15.000 jaar oude rotstekeningen lossen 21e eeuws mysterie op

Hoe zag de voorouder van de wisent – één van de grootste dieren in Europa – eruit? 15.000 jaar oude rotstekeningen lossen dat mysterie op! De wisent – of Europese bizon – is een indrukwekkend dier. Hij kan wel drie meter lang worden en een schouderhoogte van zo’n 1,8 meter bereiken. Maar de bizon is niet alleen groot. Hij is – wanneer we het over de afkomst van het dier hebben – ook tamelijk mysterieus. Wetenschappers scheppen nu echter meer duidelijkheid over de geschiedenis van de wisent en worden daarbij geholpen door kunstenaars uit de ijstijd.

Wetenschappers bestudeerden de botten en tanden van oude bizons om meer te weten te komen over hun afkomst. DNA-onderzoek wees erop dat de Europese bizon voortkwam uit een hybride soort. Deze soort was een kruising tussen een steppenwisent en een oeros. “De genetische signalen van deze oude bizonbotten waren heel vreemd”, vertelt onderzoeker Alan Cooper. De verschillen tussen de steppenbizon en oeros zijn namelijk enorm en het is lastig voor te stellen dat daar een succesvolle hybride – dus een dier dat in staat is om zich voort te planten – uit voortkwam.

Cooper en collega’s twijfelden zelfs of de hybride soort waar DNA-onderzoek naar wees, wel echt bestaan had. “De gedateerde botten onthulden dat onze nieuwe soort (de hybride, red.) en de steppenbizon om beurten dominant waren in Europa”, vertelt onderzoeker Julien Soubrier. Afhankelijk van de door klimaatverandering ingegeven veranderingen in het milieu was dan weer de steppenbizon en dan weer de hybride dominant. En ook dat was verrassend: aangenomen werd dat aan het eind van de IJstijd de steppenbizon de enige bizonsoort in Europa was.

Had de hybride waar al het DNA-onderzoek naar wees echt bestaan? Het antwoord op die vraag vonden onderzoekers in Franse grotten. Rotstekeningen in die grotten blijken namelijk twee verschillende soorten bizons te laten zien. Een bizon die sterk lijkt op de Amerikaanse bizon (die afstamt van de steppenbizon) en een bizon die meer lijkt op de moderne wisent. Datering van de rotstekeningen wees vervolgens uit dat deze tekeningen dezelfde leeftijd hebben als de botten die de onderzoekers eerder bestudeerd hadden. “Franse onderzoekers vertelden ons dat er inderdaad twee verschillende soorten bizons te zien zijn in de ijstijdgrotten en de leeftijden van deze tekeningen blijken overeen te komen met de leeftijden van de verschillende soorten”, stelt Soubrier. “We hadden nooit verwacht dat rotstekenaars heel behulpzaam beide soorten voor ons hadden getekend.”

De hybride heeft dus echt bestaan. En aan deze hybride hebben we onze wisent te danken. “Zodra deze nieuwe hybride soort ontstaan was, moet deze succesvol een niche in het landschap hebben gevonden”, stelt Cooper. “De hybride domineerde tijdens de koudere toendra-achtige perioden – zonder warme zomers – en was de grootste Europese soort die de extinctie van de megafauna overleefde.” (Scientias/foto: Siris)