COVID-19: Complicaties van coronavirusinfectie

COVID-19 is de afkorting van coronavirus disease 2019. Deze virale infectie is het gevolg van een infectie met het coronavirus. De meeste patiënten hebben geen of slechts milde symptomen die thuis goed te behandelen zijn en geen ziekenhuisopname vereisen. Veel voorkomende symptomen doen denken aan de griep of een verkoudheid en omvatten bijvoorbeeld hoesten, koorts, kortademigheid, niezen, keelpijn, een loopneus, tijdelijk geurverlies en diarree. Ouderen of patiënten met een onderliggende ziekte, zoals diabetes mellitus (suikerziekte) of een hartaandoening, lopen echter een verhoogd risico op een meer ernstige vorm van COVID-19. Circa 1 op de 6 patiënten met COVID-19 krijgt te maken met (levensbedreigende) complicaties.

Cytokine-release syndroom (cytokinestorm) door virale infectie

Veel van de complicaties die resulteren uit COVID-19 zijn het gevolg van het cytokinerelease-syndroom of een cytokinestorm. Hierbij activeert de infectie het immuunsysteem om de bloedbaan te overspoelen met cytokines (ontstekingseiwitten). Cytokines doden weefsel en beschadigen organen zoals de longen, het hart en de nieren.

Acuut ademhalingsfalen door COVID-19

Acuut ademhalingsfalen is één van de mogelijke complicaties van COVID-19. Vooral kinderen kunnen snel overgaan tot ademhalingsfalen. Bij een patiënt met deze aandoening pompen de longen mogelijk niet genoeg zuurstof in het bloed of verwijderen ze mogelijk niet genoeg kooldioxide. Beide problemen kunnen tegelijkertijd voorkomen. Het Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) is één van de meest voorkomende complicaties van de virale infectie. Bij ARDS zijn de longen zo ernstig beschadigd dat er vloeistof in de longen begint te lekken. Hierdoor heeft het lichaam moeite om zuurstof in de bloedbaan te krijgen. Factoren die het risico op het ontwikkelen van ARDS en een overlijden verhogen, zijn onder meer een oudere leeftijd, neutrofilie, verhoogde lactaatdehydrogenasespiegels en verhoogde D-dimeerwaarden. De patiënt heeft mogelijk mechanische hulp nodig om te ademen, zoals een beademingsapparaat. Dit is nodig totdat de longen hersteld zijn. Een longtransplantatie is in een klein aantal gevallen de enige therapie voor longfibrose in het eindstadium gerelateerd aan ARDS bij COVID-19patiënten.

Sommige patiënten met COVID-19 kampen met acute (plotselinge) hartproblemen, waaronder hartritmestoornissen, een hartspieraandoening (cardiomyopathie) en een hartaanval. Het is echter anno mei 2020 niet duidelijk of het virus zelf het hart van de patiënt heeft aangetast, of dat de schade resulteert uit de lichamelijke stress veroorzaakt door de ziekte zelf. COVID-19 leidt mogelijk ook tot hartproblemen die lang aanhouden nadat patiënten zijn hersteld van de virusinfectie. Meer wetenschappelijk onderzoek is echter nodig anno mei 2020. De ziekste patiënten lopen het meeste risico op leverschade. Wetenschappers weten anno mei 2020 nog niet zeker of het virus de lever beschadigt of dat de leverproblemen om een andere reden ontstaan. Een acuut leverletsel en leverfalen zijn levensbedreigende complicaties.

Acuut nierletsel

Een acuut nierletsel is geen veel voorkomende complicatie van een coronavirusinfectie, maar wanneer nierschade optreedt, is dit vaak wel ernstig van aard. Als de nieren niet meer goed werken, tracht de arts de schade te stoppen. Een patiënt met nierschade krijgt nierdialyse (waarbij een machine het bloed filtert) totdat de nieren weer normaal werken. Soms herstelt de schade niet en krijgen patiënten een chronische nieraandoening waarvoor een langdurige behandeling nodig is.

