ทำาอย่างไรเมื่อเป็นเบาหวานเรื้อรังแล้วจะไม่ลงไต แพทย์บอกว่าไตเริ่มไม่ดี

มีความสา�คัญและเป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลง ไม่ได้ ยิ่งเป็นเบาหวานยาวนานขึ้นโอกาส ที่จะเป็นโรคไตจากเบาหวานก็เพิ่มมาก ขึ้น และควรดูแลป้องกันปัญหาอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบการทา�งานของไต เช่น ภาวะหัวใจล้มเหลว ภาวะขาดนา้� การ โรคเบาหวานและโรคไตเป็นโรคที่พบบ่อยในคนไทย ติดเชื้อ ซึ่งมักพบได้ในผู้ที่อายุมากขึ้น และมีโอกาสที่จะเกิดในคนคนเดียวกันได้ ผู้ที่เป็นเบาหวานมี หรือเป็นเบาหวานมานาน โอกาสเกิดโรคแทรกซ้อนที่ไตเรียกว่า “โรคไตจากเบาหวาน” ธ โดยทั่วไปเมื่อได้รับการวินิจฉัย หรือเรียกกันทั่วไปว่า “เบาหวานลงไต” อย่างไรก็ตาม โรคไตที่ ว่าเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 แพทย์จะ พบในผู้ที่เป็นเบาหวานอาจไม่ใช่โรคไตจากเบาหวานก็ได้ แต่ ประเมินความเสี่ยงหรือโอกาสที่จะเกิด เกิดจากเหตุอื่น แพทย์สามารถจะประเมินให้แน่ใจว่าเป็น โรคหัวใจและหลอดเลือด ให้ตรวจตา “โรคไตจากเบาหวาน” หรือไม่ ในร่างกายคน ไตมี 2 ข้าง อยู่ข้างหลังตับและตับอ่อน และไตด้วย เพื่อดูว่ามีการเปลี่ยนแปลง

การเกิดโรคไตจากเบาหวานขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง ได้แก่ การควบคุม ของจอตาจากเบาหวานและมีโรคไตจากเบาหวานหรือไม่ เนื่องจากไม่สามารถบอก เบาหวานไม่ได้ดี ระยะเวลาที่เป็นโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ประวัติครอบครัว ได้ว่าผู้นั้นเป็นเบาหวานมาแล้วนานเท่าไร โรคแทรกซ้อนจากเบาหวานที่ตาและไต ที่เกิดโรคไตจากเบาหวาน นอกจากนี้เหตุอื่นที่ทา�ให้เกิดโรคไตในคนทั่วไปที่ไม่เป็น ในระยะต้นจะไม่ปรากฏอาการใด ๆ ต้องตรวจเท่านั้นจึงจะรู้ว่าเป็นหรือไม่ หากพบว่า เบาหวาน ก็อาจเกิดขึ้นในคนที่เป็นเบาหวานได้ เช่น โรคของไตเอง โรค เอส แอล อี เป็นระยะต้นสามารถให้การรักษาเพื่อชะลอหรือหยุดยั้งการดา�เนินของโรคที่ตาและ นิ่วในไต โรคไตจากการใช้ยาบางอย่าง จากการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะซา้� ๆ โรคไต ไตได้ หากยังไม่พบควรรับการตรวจเช็กสุขภาพเป็นประจา�ปีละ 1 ครั้ง การตรวจ บางชนิดรักษาให้หายได้ บางชนิดการรักษาช่วยชะลอหรือหยุดยั้งการดา�เนินของ สุขภาพจะรวมการตรวจสัญญาณบ่งชี้ของโรคไตด้วย โดยแพทย์จะตรวจปัสสาวะ โรค โรคไตเกือบทุกรูปแบบที่รักษาให้หายไม่ได้อาจเป็นมากขึ้นตามระยะเวลา ใน วัดปริมาณอัลบูมินหรือไข่ขาวในปัสสาวะ และตรวจระดับครีอะตินีนในเลือดเพื่อดู ที่สุดอาจรุนแรงจนถึงไตวายได้ อัตราการกรองหรือประสิทธิภาพการทา�งานของไต สัญญาณบ่งชี้ของโรคไตคือ มี

