Klimaatverandering: we moeten mensen beginnen te verhuizen uit kustgebieden

De klimaatverandering verplicht landen om nationale verhuisplannen op te stellen voor mensen in kwetsbare gebieden aan de kust, schrijft Luciana Esteves, hoogleraar Geografie aan de Universiteit van Bournemouth. De huidige aanpak volstaat niet tegen de toenemende erosie en overstromingen.

We kennen de beelden maar al te goed, van overstromingen in laaggelegen gebieden na hevige neerslag of van huizen die vernield worden door kusterosie na een storm. Voor steeds meer mensen vormen overstromingen en erosie een echte bedreiging van hun eigendom, de lokale economie, en in sommige gevallen hun leven. Orkaan Florence bijvoorbeeld dwong meer dan een miljoen mensen aan de oostkust van de VS om hun huizen te ontvluchten.

Kusten zijn belangrijk voor bepaalde economische sectoren, zoals havens en toerisme, en hun bevolking groeit vaak sneller dan gebieden in het binnenland. Maar ze zijn ook bijzonder kwetsbaar voor de impact van de klimaatverandering, die de omvang, intensiteit en frequentie van de overstromingen en erosie doet toenemen.

Op lange termijn nog erger

Daardoor hebben we niet alleen regio’s bebouwd die van nature soms overstromen, we hebben ook het milieu op zo’n manier veranderd dat die erosie en overstromingen toenemen. Dat blijven we doen, soms met ernstige gevolgen. En het beleid is niet altijd adequaat gebleken om met dat probleem om te gaan.

Van de traditionele aanpak van kustbescherming met “harde” ingrepen zoals zeekeringen, dammen en verharding is geweten dat die schadelijke bijwerkingen kan hebben die het probleem op lange termijn soms erger maken. En de impact van orkaan Katrina in New Orleans herinnerde ons er op een harde manier aan dat dergelijke structuren niet altijd effectief zijn tegen alle mogelijke rampen. Ze zijn gebouwd als compromis tussen de mate van bescherming en de kost van bouw en onderhoud. “Zachte” ingrepen zoals zandophoging kunnen een oplossing zijn, maar verliezen hun invloed geleidelijk door de invloed van erosie.

Vals gevoel van veiligheid

Tegelijk bieden dergelijke vormen van bescherming een vals gevoel van veiligheid en maken ze de bebouwing van risicovolle gebieden mogelijk. Daardoor neemt het aantal mensen en bezittingen in die gebieden toe. De klimaatverandering dwingt tot een diepgaande verschuiving van de manier waarop de risico’s van kusterosie en overstromingen worden beheerst. Op plekken met een lager risico worden aanpassingsplannen bedacht, vaak met bepalingen om gebouwen en de infrastructuur beter bestand te maken. Het kan gaan om hogere funderingen, de aanleg van drainagesystemen of minimumvereisten voor gebouwen in het geval van een ramp.

Enige veilige antwoord

Maar de invloed van dergelijke bepalingen is vaak beperkt in erg risicovolle gebieden. Daar is verhuizen het enige veilige antwoord op de klimaatverandering. Die verhuizing plannen is problematisch. Er gaan erg grote onzekerheden gepaard met de voorspelling van de klimaatimpact, en dat maakt die planning bijzonder moeilijk. Onzekerheid inbouwen in het kustbeheer is geen makkelijk concept. Op sommige plaatsen zijn de effecten van de zeespiegelstijging al duidelijk, maar het is erg moeilijk met zekerheid te zeggen hoe snel en in welke mate de zee zal stijgen.

Zo is er ook grote onzekerheid over de plek waar de volgende ‘superstorm’ zal toeslaan en hoe erg die zal zijn. Het is duidelijk dat gebieden die nu al ten prooi zijn gevallen aan overstromingen en erosie dat opnieuw zullen doen – de vraag is alleen wanneer en hoe erg het zal zijn.

Verhuizen als strategie

Ondanks die problemen wordt verhuizen steeds meer als een strategie gezien. Op lokaal vlak zijn al successen geboekt, bijvoorbeeld bij het Twin Streams-project in Auckland in Nieuw-Zeeland, waar bij de aankoop van 81 eigendommen ruimte is gemaakt voor volkstuintjes en fietspaden en 800.000 inheemse planten zijn aangeplant.

Hoewel de stad niet aan de kust ligt, heeft het Zweedse Kiruna aangetoond dat, als de risico’s hoog zijn, toekomstgericht denken en langetermijnplanning verhuizen mogelijk maken. Kiruna loopt het gevaar in te storten door de lokale mijnbouw.

Over een periode van twintig jaar zullen meer dan 18.000 bewoners verhuizen naar een nieuwe stad 3 kilometer verderop. Die nieuwe stad wordt duurzamer en energieefficienter en krijgt betere opties voor culturele activiteiten en meer ontmoetingsplekken.

(DeWereldMorgen)