Het parijsakkoord 5 jaar na dato: veel geblaat en weinig wol

“We staan er niet zo best voor, natuurlijk. We hadden afgesproken de wereldwijde temperatuurstijging tot 2°C te beperken, terwijl we toen eigenlijk al wisten dat we beter onder de 1,5°C konden blijven. Maar van echte stappen om de klimaatverandering aan te pakken, is weinig terecht gekomen. In Parijs hebben allerlei partijen elkaar van alles beloofd, maar zelfs al zouden alle partijen zich aan alle beloften houden, dan nog zou het hoofddoel niet behaald worden. Het is te weinig. En dat is nog: áls partijen zich aan de beloften houden. Helaas is dat voor veel landen niet het geval.” Aan het woord is professor dr. Marc Davidson, hoogleraar filosofie van duurzaamheid en milieu aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Volgens hem was het akkoord veel te vrijblijvend. “Het is een sociaal dilemma: het is in het voordeel van ieder land om zelf weinig te doen en te hopen dat andere landen juist meer doen om zo de kosten van klimaatbeleid op andere landen af te schuiven. Dat probleem los je alleen maar op door het klimaatakkoord verplichtend te maken met sancties, als je je niet aan je beloftes houdt. Zonder die sancties, kan het nauwelijks verbazingwekkend zijn, dat de kaarten heen en weer over de tafel geschoven blijven worden.” Maar op het moment dat je sancties invoert, ontkom je niet aan het hete hangijzer: wie betaalt dit gevecht tegen klimaatverandering? “Zolang er geen geld over de brug komt, zolang er niet gepraat kan worden over de rechtvaardige verdeling van verplichtingen, zullen we geen vorderingen maken. Je moet als land bereid zijn de financiële onderhandeling aan te gaan en bereid zijn te betalen om ook andere landen te helpen stappen te maken. Dat is niet gebeurd. Vergelijk het met de sociale zekerheid in Nederland. We wéten dat we belasting moeten betalen als individu. Dat dit ten goede komt aan de samenleving en uiteindelijk onszelf. Maar wat zou er gebeuren als de belastingdienst de Nederlandse burgers zelf verantwoordelijk zou maken voor het betalen van hun belastingen en daar geen controles of sancties in zou handhaven? Ik denk dat het aantal aangiftes dat binnen zou komen, bijzonder gering zou zijn”, aldus Davidson. Ook voormalig staatssecretaris professor dr. Rick van der Ploeg, universiteitshoogleraar Environmental Economics aan de

Universiteit van Amsterdam, is niet laaiend enthousiast over het Parijs-akkoord. “Klimaatverandering is een zaak, die je hard en snel moet aanpakken. Dan is het het minst kostbaar, Dat jarenlange praten en met verantwoordelijkheden schuiven, kost niet alleen maar tijd, het maakt het hele proces ook veel kostbaarder. Aan het eind van de rit, moet er toch betaald worden. Ik vergelijk het met de hele COVID-19crisis. Halfzachte maatregelen die dan weer wel, dan weer niet worden toegepast en worden uitgesmeerd over lange perioden. Ook die crisis vergde een harde, snelle aanpak. Dan is de klus sneller geklaard en heeft deze minder geld gekost.” Van der Ploeg kan naar eigen zeggen, nogal verdrietig worden over het gebrek aan daadkracht als het gaat om de druk op het milieu en het klimaat. “Het effect van emissies vandaag uitgestoten op de lange termijn, moet je niet onderschatten. Oceanen houden warmte en CO2 vast en geven dit langzaam vrij. De gevolgen hebben zich dus niet eens volledig geopenbaard. We hebben dit nog voor de boeg.”

De oud-politicus kijkt vooral naar Den Haag, waar hij de hoop heeft dat men snel wakker wordt. “Ik mis nogal de urgentie in Nederland. Als landen toch met de vinger naar elkaar wijzen, kan ik best wel wat voorbeelden geven van goede initiatieven, waar Nederland nog een voorbeeld aan kan nemen. Zo verdient China echt niet de billenkoek, die we het land nogal snel geneigd zijn te geven. Het is goed bezig op het gebied van milieutechnologie en legt werkelijk verbazingwekkend grote zonne- en windenergieparken aan. De technologie is er en China wendt deze aan. Daar is het besef dat luchtvervuiling mensenlevens kost en de steden écht schoner en groener moeten worden. Ook in de Verenigde Staten heb ik de komende jaren wel wat vertrouwen. Onder Trump heeft het land heel wat groene maatregelen door het afvoerputje gespoeld en het heeft natuurreservaten beschikbaar gesteld voor de winning van brandstoffen. Maar Biden heeft absoluut door dat het roer om moet en de overheid het voortouw moet gaan nemen, de verwachting is toch wel dat hij met John Kerry wat behoorlijke maatregelen zal treffen. Zelfs Boris Johnson van Groot-Brittannië, een echte conservatief en toch niet algemeen bekend als grote groene reformatist, toont behoorlijke daadkracht.”

Ook in Nederland kunnen we makkelijk meer doen om ons steentje bij te dragen, meent de Amsterdamse hoogleraar. “We spannen het paard een beetje achter de wagen met bijvoorbeeld de belasting over de energie die we betalen. Je zou groene energie helemaal niet moeten belasten, energie afkomstig van gas- en aardolie wat meer en de hoogste belasting moeten neerleggen bij energie opgewekt in kolencentrales. Beter nog, schaf die kolencentrales af en sluit ze helemaal.” Wat in ieder geval, niét werkt, analyseert Van der Ploeg, is als overheden achter het bedrijfsleven gaan aanhollen. “We kunnen de industrie niet op de blauwe ogen vertrouwen dat het wel allemaal goed gaat komen. Daar is de industrie helemaal niet bij gebaat. En dat is wél wat we in Nederland doen. De grootste vervuilers, de luchtvaarten olieindustrie worden met miljarden gesteund, dat is onbegrijpelijk. Financiële steun hoort eerder te gaan naar de groene industrie dan naar de bruine.”

“Wat duidelijk moet zijn, is dat het klimaat niet van niemand is en dus dat aantasting door niemand betaald hoeft te worden, maar juist van iedereen en dus voor iedereen beprijsd zou moeten worden. Je ontkomt daar niet aan. Dat hoeft voor de burger niet meteen een lastenverhoging te betekenen, zoals de media wel eens meteen concluderen. Ik noem het een lastenverschuiving en dat is een heel verschil. Als je niet-groen gedrag méér belast, kun je groen gedrag juist belonen en de laagste inkomens compenseren voor nadelige koopkrachteffecten door iedereen een ‘klimaatdividend’ te geven. Dat zou wel zo eerlijk zijn tegen de burger, die zijn best doet en schept ook ruimte en motivatie voor de toepassingen van groene activiteiten”, aldus Van der Ploeg. De beloning van vervuiling is een probleem, dat heel duidelijk in Nederland maar helaas niet alleen in Nederland speelt. “Maar liefst 6,5 procent van het wereld bruto product bestaat uit subsidies en maatregelen ten bate van de fossiele brandstofindustrie.” De uitdaging en de strijd die we nog steeds moeten aangaan om wereldwijd klimaatverandering tegen te gaan, is dus actueler dan ooit of zoals Van der Ploeg besluit: “We houden wereldwijd onze fossiele zombies in stand. Het wordt hoog tijd dat we die de wereld uit helpen en letterlijk lucht geven aan groen.” (Scientias)