Het gaat eindelijk echt gebeuren: we gaan ruimteafval opruimen!

Het heelal zou eigenlijk een afvalvrije plek moeten zijn. Maar het tegendeel is helaas waar. Naar schatting cirkelen er honderden tonnen afval rond de aarde. Denk aan kapotte en afgedankte satellieten, maar ook aan (minuscule) brokstukken van satellieten die met elkaar in botsing zijn gekomen. Onderzoekers uiten al enige tijd hun bezorgdheid over deze verontrustende stand van zaken. Maar er gloort hoop. Want ESA voegt als eerste daad bij het woord en gaat binnenkort aan de slag om een rondslingerende rakettrap op te ruimen. De Europese Ruimtevaartorganisatie heeft de portemonnee getrokken en 86 miljoen euro opzij gelegd om als eerste korte metten te gaan maken met ruimteschroot. De betreffende missie is ClearSpace-1 is genoemd en zal naar verwachting in 2025 gelanceerd worden. Vervolgens zal het jacht gaan maken op de rond de aarde gedumpte rakettrap Vespa (Vega Secondary Payload Adapter), die in 2013 het luchtruim koos. Dit 100 kilo zware object bevindt zich op een hoogte tussen de 660 en 800 kilometer rond de aarde. Met zijn eenvoudige vorm en stevige constructie is Vespa uitermate geschikt als eerste doelwit voor de Clear Space-1missie. Daarna zijn grotere en meer uitdagendere brokstukken aan de beurt.

De ClearSpace-1 zal allereerst in een lage baan van 500 kilometer rond de aarde worden gebracht. Vervolgens volgen er enkele belangrijke tests voordat ClearSpace-1 daadwerkelijk jacht gaat maken op de rakettrap. Als ClearSpace-1 het voorwerp in het vizier heeft, opent hij zijn vier robotarmen en zal Vespa vastgrijpen. Daarna zal het paar zich gezamenlijk laten vallen en in de aardse dampkring verbranden. Het is een uitdagend plan. Maar zeker geen overbodige luxe. Sinds het begin van het ruimtetijdperk in 1957 zijn er talloze raketten, ruimtevaartuigen en instrumenten de ruimte in geschoten. Wat ermee moet gebeuren wanneer ze aan het einde van hun leven zijn gekomen? Daar heeft eigenlijk niemand echt goed over nagedacht. Het betekent dat onze aarde omhuld is door een gordijn van afgedankte satellieten en overig ruimtepuin, waardoor er nu honderdduizenden gevaarlijke scherven rond de aarde vliegen. En dat ruimteafval zal naar verwachting alleen maar toenemen, voornamelijk doordat afgedankte satellieten in de ruimte met elkaar in botsing komen. En op die manier dreigt het puinprobleem alleen maar erger te worden.

Deze brokstukken hebben bovendien zo’n enorme vaart, waardoor zelfs een klein stukje al grote schade aan kan richten. Sommige van deze brokstukken bewegen sneller dan een kogel en vormen met name vanwege die hoge snelheid een groot gevaar voor satellieten, het ISS en andere ruimtemissies. In 2016 nam astronaut Tim Peak een foto van een barstje in de ruit van het Internationaal ruimtestation, waarschijnlijk veroorzaakt door een stukje ruimtepuin dat mogelijk niet meer inhield dan een verfschilfer. “Bij orbitale snelheden kan zelfs een schroef een ander voorwerp met een explosieve kracht raken,” zegt Luc Piguet, oprichter van ClearSpace. “Missieontwerpers kunnen hier niet tegen worden beschermd. In plaats daarvan moet deze dreiging aangepakt worden door het puin te bergen.” De jacht op de Vespa rakettrap is slechts een opmaat naar meer. Want zoals gezegd is het de bedoeling dat na een succesvolle eerste missie, er meerdere volgen. Uiteindelijk moet de ClearSpace-1 zelfs meerdere objecten tegelijkertijd uit de lucht gaan plukken. “Het plan is dat de eerste baanbrekende vangst de basis vormt voor een terugkerende missie”, legt Luisa Innocenti, leidinggevende van ClearSpace-1, uit. “Daarbij is het niet alleen de bedoeling dat er ruimteschroot wordt opgeruimd, we willen hem ook gebruiken voor het onderhouden van satellieten. Denk bijvoorbeeld aan het bijtanken en onderhouden van satellieten die zich in een baan rond de aarde bevinden, waardoor ze langer meegaan.”

Nu de voorspelling is dat de hoeveelheid ruimteafval in de toekomst zal toenemen, is ESA geen dag te laat om een begin te maken aan de opruimklus. “Onze ‘sleepwagen’ zal belangrijke banen rond de aarde weer vrij van afval maken, die anders onbruikbaar zouden zijn voor toekomstige missie”, aldus Piguet. “Dit zal de ruimtevaartindustrie als geheel ten goede komen.”

( Scientias)