Internationale Dag van de Verdraagzaamheid

Jaarlijks is 16 november de Internationale Dag van de Verdraagzaamheid. Deze dag werd in 1996 ingesteld door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties als vervolg op het door de Unesco uitgeroepen Jaar van de Verdraagzaamheid in 1995.

Tolerantie of verdraagzaamheid is een in sociale, culturele of religieuze context gebruikte term die de mate aangeeft waarin afwijkend gedrag of leden van bepaalde groepen niet worden gediscrimineerd ondanks hun afwijkende en door de meerderheid verwerpelijk geachte gedrag. Tolerantie is afgeleid van het Latijnse tolerare dat verdragen, verduren, uithouden, betekent. Soms is tolerantie een vorm van ‘diplomatieke en politieke handigheid’. Dan gaat men uit van de volgende redenering: de tolerantie van een as die in een gat moet passen zonder vast te lopen of te gaan rammelen is een metafoor voor de tolerantie in het maatschappelijk verkeer. Om de maatschappij niet te laten vastlopen in fundamentalistische waarden, dient er toch een bepaalde tolerantie te zijn. Daar waar de tolerantie te groot is, zal de maatschappij ook niet meer goed functioneren en ‘gaan rammelen’, omdat volgens de metafoor ‘de as veel te klein voor het grote gat wordt’.

Dit concept is ook vervat in de zogeheten paradox van tolerantie. Voor anderen is tolerantie een uitvloeisel van de rechten van de mens. Dan is tolerantie geen vorm van goedgeefs verdragen van vreemde praktijken, maar een uitvloeisel van een principe. Tolerantie stond in de oudheid en middeleeuwen synoniem voor toegeeflijkheid, zachtmoedigheid, clementie, goedertierenheid, lankmoedigheid en geduld. Op het gebied van religieuze tolerantie werden meerdere malen edicten van tolerantie uitgevaardigd.

De paradox van tolerantie komt op wanneer een tolerante persoon een tegenstrever is van intolerantie, en hier dus intolerant jegens is. De tolerante persoon zou hierdoor volgens de definitie van tolerantie zelf intolerant worden. In 1971 schreef filosoof John Rawls in het boek A Theory of Justice dat een samenleving in beginsel tolerant moet zijn jegens intolerantie. Immers, een samenleving zou anders zelf intolerant, en dus onrechtvaardig zijn. Echter, Rawls geeft in lijn met Popper aan dat een samenleving een recht op zelfbehoud heeft dat het beginsel van tolerantie kan overstijgen. “Hoewel een intolerante sekte zelf weliswaar geen recht van klagen heeft over intolerantie, mag haar vrijheid evenwel alleen ingeperkt worden als de toleranten werkelijk en met reden geloven dat hun eigen veiligheid en die van de instituties van vrijheid op het spel staan.” In het werk On toleration maakt Michael Walzer de kanttekening dat religieuze minderheidsgroepen veel voordeel hebben van tolerantie maar vaak zelf intolerant zijn. Echter, een tolerant bestel kan deze mensen helpen bij het zich eigen maken van tolerantie of op zijn minst aansporen zich te gedragen alsof ze die tolerantie bezitten.

(Bron: Beleven)