De aarde krijgt weer supercontinent en daarmee radicaal ander klimaat

Veel mensen weten wel dat de wereldkaart er meer dan 200 miljoen jaar geleden heel anders uitzag. Alle continenten die nu vrij netjes over de aarde verspreid zijn, lagen toen tegen elkaar aangeplakt en vormden een zogenoemd supercontinent: Pangea. Zo’n 200 miljoen jaar geleden begon dat supercontinent uiteen te vallen, wat uiteindelijk leidde tot de huidige ordening van continenten. Minder bekend is dat die continenten niet zo blijven liggen, maar gedoemd zijn om uiteindelijk opnieuw een supercontinent te vormen. En onderzoekers hebben nu uitgezocht welke impact dat zou hebben op het klimaat. Hun bevindingen maken ze volgende week bekend tijdens een online bijeenkomst van de American Geophysical Union.

Voor hun studie zijn de onderzoekers met behulp van klimaatmodellen nagegaan hoe een grote landmassa van invloed is op het wereldwijde klimaat. Omdat niet helemaal duidelijk is hoe het toekomstige supercontinent eruit gaat zien, simuleerden onderzoekers de twee beste kanshebbers: Amasia en Aurica. Amasia is een supercontinent dat over zo’n 200 miljoen jaar zou kunnen ontstaan doordat alle continenten met uitzondering van Antarctica rond de Noordpool samenklonteren. Amasia ontstaat doordat alle continenten zich over 250 miljoen jaar op de evenaar samenvoegen. De simulaties wijzen uit dat de landmassa’s elk op hun eigen manier een grote stempel drukken op het wereldklimaat. En wel doordat ze de circulatie in de atmosfeer en stromingen in de oceaan veranderen.

Zo zou het samenklonteren van de continenten rond de evenaar ervoor zorgen dat de planeet zo’n drie graden Celsius opwarmt. Het is te herleiden naar het feit dat al het land rondom de evenaar ligt en zonlicht absorbeert en er geen polaire ijskappen zijn die zonlicht en dus ook warmte kunnen reflecteren.

Heel anders ziet de verre toekomst eruit als Antarctica blijft waar het is en de overige continenten zich rondom de Noordpool verzamelen. Doordat er niet langer land tussen de polen in ligt, wordt de thermohaliene circulatie die warm water vanaf de evenaar naar de polen brengt, verstoord. En daardoor worden de polen aanzienlijk kouder. Zo koud zelfs dat ze het jaarrond met ijs bedekt zijn. En dat ijs reflecteert zonlicht en -warmte, waardoor de temperaturen nog eens extra dalen. De leefomstandigheden op beide supercontinenten zouden natuurlijk ook heel anders zijn. Zo kun je op Amasia het supercontinent op de Noordpool veel sneeuwval verwachten en ligt de zeespiegel doordat er meer water in de ijskappen opgesloten zit lager. Ondertussen is Aurica het supercontinent op de evenaar een stuk behaaglijker. De kustlijnen zijn waarschijnlijk vergelijkbaar met de stranden van Brazilië. Het binnenland kan echter wel eens behoorlijk droog zijn.

Het lijkt misschien niet zo heel nuttig om het klimaat te simuleren dat supercontinenten over miljoenen jaren sterk zullen beïnvloeden, maar dat is het wel. Want de bevindingen kunnen van pas komen als we straks actief op jacht gaan naar leven op andere planeten. De eerste stap in die zoektocht is het identificeren van planeten met een leefbaar klimaat, oftewel temperaturen waarbij er op het oppervlak van de planeet vloeibaar water kan bestaan. Maar die temperaturen worden duidelijk niet alleen bepaald door de afstand tot de moederster, maar ook door de ordening van landmassa’s. Op dit moment is het nog niet mogelijk om nauwkeurig vast te stellen hoe de landmassa’s op andere planeten verspreid zijn, maar dat kan over een jaar of tien zomaar anders zijn. En dan is het handig als we al een beeld hebben van de impact die de ordening van de landmassa’s op het klimaat en de leefbaarheid van de planeten heeft.

(Scientias)