Het Modern ensemble van Pampulha in Brazilië
Adembenemende plaatsen
Het Modern ensemble van Pampulha is de naam waaronder het urbanistisch project ‘Conjunto Arquitectónico da Patrulha’ in de Braziliaanse stad Belo Horizonte, hoofdstad van de staat Minas Gerais bij Unesco bekendstaat. Het betreft een casino, een balzaal, een jachtclub en een kerk, de Igreja São Francisco de Assis, alle in internationale stijl en ingepland rond een kunstmatig meer, Lagoa da Pampulha, in het stadsdistrict van Pampulha.
De gebouwen werden ontworpen door architect Oscar Niemeyer in samenwerking met landschapsarchitect Roberto Burle Marx en enkele Braziliaanse modernistische kunstenaars. Dit team ontwierp later ook de modernistische hoofdstad Brasilia. In juli 2016 tijdens de 40ste sessie van de Commissie voor het Werelderfgoed werd de site erkend als werelderfgoed en toegevoegd aan de Unesco Werelderfgoedlijst.
Oscar Ribeiro de Almeida Niemeyer Soares Filho (Rio de Janeiro, 15 december 1907-aldaar, 5 december 2012) was een Braziliaanse architect. Hij was een van de belangrijkste architecten binnen de moderne architectuur en was een pionier in het gebruik van de mogelijkheden van het gewapend beton. Hoewel hij een aanhanger was van het functionalisme, had zijn oeuvre niet de kille en blokkerige uitstraling die door de postmodernisten zo werd bekritiseerd. Door de dynamische vorm en sensuele rondingen van zijn gebouwen wordt Niemeyer soms eerder een beeldhouwer genoemd dan een architect - soms bedoeld uit bewondering, soms bedoeld als kritiek. Hij was tot het eind van zijn leven actief als architect. In 1940 leerde Niemeyer de latere Braziliaanse president Juscelino Kubitschek kennen. Deze was destijds burgemeester van Belo Horizonte en wilde een gebied ten noorden van de stad ontwikkelen dat Pampulha heette. Kubitschek vroeg Niemeyer er een aantal gebouwen voor te ontwerpen. Aldus kreeg hij op 33-jarige leeftijd zijn eerste individuele opdracht met onder meer het Museu de Arte da Pampulha, de kerk São Francisco de Assis en een planten- en dierentuin. Toen deze gebouwen in 1943 klaar waren, oogstten ze zowel bewondering als kritiek. De katholieke kerk weigerde tot 1959 de São Francisco de Assis-kerk in Belo Horizonte in te wijden, deels vanwege de onorthodoxe vorm, deels vanwege de moderne muurschilderingen van Cândido Portinari. De muurschildering was geheel abstract, op een herkenbare hond na die mogelijk Sint-Franciscus van Assisi voorstelde.
Bij het Pampulha-project begon Niemeyer met een stijl die kenmerkend zou blijken voor zijn gehele oeuvre: hij maakte gebruik van de vormgevende mogelijkheden van het gewapend beton om golvende vormen aan zijn gebouwen te geven. Wanneer Niemeyer een gebouw ontwierp, gebruikte hij zo min mogelijk rechte lijnen. Liever gebruikte hij organische vormen. Hij weigerde echter te erkennen dat zijn gebouwen een zekere esthetica hebben, wat in tegenspraak zou zijn met zijn functionalisme: in plaats daarvan omschreef hij altijd nauwkeurig de functie van iedere ronding. (Foto:apollo-magzine/picurams)