‘เพาะเห็ดหลินจือ’ พืชสมุนไพรอนาคตไกล (จบ)

เชื้อเห็ด ลังจากที่ขยายเชื้อเห็ดหลินจือในเมล็ดข้าวฟ่าง ดังที่ “ช่องทางทำากิน” ได้นำาเสนอไปในวันเสาร์ ร ที่ 1 ตุลาคม ขั้นตอนถัดไป คือ การทำาก้อน

วิธีทำา นำาขี้เลื่อยไม้ยางพารา 100 กก., รำาละเอียด 7 กก., ภูไมท์ 1 กก., ยิปซั่ม 500 กรัม และปูนขาว 1 กก. มาคลุก เคล้ากันในเครื่องผสม เริ่มจากใส่ขี้เลื่อยลงไปก่อน ตามด้วยส่วนผสมทั้งหมด ส่วน ดีเกลือ 200 กรัม ให้นำาไปละลายกับนำ้าก่อน แล้วค่อยนำามาเทในส่วนผสมให้เข้ากัน หลังจากที่ส่วนผสมเข้ากันดีแล้ว ค่อย ๆ เทนำ้าสะอาดราว 70-75% ลงไป เพื่อให้ส่วน ผสมเข้ากันได้ง่ายขึ้น ส่วนผสมที่ใช้ได้ ต้องไม่แฉะ หรือแห้งจนเกินไป เสร็จแล้วเทส่วน ผสมกองลงกับพื้น พักไว้

นำาขี้เลื่อยกรอกใส่ถุงพลาสติกสำาหรับเพาะเห็ดจนเต็ม แล้วตอกกับพื้น 2-3 ครั้ง จะได้นำ้าหนักเชื้อเห็ด 1 กก./ถุง เสร็จแล้วอัดมาให้แน่นพอประมาณ ล็อกปากถุง ให้แน่นด้วยคอขวดพลาสติกและปิดให้แน่นด้วยจุกสำาลีสำาหรับเพาะเห็ดอีกครั้ง และนำา เข้าเตานึ่ง นึ่งนาน 6 ชั่วโมง ด้วยอุณหภูมิ 95-100 องศาเซลเซียส การหยอดเชื้อเห็ดหลินจือลงในก้อนเชื้อเห็ด ก่อนจะปฏิบัติการ ให้เคาะขวดเชื้อเห็ดในเมล็ดข้าวฟ่างให้หลุดออกจากกันก่อน วิธีการหยอดเชื้อเห็ดหลินจือลงในก้อนเชื้อเห็ด พ่นแอลกอฮอล์ 70% ที่ จุกถุงขี้เลื่อย หรือที่ถุงก้อนเชื้อ เตรียมไว้ลนไฟที่ปากขวดเชื้อเห็ด ดึงจุกสำาลีที่ถุงขี้เลื่อย ออก แล้วรีบหยอดเชื้อเห็ดลงในถุง เมื่อหยอดเสร็จรีบปิดถุงทันที

นำาก้อนเชื้อเห็ดไปพักที่โรงบ่ม โดยโรงบ่มที่ดีต้องสะอาด และมีอากาศถ่ายเท ทีีดี่ี ที่ดี มีี มีอุณหภูมิิ 25-28 องศา เซ เซลเซียสลเ ที่สำาคัญต้องมีมุ้ง ตาข่ายเพื่อป้องกันแมลงตาข่ ใช้ เว เวลาบ่มก้อนเชื้อเห็ดนานลา 3540 วัน เมื่อเส้นใยเจริญเติบโต เต็มถุงเต็ม ให้ย้ายไปยังโรงเรือน เปิ เปิดดอกต่อไป ข้อควรระวัง ใน ในขั้นตอนการบ่มเชื้อเห็ดน คื คือ ต้องหมั่นคอยตรวจ ต ตราเชื้อรา หากพบต้องคัด ออก นำาไปทำาลายทันที

