Bruin slijm: oorzaken & symptomen van bruin sputum ophoesten
Sputum bij hoesten of slijm ophoesten verwijst naar de afscheiding van de luchtwegen vermengd met speeksel (tracheobronchiale afscheiding of secretie). Deze afscheiding wordt gevormd in de luchtpijp en in de bronchiën. Het sputum kan verschillende kleuren aannemen, waaronder een bruine verkleuring. De oorzaken van bruin slijm variëren. Afhankelijk van de oorzaak, kan bruin slijm gepaard gaan met andere symptomen, zoals hoesten, kortademigheid, moeheid of keelpijn.
Om beter te begrijpen hoe het slijm ontstaat, moet je onder een microscoop naar de luchtwegen kijken. Je longen hebben een enorm oppervlak dat beschermd moet worden tegen externe ziekteverwekkers. Het lichaam heeft hiervoor verschillende cellen, zoals slijmbekercellen (gobletcellen), die in de wand van de luchtwegen zitten en constant slijm produceren. Bacteriën en verontreinigende stoffen komen in dit slijm terecht, zoals in een kleverige vliegenvanger.
Om te voorkomen dat deze potentieel gevaarlijke stoffen de longen binnendringen, zijn de luchtwegen bekleed met wat bekend staat als een trilhaarepitheel. Dit transporteert het slijm naar boven met behulp van kleine verlengstukken, de trilharen, totdat het slijm uit de luchtwegen de slokdarm bereikt.
Er zijn twee mogelijke routes voor het slijm uit de slokdarm. Ofwel komt het in de maag terecht en wordt daar onschadelijk gemaakt door het maagzuur, ofwel wordt het bronchiale slijm opgehoest. Dan heet het sputum. Bij verschillende ziekten waarbij de productie van slijm aanzienlijk wordt verhoogd, slaagt het lichaam er niet in om al het slijm via het maagzuur af te breken. Om deze reden hoopt het zich op in de luchtwegen en moeten we het geproduceerde slijm ophoesten. Het hele proces staat bekend als mucociliaire klaring, oftewel afvoer van slijm via trilhaartjes.
De reden voor bruine vlekken in het sputum of geheel bruin slijm is meestal oud bloed. Rokers hebben meer kans op bruin sputum. De kleur kan worden veroorzaakt door de ingrediënten in de geïnhaleerde rook. Er zijn ook allerlei andere mogelijke oorzaken van bruin slijm, zoals COPD, een longontsteking of acute bronchitis. Bepaalde voedingsmiddelen, zoals chocolade, koffie en rode wijn, kunnen ook tijdelijk voor bruin slijm zorgen.
Een rokershoest gaat vaak gepaard met bruin sputum. Dit ontstaat tijdens het zelfreinigende werk van de longen: de bronchiën beschermen zichzelf tegen de verontreinigende stoffen die door de sigaretten- of sigarenrook binnendringen door verhoogde slijmvorming. Normaal gesproken zijn kleine, zogenaamde trilhaartjes in de bronchiën verantwoordelijk voor het transport van dit slijm naar de keel, waar het vervolgens wordt ingeslikt.Als deze trilhaartjes echter constant worden blootgesteld aan rook en toegenomen slijmvorming, blijven ze aan elkaar plakken waardoor ze hun schoonmaakwerkzaamheden niet meer naar behoren kunnen verrichten. Om toch van het slijm af te komen, valt het lichaam terug op het ophoesten van deze secretie: het resultaat is een hoest met dik slijm. Doordat de luchtwegen ‘s nachts ongestoord en niet gehinderd door het roken hun schoonmaakwerk kunnen doen, hoopt zich ‘s nachts veel slijm op. De trilharen werken bovendien ‘s nachts over het algemeen langzamer, wat de verdere ophoping van bronchiaal slijm in de longen’ s nachts verder bevordert. Dit is dan ook de reden waarom de soms sterke hoestaanvallen vooral ‘s ochtends optreden.
Als bij een rokershoest bruin slijm optreedt, is dit een teken dat de bronchiën al zwaar besmet zijn door de sigarettenrook. Naarmate de hoest vordert, kan deze zich ontwikkelen tot chronische bronchitis of wat bekend staat als chronische obstructieve longziekte (COPD). Naast chronisch hoesten met sputum, manifesteert dit zich door kortademigheid, luidruchtige ademhaling en vermoeidheid. Als het sputum roestbruin is, kan het bloederig sputum zijn. Dit is mogelijk een teken van longontsteking en moet de betreffende zo snel mogelijk door een arts worden onderzocht. Andere typische symptomen van longontsteking zijn koorts, algehele malaise en kortademigheid. (mens en gezondheid/Foto: Blogportaal van België)