Kindersterfte en vaccinaties: een verhaal zonder einde

Volgens het Unicef-rapport Levels en trends in child mortality ligt de globale kindersterfte lager dan ooit. Hoewel de afgelopen twintig jaar een daling vastgesteld is, blijft het belangrijk om alle nodige middelen in te zetten. Zo sterven jaarlijks 1,5 miljoen kinderen aan ziektes die vermeden kunnen worden door een vaccinatie. “Eens je begint met vaccinaties, kan je niet meer stoppen”, zegt Philippe Henon, woordvoerder van Unicef België.

Jaarlijks brengt Unicef, de VN-organisatie die instaat voor kinderrechten, een rapport uit over de toestand van kinderen in de wereld. Een onderdeel van dat rapport toetst de kindersterfte wereldwijd. Uit het meeste recente rapport, uit 2018, blijkt dat de meeste kinderen sterven aan vermijdelijke oorzaken zoals ziekte, verdrinking en wegongevallen. Bijna een derde van de sterfgevallen van kinderen jonger dan vijf jaar kan voorkomen worden met een vaccin.

Bij kindersterfte spreekt men voornamelijk over kinderen tot vijf jaar, ongeacht de levensomstandigheden of het sterfteniveau in een land. “Je bent kind tot je achttiende, maar als je een idee nodig hebt over indicatoren rond overlevingskansen, welzijn van kinderen, enzovoort, blijkt dat de eerste levensjaren zeer cruciaal zijn”, legt Philippe Henon van Unicef België uit. ‘De eerste drie, vier levensjaren zijn essentieel voor de latere ontwikkeling. Dingen die daar misgaan, hebben ongetwijfeld effect op langere termijn.’

Financiën en administratie

Van 2000 tot 2017 daalde de kindersterfte met 37 procent. Sub-Sahara-Afrika blijft de regio waar het meeste aantal kinderen onder vijf overlijdt, gevolgd door Zuid-Azië. Omgezet naar cijfers betekent het dat één op de dertien kinderen in Sub-Sahara-Afrika hun vijfde verjaardag niet haalt. Dat sterftecijfer ligt zo’n veertien keer lager in Australië en Nieuw-Zeeland. Veel heeft te maken met een combinatie van factoren, zoals conflicten, traditionele praktijken en geboorteregistraties.

“Men moet kijken naar financiële middelen, zodat vaccins aangekocht kunnen worden”, zegt Henon. “Ook moet je ze op een bepaalde temperatuur bewaren. En moeten ze ter plekke geraken, wat in sommige landen niet evident is. Kinderen die niet gevaccineerd worden, zijn niet enkel een gevaar voor zichzelf, maar ook voor hun omgeving.”

Ook administratieve factoren, zoals de registratie van een geboorte, zijn een hinderpaal. “Het feit dat een kind geboren, maar niet geregistreerd wordt, is een probleem. Het zorgt ervoor dat ze officieel niet bestaan. Het lijkt een administratief detail, maar als ze officieel niet bestaan, en Unicef zet een vaccinatiecampagne op, dan is die berekend op het aantal kinderen van wie we weten dat ze bestaan. En dan zijn er dus enkel voor die kinderen vaccins beschikbaar. Die administratieve vergetelheid kan ervoor zorgen dat er veel kinderen onbeschermd blijven.”

Conflict en Ebola

Conflicten hebben dan weer een effect op het welzijn van kinderen. “Er zijn bepaalde landen waar de vaccinaties een groot succes waren, zoals in Syrië. Daar werd 80 procent van de kinderen voorzien van basisvaccinaties. Maar als je er nu onderzoek zou doen, zou dat cijfer lager liggen.” De ebola-uitbraak bracht nog iets aan het licht. Door te focussen op het uitroeien van het virus – dat in vlagen verschillende Afrikaanse landen trof – ging er minder aandacht naar het aanbod van vaccinaties. “DR Congo heeft de afgelopen maanden bijvoorbeeld een goede strijd geleverd tegen het ebola-virus, maar dat ging ten koste van de routinevaccinaties tegen mazelen.” In sommige regio’s in het zuiden van Congo zijn momenteel zo’n drie miljoen kinderen onvoldoende beschermd. “Geld is misschien niet belangrijk, maar in deze context is dat het wel.”

Unicef begon in de jaren vijftig van de vorige eeuw met het toedienen van vaccinaties. “Het globale sterftecijfer is de afgelopen twee decennia gedaald van zo’n 40 duizend sterfgevallen naar 15 duizend. Dat is een grote daling, maar het zijn er nog steeds 15 duizend te veel”, aldus Henon. “Conflict, aanwezigheid van een sterke vaccinatietraditie, geen geboorteregistratie, beperkte middelen,… Het is een puzzel waarbij alle stukjes bij elkaar moeten passen. Met onze holistische aanpak hopen we zoveel mogelijk verschil te maken.” (MO)