Eikenprocessierups: symptomen, oorzaak en behandeling

De eikenprocessierups is de rups van de eikenprocessievlinder. Sinds de jaren 90 van de vorige eeuw worden ze steeds vaker in Nederland aangetroffen. Ze houden van een warm, droog klimaat en geven de voorkeur aan eiken. Maar de eikenprocessierupsen zijn niet alleen schadelijk voor bomen, ze kunnen ook klachten veroorzaken bij mensen. De giftige brandharen van de rupsen kunnen soms ernstige allergische reacties bij de mens veroorzaken. Irritatie van ogen, huid en luchtwegen is het gevolg, het gif van de dieren kan zelfs levensbedreigend zijn. Dat kan als je er een levensbedreigende ana- fylactische shock van krijgt. De natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups zijn sluipwespen en sluipvliegen en rovers zoals bepaalde loopkevers. De koolmees eet ook graag eikenprocessierupsen. In buitengebieden (bossen) kunnen zij moeilijk bestaan of overleven vanwege de rijke aanwezigheid van natuurlijke vijanden, maar in (rand)stedelijke gebieden kan de rups vrijwel ongestoord zijn gang gaan.

Eikenprocessierups

De eikenprocessierups is de rups van een nachtvlinder en kan zich ‘s zomers ophouden in eikenbomen. Het beestje komt normaal gesproken het meest voor in eikenlanen. De rups dankt zijn naam aan het feit dat ze ‘s nachts in groepen (in processie) op zoek gaan naar eikenbladeren om te eten. De rups heeft microscopisch kleine, pijlvormige brandharen. Als je daarmee in contact komt ontstaan klachten zoals jeuk, huiduitslag, irritatie aan de ogen en luchtwegen.

Mensen

De rupsen geven anno 2019 in toenemende mate overlast in Nederlands naarmate ze in meer gebieden voorkomen. De rupsen van het derde larvale stadium hebben nog maar weinig brandharen, maar de ruggen van oudere rupsen (derde tot zesde stadium) zijn bedekt met honderdduizenden verdedigingshaartjes, met een grootte tussen 0,2 en 0,3 millimeter, die een toxine bevatten (de irriterende stof thaumetopoeine). De brandharen haken zich met weerhaken vast aan kleding en huid en geven de stof thaumetopoe- ine af. De haartjes breken gemakkelijk af, verspreiden zich via de lucht en als je ermee in contact komt kunnen ze je huid, ogen en luchtwegen irriteren. Het is gebleken dat de huidirritatie en jeuk veroorzaakt door contact met deze haren grotendeels kunnen worden geëlimineerd door gebruik van op cetirizine gebaseerde antihistaminetabletten. Cetirizine is een antiallergiemedicijn.

Transmissie van de brandharen kan plaatsvinden via de lucht, door grondcontact via planten of gras of zelfs door watercontact in stilstaand water, bijvoorbeeld tuinvijvers. De brandharen kunnen enkele maanden of langer giftig blijven en soms zelfs een probleem blijven gedurende meerdere seizoenen.

Dieren

Ook dieren kunnen last krijgen van de brandharen, wat zich uit in jeuk, speekselen en moeite met slikken. Ook kunnen de ogen van dieren ontstoken raken. Daarnaast kunnen ze diarree en koorts krijgen. Huidklachten zoals rode bultjes met jeuk zijn bij dieren zeldzaam doordat dieren een vacht hebben. Indien er verdenkingen zijn van acute irritatiereacties bij de huid of de slijmvliezen van een hond, dan is het raadzaam om direct met (hand)warm water af te spoelen.

Wie wordt er getroffen door de brandharen?

De haren van de rupsen kunnen iedereen treffen, jong of oud en man of vrouw, maar met name astmapatiënten lopen het risico op een ernstige aanval. De haren kunnen ook van invloed zijn op dieren, waaronder honden, katten en paarden. Het is derhalve verstandig om huisdieren en vee uit de buurt van besmette bomen te houden.

Oorzaak van de klachten

Gezondheidsproblemen komen het meest voor als de rups in de laatste ontwikkelingsstadia is, ergens eind mei en begin juni, voordat hij een vlinder wordt. Dit komt omdat de eikenprocessierupsen zijn bedekt met kleine haartjes die een gifstof bevatten (thaumetopoeïne of nauw verwante verbindingen). Als deze haren en gifstoffen in contact komen met de huid, kunnen ze symptomen bij mens en dier veroorzaken.

Preventie

De veiligste manier is om weg te blijven van het de nesten van de eikenprocessierups. Reeds verlaten nesten en dode rupsen mogen niet aangeraakt worden. Gebieden waar de eikenprocessierups zich in grote getale ophoudt, moeten zoveel mogelijk worden vermeden. Als je ondanks het nemen van voorzorgsmaatregelen in contact bent gekomen met de brandharen van de eikenprocessierups, dan is het verstandig en douche te nemen als je weer thuis bent. Ook kleding en schoenen moeten worden schoongemaakt. Je kunt je huid ook met plakband strippen. Spoel ook je ogen af met lauw water. Ga vooral niet krabben of wrijven. Kleding met haartjes moet je wassen op 60 graden. (mens en gezondheid/

Foto:Wikipedia)