Bijna complete schedel van laatste gemeenschappelijke voorouder van moderne vogels ontdekt

Wetenschappers hebben een bijna complete vogelschedel gevonden die waarschijnlijk een slordige 66,7 miljoen jaar oud is. Dit betekent dat de onderzoekers hier de fossiele resten van de laatste gemeenschappelijke voorouder van moderne vogels in handen hebben. Een uitzonderlijke ontdekking. Maar misschien wel nog bijzonderder is de buitengewone staat waarin de schedel verkeert.

“Dit is één van de best bewaarde fossiele schedels van vogels ooit”, aldus onderzoeksleider Daniel Field.

Vindplaats

Het team ontdekte het fossiel in een kalksteengroeve nabij de Belgisch-Nederlandse grens. De bijna complete schedel zat verborgen in een onopvallend stukje rots. Met behulp van CTscans tuurden de onderzoekers door de rots om te zien wat erin verstopt zat. Wat ze zagen was de vondst van hun leven: een bijna 66,7 miljoen jaar oude vogelschedel. “Het moment dat ik voor het eerst zag wat er in de rots zat, was het meest opwindende moment uit mijn wetenschappelijke carrière”, herinnert Field zich.

Het fossiel ziet er op het eerste gezicht niet zo bijster interessant uit. Het omvat een paar kleine botfragmenten die uit een stuk steen steken ter grootte van een pak kaarten. Toch hebben onderzoekers hier een waar pareltje in handen. Na een grondige analyse blijkt het namelijk te gaan om het oudste fossiel van een moderne vogel tot nu toe daterend uit de tijd van de dinosauriërs. Dat het fossiel op het noordelijk halfrond is gevonden, maakt de vondst ook heel bijzonder. Het is namelijk de eerste moderne vogel uit het dino-tijdperk dat op het noordelijk halfrond is aangetroffen. De meeste fossielen van vogels worden op het zuidelijk halfrond ontdekt. “Fossielen van vogels uit Europa zijn uiterst schaars”, vertelt onderzoeker John Jagt. “Deze ontdekking levert dan ook het eerst bewijs dat Europa een belangrijke rol speelde in de vroege evolutionaire geschiedenis van moderne vogels.”

Wonderkip

Hoewel het spectaculaire fossiel de liefkozende bijnaam ‘Wonderkip’ heeft gekregen, hebben de onderzoekers ‘m officieel de iets elegantere naam Asteriornis gegeven. Dit verwijst naar Asteria; de godin van vallende sterren uit de Griekse mythologie. “We vonden dit een toepasselijke naam voor een wezen dat leefde nét voordat aan het einde van het Krijt de allesverwoestende meteoriet op aarde insloeg”, zegt onderzoeker Daniel Ksepka. “Bovendien verandert Asteria zichzelf volgens de Griekse mythe in een kwartel. En wij geloven dat Asteriornis heel dichtbij de gemeenschappelijke voorouder stond die vandaag eveneens kwartels, kippen en eenden omvat.”

De vondst van de vogel is vooral bijzonder omdat er nog maar heel weinig fossiel bewijs is van dieren die vóór de alles vernietigende meteorietinslag leefden. “De oorsprong en diversiteit van levende vogels is gehuld in mysterie”, vertelt onderzoeker Albert Chen. “We weten alleen dat moderne vogels op een bepaald moment, tegen het einde van het dino-tijdperk, zijn ontstaan. De meeste fossiele bewijzen stammen echter uit de tijd na de meteorietinslag.” Het betekent dat de nieuw ontdekte vogelschedel ons een inkijkje biedt in hoe moderne vogels er in de beginfase van hun evolutionaire geschiedenis uitzagen. En de uiterlijke kenmerken van Asteriornis kwamen de onderzoekers erg bekend voor. Ondanks de oude leeftijd van het fossiel staat het buiten kijf dat dit de schedel van een moderne vogel is. Bovendien komen verschillende kenmerken overeen met die van moderne kippen en eenden. Dit suggereert dat Asteriornis heel dichtbij de laatste gemeenschappelijke ouder van moderne kippen en eenden staat.

Dankzij het fossiel beginnen wetenschappers steeds beter te begrijpen waarom vogels de massa-extinctie aan het einde van het Krijt overleefden, terwijl dinosauriërs uitstierven. Bovendien komen we steeds meer te weten over de bijzondere evolutionaire geschiedenis van vogels. “Dit fossiel vertelt ons dat in het begin sommige moderne vogels in ieder geval vrij kleine, op de grond levende vogels waren die in de buurt van de kust leefden”, vertelt Field. “Hopelijk luidt deze vondst een nieuw tijdperk in waarin we fossielen vinden die helpen verduidelijken hoe, wanneer en waar moderne vogels voor het eerst de kop op staken.” (Scientias)