การเปิดดอกเห็ด ก่อนจะเปิดดอกเห็ด ให้นำา ก้ ก้อนเชื้อเห็ดจากโรงบ่มมา พักไว้ที่โรงเรือนเปิดดอก ก่อน 2 วัน ซึ่งลักษณะของ โรงเรือนนั้น้ ควรมีขนาดกว้าง 4 เมตร ยาว 12 เมตร สามารถบรรจุก้อนเชื้อได้ 5,000 ก้อน ภายในโรงเรือนต้องมีแผงวางก้อนเชื้อแบบ เอ-เฟรม (A-Frame) โดยแผงนี้จะ ติดตาข่ายพลาสติกไว้เพื่อรองรับก้อนเชื้อเห็ด หลังคาโรงเรือนต้องมุงด้วยพลาสติกใส ขนาดหนา 100 ไมครอน และจะต้องมีตาข่ายพรางแสง 70% สำาหรับบุด้านข้าง และ ด้านบนโรงเรือนอีกครั้งหนึ่ง

โรงเรือนที่ดี ต้องสะอาด และมีอากาศถ่ายเทดี มีช่องระบายอากาศอยู่ ด้านข้าง สามารถเปิด-ปิด เพื่อควบคุมการถ่ายเทของอากาศได้ พื้นในโรงเรือน ควรเป็นพื้นคอนกรีต เพื่อสะดวกในการทำาความสะอาด และป้องกันแมลง ก่อน นำาก้อนเชื้อเห็ดเพื่อเปิดดอกในโรงเรือน ควรจะเตรียมโรงเรือนให้พร้อม โดย ทำาความสะอาดภายใน และภายนอกโรงเรือนด้วยการฉีดนำ้ายาฆ่าเชื้อ

ก่อนทำาการเปิดดอกเห็ด เกษตรกรควรสวมชุดปฏิบัติการให้เรียบร้อย ปิดปาก ผ้าคลุมผม สวมถุงมือ และถุงเท้าให้เรียบร้อย และต้องเตรียมช้อนสั้น, และแอลกอฮอล์ฆ่าเชื้อ 70%

วิธีการเปิดดอกเห็ด เปิดจุกเชื้อเห็ด ใช้ปลายช้อนแคะเมล็ดข้าวฟ่างที่ติดอยู่ ตรงด้านหน้าก้อนเชื้อเห็ดออกให้หมด คอยตรวจก้อนเชื้อเห็ดที่เปิดดอกแล้วดูว่ามีการ ปนเปื้อนของเชื้อราหรือไม่ หากพบให้คัดออก แล้วทำาลายทันที

การดูแลก้อนเห็ด หลังจากที่เปิดดอกแล้ว ควรรดนำ้าที่พื้น และบนหลังคา โรงเรือน 1-2 ครั้งต่อวัน (ห้ามรดนำ้าที่ก้อนเห็ดเด็ดขาด) หากวันใดอุณหภูมิสูง หรือ อากาศร้อน รดนำ้า 3-4 ครั้งต่อวัน เพื่อรักษาอุณหภูมิในโรงเรือนให้ได้ 25-28 องศา มีผ้า ถ้วย เซลเซียส ซึ่งจะทำาให้เห็ดหลินจือเจริญเติบได้ดี หากอุณหภูมิตำ่าลง ดอกเห็ดจะเจริญ เติบโตช้า และจะแตกกิ่งก้าน คล้ายเขากวาง

หลังจากที่ดอกเห็ดมีตุ่มดอกขนาดประมาณเท่าเหรียญบาทออกมา ให้เปลี่ยน รดนำ้าที่ก้อนเห็ดแทน วันละ 4 ครั้ง ครั้งละ 5 นาที ดูแลรักษาแบบนี้ไปเรื่อย ๆ เห็ด เริ่มปล่อยสปอร์ออกมาให้เห็น หยุดการให้นำ้า และเปลี่ยนมาดูแลความชื้นในโรงเรือน แทน คือ ต้องให้โรงเรือนมีแสงสว่างที่พอเหมาะ หากแสงน้อยจนเกินไป ก้านดอก เห็ดจะยาว ดอกจะมีขนาดเล็ก และหลังจากนั้นอีก 30 วันก็จะเก็บสปอร์ได้

การเก็บเกี่ยวสปอร์ และดอกเห็ด อายุของเห็ดที่เหมาะสมในการเก็บเกี่ยว ควรเป็น 110 วัน ก่อนการเก็บเกี่ยวสปอร์ และดอกเห็ด เกษตรกรต้องล้างมือให้ สะอาด ต้องสวมชุดปฏิบัติการ ถุงมือ หน้ากากอนามัย และถุงเท้า

