sartego, pero realmente xa viña de antes. O título principal de San Martiño, bispo, non debe sorprender tendo en conta que esta basílica pertencía a antiga sé de San Martiño de Mondoñedo e que San Martiño de Dumio foi o que estendeu por toda Galicia o culto a San Martiño de Tours ó que están dedicadas duascentas trinta e cinco parroquias, vinte e dúas delas na diocese de Mondoñedo-Ferrol.

Deste documento foron feitas dúas transcricións: unha, por Francisco Mayán Fernández e publicada cun traballo de Francisco Reigosa “Interesante Diploma del s. IX” no tomo V do Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Lugo (1953) e outra feita por Enrique Cal Pardo en publicada en 1999 no libro Colección Diplomática Medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo. Ambas transcricións e mais o traballo de Francisco Reigosa viron de novo a luz no libro San Martiño de Belesar: memoria e futuro, publicado en 2005.