Multimiljardair Babis wint Tsjechische verkiezingen, partijlandschap op z’n kop

TSJECHIË - Met een straatlengte voorsprong heeft multimiljardair en oligarch Andrej Babis de parlementsverkiezingen in Tsjechië gewonnen. Babis’ protestbeweging Actie voor Ontevreden Burgers (ANO) kreeg een kleine 30 procent van de stemmen. De regerende sociaaldemocraten kregen een dik pak slaag - inmiddels een vertrouwd patroon voor middenpartijen in heel Europa. Babis voerde met succes campagne op thema’s als corruptie, een efficiënte overheid en de Europese herverdeling van vluchtelingen, waar hij op tegen is. Zelf wordt hij beschuldigd van belangenverstrengeling, belastingontwijking en fraude, maar die aantijgingen doet hij af als een partijpolitieke campagne tegen zijn persoon.

Het partijlandschap staat na dit weekend volledig op z’n kop: van de vijf grootste partijen zijn er vier ‘antisysteem.’ Naast ANO zijn dat de Piratenpartij, de extreemrechtse SPD van de geboren Japanner Okamura en de ouderwetse communisten. De sociaaldemocraten van de zittende premier Sobotka kelderden naar iets meer dan 7 procent van de stemmen, en zijn nu de zesde partij.

In een zaaltje in Praag dat deel uitmaakt van zijn bedrijvenimperium bedankte Babis zaterdagavond zijn kiezers voor het feit dat ze ondanks de “leugens” en “de enorme disinformatiecampagne” in de media voor hem hadden gekozen. Hij onderstreepte dat hij “pro-EU en pro-NAVO” is, en niet “gericht is op het Oosten.”

Babis pleitte tijdens de campagne nog voor het versoepelen van de sancties tegen Rusland.

Babis komt voort uit een politieke cultuur die door veel Tsjechen als door en door corrupt gezien wordt. Met zijn managerspopulisme – “Tsjechië runnen als een bedrijf” - biedt hij veel kiezers iets nieuws. Uitgesproken rechts of links is hij niet, eerder centristisch naar het voorbeeld van Macron in Frankrijk.

Hoewel Babis zijn mediaimperium, met onder anderen twee kranten en een radiostation, geparkeerd heeft in een trustfonds, bestaan er zorgen over de concentratie van zoveel macht bij één man.

“Als zakenman was Babis succesvol”, zei pensionado Ivo Huml (78) dit weekend bij een stembureau aan de rand van Praag. “Ik denk dat hij dat succes kan vertalen naar de politiek. Veel macht overhevelen naar één persoon vind ik prima, zolang hij maar competent is.” Tsjechië gaat nu, zo is de verwachting, een uitzonderlijk ingewikkelde formatie tegemoet. De tweede partij, de centrumrechtse ODS, weigert met Babis samen te werken omdat hem vervolging boven het hoofd hangt. Hetzelfde geldt voor de Piratenpartij. Okamura’s islamofobie en anti-EU-agenda zijn met Babis’ pragmatisme moeilijk te rijmen. De sociaal- en christendemocraten willen alleen met ANO regeren als Babis zelf terugtreedt. “We staan voor een impasse”, zegt politiek analist Jiri Pehe. “Babis moet concessies gaan doen. Anders wordt het vrijwel onmogelijk een kabinet te vormen.”

(de Volkskrant)