ผู้ที่เป็นเบาหวานไม่นาน เช่น น้อยกว่า 5 หรือ 10 ปี หากพบว่ามี “โรค ปริมาณอัลบูมินในปัสสาวะ 30 มก.ต่อหนึ่งกรัมครีอะตินีนหรือมากกว่า และอัตรา ไตจากเบาหวาน” เป็นไปได้ว่าผู้นั้นเป็นเบาหวานมาก่อนโดยไม่รู้ตัวว่าเป็น พบว่า การกรองของไตลดลง ซึ่งถือเป็นโรคไตระยะต้น โดยผู้นั้นจะไม่มีอาการแสดงออก ปกติ ใด ๆ การแก้ไขปัจจัย 3 ข้อที่กล่าวแล้วข้างต้นให้ ดีขึ้นและให้ยาร่วมด้วย สามารถชะลอหรือยับยั้ง การดา�เนินของโรคไต ยืดเวลาการเกิดไตวายหรือ ป้องกันไม่ให้ไตวายได้

โรคไตจากเบาหวานเกิดขึ้นช้า ๆ เป็นโรคไต เรื้อรังที่พบได้บ่อย โดยเริ่มจากความผิดปกติที่ตัว กรองของไตที่เรียกว่าโกลเมอรูลัส ภ7lom5rulusมธ ซึ่งมีอยู่จา�นวนนับล้าน ทา�ให้มีอัลบูมินรั่วออกมาใน ปัสสาวะเกินปกติ ต่อมาอัตราการกรองหรือ ประสิทธิภาพการทา�งานของไตจึงค่อยๆ ลดลง ใน คนปกติอัตราการกรองของไตมีค่าตั้งแต่ 90 มิลลิลิตร/นาที/1.73 ตารางเมตรพื้นผิวกายขึ้น ไป ปริมาณอัลบูมินในปัสสาวะอาจไม่สัมพันธ์กับ อัตราการกรองของไตที่ลดลง โรคไตจากเบาหวาน แบ่งเป็นหลายระยะ

- ระยะต้น พบปริมาณอัลบูมินในปัสสาวะ มากเกินปกติคือ 30-299 มก.ต่อหนึ่งกรัมครีอะติ นีน ส่วนใหญ่แล้วอัตราการกรองของไตยังปกติ หรืออาจลดลงเล็กน้อย ธ - ระยะกลาง พบปริมาณอัลบูมินในปัสสาวะสูงมากคือ 300 มก.ต่อ หนึ่งกรัมครีอะตินีนหรือมากกว่า โดยอัตราการกรองของไตมักลดลง ระยะนี้จะมี อาการบวม ๆ ยุบ ๆ หรืออาจบวมมากได้

- ระยะปลาย อัตราการกรองของไตลดลงเหลือน้อยกว่า 60 มิลลิลิตร/ นาที/1.73 ตารางเมตรพื้นผิวกาย อาการบวมอาจมากขึ้น พบภาวะเลือดจางได้

- ระยะรุนแรง อัตราการกรองของไตลดลงเหลือน้อยกว่า 30 มิลลิลิตร/นาที/1.73 ตารางเมตรพื้นผิวกาย อาจมีอาการอ่อนเพลีย ซีด คลื่นไส้ ร่วมด้วย

- ระยะรุนแรงมากหรือไตวาย อัตราการกรองของไตลดลงเหลือน้อย กว่า 15 มิลลิลิตร/นาที/1.73 ตารางเมตรพื้นผิวกาย ต้องรับการรักษาทดแทน ไตคือฟอกไตหรือเปลี่ยนไต

การเปลี่ยนแปลงระยะของโรคขึ้นกับการควบคุมปัจจัยที่กล่าวมาแล้ว ข้างต้น ถ้าควบคุมได้ดีและได้รับการรักษาด้วยยากลุ่มที่ยับยั้งระบบเรนิน-แองจิโอ เท็นซิน (rEnIn-AnGIotEnsIn systEm InHIBItIon) คือ AnGIotEnsIn ConvErtInG EnzymE InHIBItor (ACEI) หรือ AnGIotEnsIn II rECEptor BloCkEr (ARB) การ เปลี่ยนสู่แต่ละระยะที่มากขึ้นจะใช้เวลาหลายปี และอาจไม่ไปถึงระยะปลายหรือ ระยะรุนแรง

ดังนั้นเมื่อแพทย์แจ้งว่า “ไตเริ่มไม่ดี” อย่าเพิ่งตกใจหรือกังวลมากจนเกิน เหตุ เพราะยังมีโอกาสรักษาจงเรียนรู้ถึงเหตุและผลแล้วปรับการดูแลตัวเองให้ได้ ตามที่แพทย์แนะนา� เพื่อให้โรคไตอยู่คงที่หรือเสื่อมลงช้า ๆ ในคนที่เป็นระยะต้น มาก ๆ คือปริมาณอัลบูมินในปัสสาวะมากเกินปกติเพียงเล็กน้อย เช่น 30-40 มก. ต่อหนึ่งกรัมครีอะตินีน มีโอกาสกลับเป็นปกติได้