Bloedstolsels

Verspreide intravasculaire coagulatie zorgt ervoor dat de bloedstollingsreactie van het lichaam niet goed werkt. Er ontstaan ongebruikelijke bloedstolsels die mogelijk leiden tot inwendige bloedingen of orgaanfalen. Circa één derde van de patiënten op de COVID-19ziekenhuisafdeling intensieve zorg krijgt te maken met bloedstolsels als complicatie. Sommige bloedstolsels bevinden zich in de benen (diep veneuze trombose of DVT), de longen (longembolie) of de slagaders. De patiënten lijden echter niet aan verspreide intravasculaire coagulatie. Sommige onderzoekers vermoeden dat het coronavirus een nieuwe stollingsaandoening veroorzaakt, met name COVID-19geassocieerde coagulopathie. Deze bloedstollingsaandoening kenmerkt zich door andere eiwitniveaus in het bloed dan deze die veroorzaakt zijn door verspreide intravasculaire coagulatie. Meer wetenschappelijk onderzoek is echter nodig anno mei 2020. Een longontsteking is één van de belangrijkste complicaties van COVID19. Bij een longontsteking raken de luchtzakjes in de longen ontstoken, waardoor ademhalingsproblemen tot stand komen. De longen van zieke COVID19-patiënten zijn gevuld met vocht, etter en celresten. In dat geval is het lichaam niet meer in staat om zuurstof naar het bloed over te brengen.

Pancreasletsels (schade aan alvleesklier)

Milde pancreasbeschadiging (gedefinieerd als verhoogde serumamylase- of lipasespiegels) komt ook voor als complicatie van patiënten met COVID-19. Het is anno mei 2020 niet bekend of dit een direct viraal effect is of ontstaat als gevolg van de schadelijke immuunrespons die bij sommige patiënten optreedt. Verder onderzoek is vereist.

Rhabdomyolyse is een uiterst zeldzame aandoening die af en toe tot stand komt als complicatie van patiënten met COVID19. Bij rhabdomyolyse breken de spieren af en sterft het weefsel af. Terwijl de cellen uit elkaar vallen, stroomt het eiwit myoglobine de bloedbaan. Als de nieren dit eiwit niet snel genoeg uit de bloed kunnen wegspoelen, kunnen ze overweldigd raken wat uiteindelijk leidt tot de dood.

Een secundaire infectie betekent dat de patiënt met COVID-19 besmet raakt met een andere infectie. Soms krijgt een patiënt die vecht of herstelt van het virus besmet streptokokkenbacteriën of stafylokokkenbacteriën. Dit verhoogt eveneens de kans p overlijden.

Septische shock

Een septische shock is af en toe een complicatie bij patienten met COVID-19. Sepsis (bloedvergiftiging) treedt op wanneer de reactie van het lichaam op een infectie mislukt. De chemicaliën die in de bloedbaan worden vrijgegeven om de ziekte te bestrijden, veroorzaken niet de juiste reactie, want de organen raken beschadigd. Als sepsis niet wordt gestopt, leidt dit tot een septische shock. Als de bloeddruk te veel daalt, is een septische shock dodelijk.

Wanneer een zwangere vrouw met COVID-19 bevalt, ontstaan mogelijk complicaties bij de pasgeborene zoals foetale nood, een ademnood, trombocytopenie (tekort aan bloedplaatjes) en een abnormale leverfunctie. Het is anno mei 2020 onduidelijk of deze effecten verband houden met de virale infectie bij de moeder. Ook andere zwangerschapscomplicaties bij de baby en moeder zijn gemeld, maar het is ook onduidelijk of deze verband houden met COVID-19: een miskraam, een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, een groeiachterstand in de baarmoeder, een doodgeboorte en een vroeggeboorte. (mens en gezondheid/Foto: College voor de Rechten van de Mens)