วิธีเก็บเกี่ยวสปอร์ และดอกเห็ด ให้เก็บสปอร์ที่แผ่นพลาสติกก่อน โดยใช้แปรง ขนอ่อนปัดลงจาน หรือหม้อสเตนเลส ส่วนสปอร์บนดอกเห็ด ให้ใช้แปรงขนอ่อนปัดเข้าหา ตัวผู้ปฏิบัติงาน ปัดให้หมด ในบริเวณที่มีความชื้นมาก ๆ ให้ใช้ช้อนขูดออกมา หลังจากที่ ปัดสปอร์เรียบร้อย ใช้มีดสเตนเลสตัดดอกเห็ดออก โดยตัดดอกเห็ดให้ชิดคอขวด

ในขั้นตอนนี้ หากพบว่ามีสปอร์เห็ด หรือดอกเห็ดดอกใดมีเชื้อรา ไปทิ้งทันที

การแปรรูปสปอร์ และดอกเห็ด หลังเก็บเกี่ยวทันที

วิธีทำา นำา ดอกเห็ด ที่สะอาดปราศจากสิ่งปนเปื้อนมาหั่นเป็นชิ้น ๆ หนา 0.25 เซนติเมตร เสร็จแล้วเรียงใส่ถาดสเตนเลส แล้วนำาไปอบในตู้อบลมร้อน ที่ 40-45 องศาเซลเซียส คอยกลับชิ้นเห็ด ทุก 2 ชั่วโมง และเพิ่มอุณหภูมิ 5 องศา เซลเซียส อบจนกระทั่งเห็ดมีความชื้น 10% เสร็จแล้วนำาไปบรรจุในถุงพลาสติก รัด ปิดปากถุงให้แน่น

ส่วน สปอร์เห็ดหลินจือ ให้นำาสปอร์เห็ดที่เก็บได้ใส่ถาดสเตนเลส เกลี่ยให้ สมำ่าเสมอ และหนาไม่เกิน 1 นิ้ว แล้วนำาไปอบในตู้อบลมร้อน ที่อุณหภูมิ 50 องศา เซลเซียส คอยกลับสปอร์เห็ดทุก 1 ชั่วโมง อบจนกระทั่งสปอร์เห็ดมีความชื้นไม่เกิน 6% เสร็จแล้ว นำาสปอร์ใส่ถุงฟลอยด์เพื่อป้องกันความชื้นในระบบสุญญากาศ หลังจาก นั้น นำาสปอร์เห็ดมาบรรจุในกระบอกสำาหรับบรรจุสปอร์ นำาเข้าเครื่องตีสปอร์ เป็นเวลา นาน 25 นาที เพื่อกะเทาะเปลือกสปอร์ เมื่อกะเทาะเปลือกสปอร์เสร็จ เก็บผลผลิตไว้ ในห้องเย็น ที่อุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส เพื่อรักษาคุณภาพผลผลิต เพื่อรอนำาไปใช้ และจำาหน่ายต่อไป

ราคา ดอกเห็ดหลินจือแห้ง อยู่ที่ กก. ละ 1,800-2,000 บาท ส่วน สปอร์ เห็ดหลินจือ อยู่ที่ กก. ละ 10,000-30,000 บาท ขึ้นอยู่กับปริมาณการสั่ง และปีที่ ผลิต การแปรรูปสปอร์ และดอกเห็ด ให้นำา ต้องทำา

ใครสนใจเรื่อง การผลิตเห็ดหลินจือและสปอร์เห็ดหลินจือตามแนวทาง การเกษตรที่ดีที่เหมาะสม (GAP) สามารถติดต่อได้ที่ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข หมายเลขโทรศัพท์ 0-2149-5696 เนื่องจากเห็ดหลินจือ และสปอร์เห็ดหลินจือ เป็นพืชสมุนไพรที่มีอนาคตไกล และตลาด มีความต้องการมาก หากฝึกฝน และเข้าใจในการผลิตทุกขั้นตอน ก็ทำาได้ไม่ยาก ซึ่ง เป็น “ช่องทางทำากิน” ที่ดีอีกช่องทางหนึ่ง.