Machtige Egyptische rijk viel door vulkaanuitbarstingen
In het jaar 30 voor Christus slaat de beroemde Cleopatra de hand aan zichzelf. Het laatste lid van de Ptolemaeïsche dynastie sterft en het ooit zo machtige Egyptische rijk wordt moeiteloos door Octavianus bij het Romeinse Rijk ingelijfd. Hoe heeft het toch zover kunnen komen? Onderzoekers denken het nu te weten. In het blad Nature Communications schrijven ze dat het allemaal te herleiden is naar vulkaanuitbarstingen.
De welvaart van Egypte hing nauw samen met de Nijl. Deze rivier overstroomde elk jaar. En die overstromingen ingegeven door het regenseizoen in het Ethiopisch Hoogland waren van cruciaal belang voor de landbouw in Egypte. Ze lieten namelijk een vruchtbare laag slib achter, waar de boeren weer dankbaar gebruik van konden maken.
Maar soms bleef die jaarlijkse overstroming uit. En oude geschriften vertellen ons dat dat steevast leidde tot sociale onrust. Onduidelijk bleef echter wat de hoofdoorzaak was van het uitblijven van die overstromingen. Tot nu. Want onderzoekers denken eruit te zijn.
Ze baseren zich onder meer op ijskernen die ze gebruikten om vulkaanuitbarstingen te dateren en geschriften waarin de sociaal-economische toestand van Egypte aan bod kwam en de waterstand van de Nijl stond vermeld. Het onderzoek wijst uit dat het uitblijven van overstromingen opvallend vaak samenvalt met jaren waarin flinke vulkaanuitbarstingen plaatsvonden. Modellen onderschrijven het idee dat daar een verband zit: ze wijzen uit dat die vulkaanuitbarstingen het lokale klimaat flink in de war konden schoppen (zie kader) en ervoor konden zorgen dat er minder regen viel in het Ethiopisch Hoogland. En minder regen daar, betekende ook minder water in de Nijl. Tijdens vulkaanuitbarstingen belanden er zwavelachtige gassen in de stratosfeer. Allerlei interacties zorgen ervoor dat uit die gassen licht reflecterende aerosolen ontstaan. En die kunnen wel twee jaar in de stratosfeer blijven rondhangen. Eerder onderzoek richtte zich met name op de impact die dergelijke aerosolen op de temperatuur hebben. Maar in dit onderzoek tonen wetenschappers aan dat ze tevens van invloed zijn op de mate van neerslag en windrichting. En die twee factoren konden er weer voor zorgen dat Egypte soms met lege handen achterbleef. De onderzoekers suggereren zo niet alleen dat vulkaanuitbarstingen een belangrijke rol speelden in de ineenstorting van de Ptolemaeïsche dynastie en de opkomst van het Ptolemaeïsche Egypte als een provincie van het Romeinse Rijk, maar ze waarschuwen tevens dat landen die voor hun landbouw sterk afhankelijk zijn van door de regentijd ingegeven overstromingen zeer kwetsbaar zijn. Een vulkaanuitbarsting is voldoende om de landbouw in deze landen die zo’n 70% van de wereldbevolking herbergen overhoop te gooien. (Scientias.nl/ Foto:scientias.nl)
Doorgaans eten de alligators vissen, schaaldieren en slakken. Maar als ze de kans krijgen, voegen ze moeiteloos ook haaien aan hun dieet toe. Daar was tot voor kort alleen anekdotisch bewijs voor. Maar de onderzoekers tonen aan dat het stelselmatig gebeurt.
Dat is op het eerste gezicht misschien verbazingwekkend, want alligators leven doorgaans in zoet water, terwijl de haaien de meeste tijd doorbrengen in zout water. Maar in werkelijkheid is het allemaal niet zo zwart-wit. Veel haaien kunnen ook in zoet water zwemmen. En ook de slimme alligator wil wel eens een uitstapje maken naar zout water, zo vertelt onderzoeker James Nifong. “Alligators zoeken in zoutrijke omgevingen naar zoet water. Wanneer het echt heel hard regent, kunnen ze nippen van zoet water dat op het oppervlak van het zoute water ligt. En daardoor kunnen ze langer in zout water verblijven.”
De middels GPS-zenders verkregen data onderschrijft dat. Deze gegevens laten zien at alligators van het ene zoetwatergebied naar het andere reizen en daarbij vaak door deels omsloten kustwater reizen waar dat zoete water zich mengt met het zoute water en haaien hun jongen ter wereld brengen. “De frequentie waarmee het ene roofdier het andere eet, is echt afhankelijk van de omvang,” stelt Nifong. “Als een kleine haai voorbij een alligator zwemt en de alligator het gevoel heeft dat hij de haai de baas is, zal deze toeslaan.”
“De resultaten roepen de vraag op hoe belangrijk haaien en roggen zijn voor het dieet van de alligator,” concludeert Nifong. Tevens vraagt hij zich af hoeveel jonge haaien door toedoen van alligators het loodje leggen en in hoeverre alligators dus als een bedreiging voor de haaienstand moet worden gezien. (Scientias.nl/Foto: scientias.nl)