Noordpoolgebied verliest record aan zee-ijs

De omvang van het zee-ijs in het noordpoolgebied krimpt ieder jaar tijdens het smeltseizoen. Dat loopt van midden maart tot midden september, de periode dat de zon schijnt in het noordpoolgebied. Maar dit jaar daalde de omvang van het zee-ijs tot een laagterecord. Het ijs bereikte een oppervlakte van minder dan 6 miljoen vierkante kilometer. “In het bijzonder in het Siberische deel van het Noordpoolgebied, in de Barentszzee, en in de Laptevzee, is het ijsoppervlak in sneltempo aan het krimpen”, vertelt Samuel Helsen, klimatoloog aan de KU Leuven, departement Aard en Omgevingswetenschappen. “De omvang van het zee-ijs lag daar in deze tijd van het jaar nog nooit zo laag sinds het begin van de satellietmetingen in 1979.” “Gemiddeld verdween er zo’n 146 duizend vierkante kilometer zee-ijs per dag tijdens de eerste helft van juli. Dat is ruim de helft meer dan wat normaal is voor deze periode van het jaar.” Tussen 1981 en 2010 was er op 25 juli gemiddeld twee miljoen vierkante kilometer meer zee-ijs dan vandaag. Dat komt overeen met vier keer de oppervlakte van Frankrijk.

Drie keer zo snel

Klimaatwetenschapper Zack Labe van de Colorado State University bestempelt de huidige recordsmelt als een ‘uitzonderlijke en extreme gebeurtenis’. “In het noordpoolgebied is er een langetermijnevolutie gaande. Het ijs, zowel zee-ijs als land-ijs, verdunt en verdwijnt. De temperatuur van het zeewater neemt toe, net als de lucht aan het zeeoppervlak. We maken nu in real time mee wat klimaatmodellen al tientallen jaren voorspellen: de noordpool warmt tot drie keer sneller op dan andere delen van de wereld.”

Volgens de Amerikaanse onderzoeker zijn de recordcijfers van 2020 toe te schrijven aan de uitzonderlijke temperaturen boven Siberië. Die stijgen sinds januari 2020 gemiddeld 5 graden boven het gemiddelde uit, en in juni zelfs piekten tot bijna 40 graden Celsius.

“Deze aanhoudend hoge temperaturen zijn bijzonder ongewoon in dit gebied. Ze leidden tot een beperkte sneeuwbedekking in het noordelijke deel van Eurazië in het voorjaar, en tot droge bodems en bosbranden in juni. Het zee-ijs van de aangrenzende Noordelijkse IJszee is vroeg beginnen smelten en zit nu op een lager niveau dan we ooit gezien hebben”, aldus Labe. Het verlies van de ijsmassa is een proces dat zichzelf versterkt. Het is een vicieuze cirkel: door de opwarming smelt meer ijs, dat vervangen wordt door oceaanwater. Dat is veel donkerder en absorbeert meer warmte, in tegenstelling tot het witte ijs, dat het zonlicht meer reflecteert. “Zo ontstaat een oneindige feedbacklus die het noordpoolgebied steeds sneller doet opwarmen”, vertelt Labe.

Volgens de Amerikaanse klimaatwetenschapper kan dit proces alleen doorbroken worden door ‘systematisch en op grote schaal de broeikasgassen in de atmosfeer terug te dringen, om zo het risico van een ijsvrije Noordpool te verkleinen’.

Klimaatverstoring is versnelling hoger geschakeld

Ook Samuel Helsen van de KU Leuven maakt zich zorgen over de snelheid waarmee de jongste jaren records sneuvelen: “De afgelopen zeven jaren waren de warmste ooit in de meetperiode. En de voorlopige statistieken tonen aan dat 2020 aan dit rijtje toegevoegd zal worden.” De huidige hitte in Siberië is volgens Helsen een voorbeeld van extreme weersomstandigheden die steeds vaker voorkomen. Hij benadrukt dat het noordpoolgebied extra gevoelig is voor de verandering van het klimaat. Dit komt grotendeels omdat meer warmte wordt geabsorbeerd door de toenemende donkere oceaan, maar ook omdat het resterende zee-ijs dunner en fragieler is geworden.

“Normaal bestaat zee-ijs uit verschillende lagen die opgebouwd zijn gedurende meerdere jaren, maar uit recente metingen blijkt dat het ijs niet meer de kans krijgt om voldoende aan te groeien na een smeltseizoen. Het smelt dus gemakkelijker en is niet meer zo bestand tegen extreme weersituaties.”

De klimatoloog verwacht niet meteen een volledig ijsvrije Noordelijke IJszee, een gebeurtenis die onder wetenschappers het Blue Ocean Event wordt genoemd. Volgens de prognoses van de klimaatmodellen kan dat nog wel enkele decennia duren, maar over de huidige ontwikkelingen is Helsen weinig hoopvol. “De tendenzen zijn duidelijk en tonen aan dat de klimaatverstoring een versnelling hoger is geschakeld”, aldus Helsen.

(MO* Magazine)