Hoge kwikgehaltes bij mensen rondom megadam in Amazone

De bouw van dammen in de Braziliaanse Amazone kan de plaatselijke bevolking aan ongezonde kwikniveaus blootstellen, waarschuwen onderzoekers. Ze baseren dat op de analyse van haren van 37 mensen die wonen in de buurt van Tucuruí, een van de grootste waterkrachtcentrales in Brazilië.

De gemeten kwikconcentraties bleken bij 57 procent van de onderzochte personen twintig keer hoger dan wat als veilig wordt beschouwd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ongeveer 80 procent van het gedetecteerde kwik werd in organische vorm aangetroffen, de meest giftige vorm. Organisch kwik (of methylkwik) kan door biologische barrières gaan en, als het de hersenen bereikt, de neuro-degeneratieve ziekte van Minamata veroorzaken. Die gaat gepaard met onder meer spierproblemen, achteruitgang van het gezichtsvermogen en verlammingen. “Hoge niveaus en chronische blootstelling kunnen fataal zijn,” zegt biochemicus Maria Elena López van het Instituut voor Biologische Wetenschappen van de Federale Universiteit van Pará, de hoofdauteur van de studie die deze maand is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Ecotoxicology and Environmental Safety.

De Tucuruídam is gebouwd in het bekken van de rivier Tocantins in de staat Pará, in het noorden van het land. Volgens de studie zijn er momenteel vierhonderd dammen operationeel of in aanbouw in de Amazone. De projecten zijn onderdeel van de Braziliaanse plannen om 25 gigawatt aan nieuwe waterkrachtcapaciteit te installeren voor 2024, en een gigantische industriële waterweg te creëren om soja en andere gewassen eenvoudiger te kunnen exporteren.

Door de dammen nemen echter ook de concentraties organisch kwik toe, door overstromingen van honderden vierkante kilometers bos. Als biomassa composteert als gevolg van de overstromingen, draagt het bij aan de omzetting van kwik in anorganische vorm naar organische vorm die vervolgens door levende organismen wordt geabsorbeerd en in de voedselketen terechtkomt.

Roofvissen in de rivieren kunnen bijvoorbeeld hoge concentraties kwik opnemen. Deze vissen worden gegeten door de plaatselijke bevolking, die daardoor ook wordt blootgesteld aan hoge concentraties kwik.

Uit een andere studie door Fiocruz blijkt dat in sommige inheemse dorpen langs in het Amazonebekken bij 92 procent van de bevolking te hoge kwikniveaus zijn aangetroffen.

Volgens López is het, gezien de schaal van het probleem, noodzakelijk om “strategieën te ontwikkelen om de impact van kwikvervuiling in de regio de verminderen.” Ze pleit voor een epidemiologisch onderzoek naar de bevolking rondom de dammen en een ecologische studie om de herkomst van het kwik te detecteren en bevestigen. Ook moet volgens haar meer onderzoek gedaan worden naar de neurologische ontwikkeling van kinderen in het gebied. Kwikgehaltes in de lucht dragen ook bij aan de blootstelling van mensen die werken in de vervuilde gebieden, zegt Alexandre Brolo, chemicus aan de Universiteit van Victoria in Canada. Samen met andere universiteiten en de non-profitorganisatie Artisanal Gold Council, heeft hij een goedkope dosimeter ontwikkeld, een apparaat waarmee het kwikgehalte in de lucht rondom goudmijnen wordt gemeten. “Deze rode disc kan elke werknemer op zijn jas dragen, als een button,” zegt hij. “De disc wordt blauw als hij wordt blootgesteld aan kwikconcentraties boven het veilige niveau.”

Hoewel er ook andere methoden zijn om kwik in de lucht te meten, zegt Brolo, is daarvoor meestal erg dure apparatuur nodig die bovendien bediend moet worden door hoogopgeleid personeel. De disc is eerst getest in het laboratorium en daarna in een goudmijn in Burkina Faso, in West-Afrika. In een artikel in SCIENTIfiC REPORTS afgelopen november, bevestigden de onderzoekers dat de sensor in staat was kwikgehaltes in de lucht te meten die hoger zijn dan de door de Amerikaanse gezondheidsdienst OSHA vastgestelde veilige hoeveelheid.

Het apparaat wordt nog verder ontwikkeld en het is de bedoeling dat na een nieuwe test partners gezocht worden om het op de markt te brengen. “Hoewel de focus van de technologie ligt op vervuiling in de lucht, kan die ook gebruikt worden om de blootstelling van de bevolking in de buurt van de dammen in de Amazoneregio te meten,” zegt Brolo.

(De wereld morgen) aan informatie te geraken. Toen we informatie gingen vragen, gaf de gemeente ons een document met daarop de plaats waarop men de installatie wilde inplanten en bijna niets meer.”