ข้อมูลจาก ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิงวรรณี นายกสมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทยฯ. เปลี่ยนแปลงจากเบาหวาน

ลักษณะรูปร่างตัวกรองของไต (โกลเมอรูลัส) ตัวกรองของไต (โกลเมอรูลัส) ขยายด้วยกล้องจุลทรรศน์ คนไทย 11 คนที่เป็นเบาหวาน มี 5 คนที่ไม่รู้ตัวว่าเป็น เพราะเบาหวานชนิดที่ 2 ซึ่งพบบ่อยในคนไทย มักไม่แสดงอาการใด ๆ การตรวจค้นหาว่าเป็นโรคเบาหวาน หรือไม่จึงมีความสา�คัญมาก เพราะการรักษาเบาหวานในระยะเริ่มเป็นจะง่ายกว่า และสามารถป้องกันโรคแทรกซ้อนจากเบาหวานได้ หากตรวจพบว่ายังไม่เป็น เบาหวานแต่เสี่ยงที่จะเป็น การปรับวิธีรับประทานอาหารให้ถูกต้อง จา�กัดปริมาณ นา้�ตาล ไขมัน และเกลือโซเดียม ออกกา�ลังกายเพิ่ม ลดนา้�หนักที่มากเกิน งดบุหรี่ จะป้องกันไม่ให้เป็นโรคเบาหวานได้ แน่นอนที่สุด เมื่อไม่เป็นเบาหวานก็ไม่มีโอกาส จะเกิด “โรคไตจากเบาหวาน”

คนที่เป็นเบาหวานแล้วไม่อยากให้เกิด “โรคไตจากเบาหวาน” มีโอกาส เป็นจริงได้เพราะ “โรคไตจากเบาหวาน” สามารถป้องกันได้ โดยปฏิบัติดังนี้

1. เริ่มรักษาเบาหวานให้เร็วที่สุด และควบคุมระดับนา้�ตาลในเลือดให้ ใกล้เคียงปกติมากที่สุด แพทย์ผู้รักษาจะกา�หนดเป้าหมายที่เหมาะสา�หรับแต่ละคน เป้าหมายโดยทั่วไปคือระดับนา้�ตาลในเลือดเจาะก่อนรับประทานอาหารเช้าและมื้อ อื่น ๆ ควรน้อยกว่า 130 มก./ดล. และค่าเฉลี่ยนา้�ตาลสะสมน้อยกว่า 7% การ ควบคุมระดับนา้�ตาลในเลือดประกอบด้วยการควบคุมอาหาร ออกกา�ลังกาย บาง คนอาจไม่ต้องใช้ยา แต่คนส่วนใหญ่ต้องใช้ยาร่วมด้วยเมื่อแพทย์เห็นเหมาะสม

2. รักษาควบคุมโรคอื่นๆ ที่มีร่วมอยู่ด้วยให้ดีคือ ความดันโลหิตสูงและ ไขมันในเลือดสูง เป้าหมายคือ ความดันโลหิตให้น้อยกว่า 140/90 มิลลิเมตรปรอท ระดับไขมันแอลดีแอล ในเลือดให้น้อยกว่า 100 มก./ดล.

3. ลดหรือหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงอื่น เช่น ไม่สูบบุหรี่ ลดความอ้วน ไม่ใช้ยา พรา่�เพรื่อโดยเฉพาะอย่างยิ่งยาแก้ปวดชนิดต่าง ๆ ไม่อั้นปัสสาวะเพื่อไม่ให้เกิดการ ติดเชื้อ

การดูแลปฏิบัติปัจจัย 3 ข้อข้างต้นให้ได้ตามเป้าหมาย เป็นวิธีป้องกันโรค ไตจากเบาหวานที่ดีที่สุด แม้การที่มีประวัติ พ่อ แม่ หรือ พี่ น้อง เกิดโรคไตจากเบา หวาน ซึ่งอาจบ่งชี้ถึงโอกาสที่ผู้นั้นจะเป็นโรคไตจากเบาหวานในอนาคต ก็ยังสามารถ ป้องกันได้ตามวิธีข้างต้นเช่นกัน แต่ธรรมชาติของโรคคือระยะเวลาที่เป็นเบาหวาน นิธิยานันท์