มะก่ำ� ละชี
ผู้รับผิดชอบโครงการส่งเสริมศักยภาพ แกนนำ�และเยาวชนในบ้านใหม่สามัคคีคะฉิ่น ในการจัดการการท่องเที่ยว เชิงวัฒนธรรมในชุมชน ของ สสส. ไล่เรียงถึงความเป็นมา
เพราะบ้านใหม่สามัคคี หมู่ 14 ต.เมืองนะ อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ เป็นถิ่นฐานของชนเผ่าคะฉิ่น เพียงหมู่บ้านเดียวใน ประเทศไทย ทั้งยังรักษาประเพณีวัฒนธรรมดั้งเดิมไว้ได้ ไม่ว่าจะเป็น ลวดลายผ้าทอ ภาษาพูด ดนตรี อาหารชนเผ่า แวดล้อมด้วยชาติพันธุ์ อื่น ๆ เช่น อาข่า ลาหู่ ที่อยู่ภายในตำ�บลเดียวกัน รวมทั้งเป็นเส้นทางที่ เชื่อมต่อไปยังดอยอ่างขาง สถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สำ�คญัของ จังหวัดเชียงใหม่
ลุงมะก่ำ� บอกว่า ชนเผ่าคะฉิ่นในบ้านใหม่สามัคคี ส่วนใหญ่ ประกอบอาชีพทำ�ไร่ ทำ�สวน ปลูกข้าวโพด ข้าว มะม่วง ถั่วลิสง อะโวคาโด ซึ่งแต่เดิมเป็นผู้อพยพหนีภัยจากการสู้รบในเขตพม่าเข้ามา ในเขตไทยเมื่อประมาณ 40 ปีก่อน หากอยู่กันแบบกระจัดกระจาย ไม่ แสดงตัวว่าเป็นคะฉิ่น เพราะกลัวถูกจับในความผิดฐานลักลอบเข้าเมือง โดยไม่ถูกกฎหมาย จนภายหลังพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช รัชกาลที่ 9 เสด็จฯมาที่ ต.เมืองนะ และมีการพัฒนาในพื้นที่ คะฉิ่นอพยพจึงได้รวมตัวกันมาตั้งถิ่นฐานที่บ้านใหม่สามัคคี ตั้งแต่ปี 2522 เป็นต้นมา
ด้วยยุคสมัยที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ส่งผล ให้ช่วงหนึ่ง วั ฒนธรรมในชุมชนคะฉิ่นสูญหายไปบางส่วน เช่น การแต่งกายชุดคะฉิ่นที่เห็นน้อยลง โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กและ เยาวชน จะเห็นได้เพียงแค่ในวันสำ�คัญทางวัฒนธรรมเท่านั้น ซ้ำ�เยาวชนและวัยแรงงาน ยังออกจากหมู่บ้านไปทำ�มาหากิน ในเมือง รับวัฒนธรรมทั้งด้านภาษาพูด การแต่งกาย อาหาร การกินจากภายนอก แกนนำ�ในชุมชนจึงได้มีความเห็นร่วมกัน ที่จะฟื้นฟูศนูย์การเรียนรู้วฒันธรรมชุมชนคะฉิน่ เพื่อเป็นแหลง่ เรียนรู้ให้เด็กและเป็นแหล่งศึกษาดูงานให้ชุมชนอื่นในไทย
เหรัญญิกโครงการ เสริมว่า ทางหมู่บ้านได้ ตั้งเสามะหน่าว เพื่อฟื้นฟูการรำ�มะหน่าว อันเป็นประเพณีสำ�คญั ของชาวคะฉิ่น ที่ในอดีตจัดขึ้นเพื่อสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ หรือจัด ในโอกาสสำ�คญั เช่น ครบรอบ การก่อตั้งหรือดำ�เนินการ ก่อน ออกศึกสู้รบ เฉลิมฉลองยาม ได้รับชัยชนะจากสงคราม หรือ ความสำ�เร็จของกิจการ ฉลอง เทศกาลปีใหม่ ผู้เต้นจะสวมใส่เครื่อง แต่งกายของชนเผ่าแบบดั้งเดิม เต้นไป รอบ ๆ เสามะหน่าว และมีท่าทางเลียนแบบท่าเต้นของหมู่นก จึงมักจะมีขน นกประดับ หรือภาพวาดที่เสามะหน่าวด้วย ช่วงที่อพยพเข้ามาในไทย และ ต้องระหกระเหินเอาตัวรอด ทำ�ให้ประเพณีการรำ�มะหน่าวถูกละเลย คนรุ่น หลังแทบเต้นไม่เป็น