Hypostatisch eczeem: symptomen eczeem op benen en enkels

Hypostatisch eczeem, ook wel ‘stasis dermatitis’, ‘veneus eczeem’, ‘zwaartekracht eczeem’ of ‘spatadereczeem’ (omdat het eczeem vaak over een spatader wordt gezien) genoemd, ontstaat aan de onderbenen en enkels bij patiënten met een minder goed werkend adersysteem in de benen (chronische veneuze insufficiëntie). Aan de onderbenen ontstaan onscherp begrensde rode plekken met schilfering die flink kunnen jeuken, waardoor krabeffecten kunnen ontstaan. Behandeling bestaat uit het aanpakken van de onderliggende oorzaak en verzorging van de huid met een ph-neutrale crème. Hypostatisch eczeem is een vorm van eczeem aan de onderbenen en enkels, die ontstaat bij mensen met een minder goed werkend adersysteem in de benen, ofwel met chronisch aderfalen van de benen (medische term: ‘chronische veneuze insufficiëntie’). Dit is een chronische stoornis in de afvoerende aderen, waarbij kleppen die aanwezig zijn in de aderen om het terugstromen van het bloed naar de voeten te verhinderen, zijn beschadigd. Als deze kleppen niet meer goed afsluiten, stroomt het bloed gemakkelijk terug, waardoor de druk in de aderen en haarvaten toeneemt. Deze aandoening wordt ook gezien bij vrouwen van middelbare leeftijd en ouder, wat mogelijk samenhangt met een verhoogd risico op trombosebeen na zwangerschap of gebruik van anticonceptiepil en andere hormonale factoren. Deze vorm van eczeem kenmerkt zich door een (vochtige) huiduitslag aan de onderbenen en enkels met roodheid, korstjes en schilfering. De onderbenen kunnen ook gezwollen zijn. Hypostatisch eczeem kan soms spontaan verdwijnen, maar het kan ook opeens opflakkeren of terugkomen. Hypostatisch eczeem is uitsluitend gelokaliseerd aan de (onder)benen en enkels. Als gevolg van chronisch aderfalen van de benen wordt het bloed onvoldoende afgevoerd vanuit de benen. Dit leidt tot opeenhoping van bloed. Door deze stuwing neemt de druk in de aderen en haarvaten toe en In het bloed dat achterblijft zijn diverse afbraakproducten, ontstekingseiwitten en afweercellen aanwezig. Deze factoren spelen via een nog onbekend mechanisme een rol in het ontstaan van hypostatisch eczeem. Door krabben en wrijven kan het eczeem in stand worden gehouden of zelfs worden verergerd.

Aan de onderbenen en eventueel de enkels ontstaan onscherp begrensde rode plekken met schilfering die flink kunnen jeuken, waardoor krabeffecten kunnen ontstaan. Daarnaast kunnen zich kleine blaasjes en wondjes voordoen in het eczeemgebied. Voorts kunnen er kenmerken zichtbaar zijn van chronische veneuze insufficiëntie, zoals pittingoedeem (een indrukbare zwelling, je kunt er een putje in drukken), spataderen en verkleuringen of verharding van de huid. Het eczeem kan zich uitbreiden naar het andere been, ook al heeft dit been geen last van aderfalen. Ook kan een ‘strooireactie’ plaatsvinden naar de bovenbenen en de romp als gevolg van een secundair contactallergisch eczeem, wat kan zijn veroorzaakt door de toegepaste zalven (corticosteroïden/hormoonzalven) of op de gebruikte compressie en/ of Therapeutische Elastische Kousen (tek), in de volksmond vaak aangeduid als ‘steunkousen’.

Vaak kan de (huis)arts de diagnose op het oog stellen, ofschoon het soms moeilijk kan zijn om een goed onderscheid te maken met atopisch eczeem (constitutioneel eczeem), nummulair eczeem, uitdrogingseczeem (craquelé eczeem) en psoriasis. Bij vermoeden van contactallergie kan middels onderzoek (plakproeven) worden onderzocht of en waarvoor je allergisch bent. Bij dit onderzoek zal de arts een plakker met een lage concentratie van de verdachte stof op de huid aanbrengen. Na ongeveer 2 tot 3 dagen zal worden gekeken of dit een eczeem heeft veroorzaakt.

Het belangrijkste in de behandeling is het aanpakken van de onderliggende oorzaak: de chronische veneuze insufficiëntie. Oedeem in het aangedane been kan worden bestreden door het eerst voor een paar weken in te zwachtelen. Wanneer het vocht voldoende is afgevoerd, kunnen er elastische kousen worden aangemeten. Dergelijke kousen dien je vaak levenslang te dragen. Probeer verder dagelijks een halfuur extra te bewegen door te wandelen of te fietsen of de trap te nemen in plaats van de lift. Door te lopen gebruik je je beenspieren en hierdoor pomp je als het ware het vocht uit je benen terug naar de bloedvaten.

Naast compressie, kan de huid verzorgd worden met een ph-neutrale crème. Bij ernstige klachten kan eventueel tijdelijk een corticosteroidzalf worden aangebracht op de eczeemplekken. Kijk echter uit voor de bijwerkingen, want de huid wordt bij langdurig gebruik van hormoonzalf nog dunner, waardoor er weer nieuwe defecten kunnen ontstaan. Soms spelen oppervlakkige spataderen een belangrijke rol in het ontstaan van het hypostatisch eczeem. In dat geval kunnen deze behandeld worden.

(Mens en gezondheid/Foto:

Alhydran)