Hoe de internationale gemeenschap vruchtbaarheidsproblemen in Afrika blijft negeren

Afrika staat bekend als het continent van de problematisch snelle bevolkingsgroei. Tegelijk tonen cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan dat één op drie Afrikaanse vrouwen te kampen heeft met vruchtbaarheidsproblemen. Dit is problematisch in landen zoals Gambia, waar er een enorme sociale druk is om kinderen te krijgen, schrijft onderzoekster Susan Dierickx. Onvruchtbaarheid, een luxeprobleem?

Waar we in België vaak relatief gemakkelijk toegang hebben tot gepaste medische behandelingen, zijn diezelfde behandelingen vaak ontoegankelijk, onbetaalbaar of zelfs afwezig in Gambia. De financiële, emotionele en sociale gevolgen van onvruchtbaarheid zijn daar dan ook vaak dramatisch en worden internationaal onvoldoende erkend. Onvruchtbaarheid is echter geen luxeprobleem. Zoals Tinne Claes (9 januari 2018) eerder aanhaalde in MO* is onvruchtbaarheid geen yuppieprobleem waar enkel blanken mee worden geconfronteerd. Neen, onvruchtbaarheid is een globaal probleem. De meest recente data tonen aan dat 72,4 miljoen koppels wereldwijd nood hebben aan een vorm van medische interventie om zwanger te worden. De aanwezigheid van vruchtbaarheidsproblemen is ongelijk verdeeld, met hogere cijfers in Afrika.

Deze ongelijkheid is grotendeels het gevolg van slecht of niet-behandelde infecties die vaak voorkomen kunnen worden als mensen tijdig toegang zouden hebben tot goede medische zorg. Deze kwetsbare gezondheidssytemen staan nog meer onder druk met het oprukken van de corona-epidemie in Afrika.

Druk op vrouwen

Onvruchtbaarheid is voor veel mensen die kinderen willen ook meer dan een medisch probleem, en brengt vaak heel wat emotionele uitdagingen met zich mee. In Afrikaanse landen, waar vaak een enorme sociale druk is om kinderen te krijgen, staan vruchtbaarheidsproblemen voor veel mensen gelijk met financiële, sociale en emotionele zorgen. Sainey Ceesay, CEO van Safe Haven Foundation, een Gambiaanse ngo die mensen wil helpen die geconfronteerd worden met onvruchtbaarheid, legt uit dat in de Gambiaanse samenleving het de vrouwen zijn die altijd worden beschuldigd onvruchtbaar te zijn, hoewel er vaak geen medische diagnose gebeurt. “We moeten weg van het beeld dat een vrouw die geen kinderen heeft, niet 100 procent een vrouw is. Het is de stigmatisering in onze maatschappij, dat deze vrouwen wanhopig maakt”, aldus Sainey Ceesay. Fatou, 30 jaar, vertelt: “Soms beledigen mensen je. Dit doet veel pijn. Er is veel sociale stigmatisering. Ik was getrouwd en ik had mijn eerste kind pas na vijf jaar huwelijk en dit kind stierf bij de geboorte. In die periode, hoorde ik zoveel commentaar van mensen. Ze beledigden me, vertelden roddels over mij, beschuldigden mij van hekserij.” In Gambia, waar vaak samengeleefd wordt met de grotere familiale kring van de man, ervaren pas getrouwde vrouwen heel wat druk om zwanger te worden. Wanneer dit niet lukt, bevinden vrouwen zich in een moeilijke positie: dagelijkse beledigingen en stigmatisering door de schoonfamilie zijn geen uitzonderingen. Onderzoek toont aan dat vrouwen ook vaak geconfronteerd worden met problemen in het huwelijk. Polygamie is een normale culturele praktijk maar in het land, zeker wanneer er sprake is van een kinderloos huwelijk.

Een vrouw, uitgehuwelijkt als veertienjarige met een vijftig jaar oude man, vertelt hoe ze in dit ongelukkige huwelijk geslagen werd. “Wanneer ik ging slapen, sloeg mijn man me! Hij sloeg me! En hij vertelde me dat ik geen vrouw was, omdat ik geen kinderen kon krijgen.”

Sainey Ceesay hoort dagelijks gelijkaardige verhalen en legt uit hoe veel vrouwen alleen zijn met hun verdriet. Een vrouw die elf miskramen meemaakte vertelt met gebroken stem: “Telkens wanneer ik mijn baby verloor, verloor ik mijn man zijn steun. Hij gaf me geen moed, hij ondersteunde me niet, tot wanneer ik opnieuw zwanger werd. Het sterven was de wil van God, maar we moeten ons verdriet delen. Zijn gebrek aan steun gaf me een verdrietig gevoel.” In een context waar er amper diensten zijn voor mentale gezondheid, zijn vruchtbaarheidsproblemen sterk geassocieerd met depressie.

Veel vrouwen kennen ook financiële problemen: de zoektocht naar een gepaste behandeling vraagt niet alleen veel tijd maar ook geld. Kinderloze weduwen zijn daarbij vaak in een extra kwetsbare positie. Wanneer de echtgenoot sterft, wordt soms de lokale interpretatie van de sharia-wetgeving gevolgd. Deze wetgeving stelt dat de erfenis vooral naar de zonen moet gaan, en in mindere mate naar de vrouwen of dochters.

(MO* Magazine)