Opvolger Japanse premier Shinzo Abe zal flinke uitdagingen erven

JAPAN - Het is nog niet bekend wie de Japanse premier Shinzo Abe zal opvolgen. Wel is duidelijk dat zijn opvolger een lijst met flinke economische, diplomatieke en militaire uitdagingen erft. De premier kondigde vorige week aan om gezondheidsredenen op te stappen. De Liberaal-Democratische Partij (LDP) van Abe kiest naar verwachting op 15 september een nieuwe voorzitter. Die zal als partijleider de huidige termijn van zijn voorganger, tot september 2021, uitdienen. Dankzij de parlementaire meerderheid van de LDP wordt de opvolger nagenoeg zeker ook premier.

Het onderscheidende economisch beleid van Abe, bekend als Abenomics, richt zich vooral op groei en werd ontworpen om de Japanse economie uit tientallen jaren van stagnatie te trekken. Al voor de uitbraak van COVID-19 zorgden exportdalingen en een btw-verhoging voor problemen.

Critici zeggen dat de structurele economische hervormingen van Abe niet ver genoeg gingen in het zicht van de snel vergrijzende Japanse beroepsbevolking en de rigide arbeidsmarkt. Het geboortecijfer is lager dan ooit tevoren en Japan scoort internationaal slecht wat betreft vrouwenemancipatie.

Japan werd relatief licht getroffen door de coronacrisis, maar het aantal besmettingen met het coronavirus neemt de laatste tijd toe. De regering moet een balans vinden tussen het tegengaan van de verspreiding van het virus en de heropening van de economie. De pandemie bracht Japan de grootste economische crisis in de boeken, die de opbrengsten van Abenomics in één klap wegvaagde.

Japanse beleidsmakers hebben weinig financiële ruimte, doordat de hoge staatsschuld nieuwe overheidsuitgaven in de weg staat. En de Japanse Centrale Bank heeft grote moeite de inflatie binnen de perken te houden.

De banden tussen Japan en China waren verbeterd in aanloop naar een gepland staatsbezoek van de Chinese president Xi Jinping, maar dat bezoek werd wegens de coronacrisis uitgesteld. China en de VS zijn met elkaar verwikkeld in een conflict over handel, veiligheid en mensenrechten. Hoewel Japan de zorgen van de VS over China deelt, is de Japanse economie nauw verweven met die van het grotere buurland. Abes opvolger zal militaire, diplomatieke en economische belangen tegen elkaar moeten afwegen om een koers te bepalen.

De uitgesproken pacifistische Japanse grondwet, die na de Tweede Wereldoorlog op aanwijzingen van de VS werd opgesteld, staat ook ter discussie. Abe zorgde voor een historische ommekeer door die anders te interpreteren. Onder zijn leiding werden wetten aangenomen die Japan het recht op zelfverdediging teruggaven en het land toestaan militair op te treden als een bevriende natie wordt aangevallen.

Binnen de LDP wordt aangedrongen op de aanschaf van wapens die ballistische raketten boven vijandelijk territorium kunnen vernietigen. Gezien het Japanse verleden ligt dat zeer gevoelig.

Abe slaagde er niet in artikel 9 van de grondwet, dat het Japan verbiedt oorlog te voeren, af te schaffen. Zijn opvolger zal moeten besluiten of dat controversiële plan nog steeds de prioriteit verdient. Waarschijnlijk zal de opvolger van Abe de LDP leiden bij de volgende parlementsverkiezingen, die uiterlijk in oktober 2021 moeten plaatsvinden, maar ook eerder kunnen worden gehouden.

Abe werd geholpen door een versplinterde oppositie en de LDP zal er naar verwachting in slagen volgend jaar een parlementaire meerderheid te behouden. Of de huidige tweederdemeerderheid van de partij kan worden gehandhaafd, is de vraag. Dat zal waarschijnlijk afhangen van het vervolg van de coronacrisis, de stand van de economie en het imago van de nieuwe partijleider.

Als de LDP niet naar verwachting presteert, bestaat het risico dat de carrousel van kortstondig premierschap - die de Japanse politiek kenmerkte voor aanvang van Abes achtjarige bewind - een rentree maakt.

(NU)